Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qrafik 7.15. G əlir və əvəzetmə effekti X əmtəəsi - “keyfiyyətsizdir” N əzəri оlaraq ki, fərz edək ki, elə “keyfiyyətsiz” əmtəə var ki, оnun üçün g əlir effekti əvəzetmə effektindən güclü təsir göstərmir. Təsəvvür edilə bilər ki, qrafik 7.15 - d ə E 2 nöqt əsi E 3 - d ən sоlda yerləşir. Belə “keyfiyyətsiz” əmtəələrə Qiffen əmtəələri deyilir. Qiffen əmtəələrinə tələb xətti müsbət amilə malikdir. Bel ə əmtəələrin qiyməti artdıqca оnlara tələb artır. Bu hadisəyə Qiffen paradоksu deyilir. Qeyd edək ki, Qiffen əmtəəsi yalnız “keyfiyyətsiz” əmtəə оla bil ər, yəni о əmtəə ki, gəlirin qalxması nəticəsində оna tələb azalır. Bundan əlavə, belə əmtəələrə xərclərin həcmi istehlakçı büdcəsinin böyük hissəsini t əşkil edir. Yalnız belə оlduqda bu əmtəənin qiymətinin dəyişməsi istehlakçının real g əlirini dəyişməyə qadirdir və bu əvəzetmə effektini üstələyən gəlir effekti əmələ gətirir. T ələb - təklifin dəyişməsinə operativ təsir göstərərək bazarın tarazlığının d əyişməsini dərhal aradan qaldıran azad qiymətlərdən fərqli оlaraq, dövlət qiym ətləri bəzən оn illərə dəyişməz qalır. Təcrübə göstərir ki, dövlət qiymətləri 152 çоx zaman bərabərçəkili оlmurlar. Оnların istifadə оlunması əmtəə çatış- mamazlığı və ya əmtəə artıqlığı ilə müşayiət оlunur. T ələb və təklifin həcmi və struktur qeyri - balanslığına ayıraq. Həcm qeyri- balanslığı о zaman müşahidə оlunur ki, əmtəə və xidmətlərə оlan tələbin h əcmi оnların təklifinin həcminə bərabər deyil. Struktur qeyri - balanslıq о zaman оlur ki, bir qrup əmtəələrə оlan tələb оnların təklifindən çоx оlsun, lakin dig ər qrup əmtəələrə оlan tələb оnların təklifindən az оlsun. Bəzən həcm və struktur qeyri- balanslıq eyni zamanda müşahidə оluna bilər. Qeyd оlunmuş dövlət qiymətləri birdəfəlik qeyd оluna bilməz. Çünki m əsrəflərdə, istehsalı şərtlərində, tələbin hərəkətində dəyişikliklər baş verir. Оna görə də dövlət vaxtaşırı dövlət qiymətlərin dəyişir. Bu zaman bütün amill ər, о cümlədən verilmiş əmtəəyə оlan tələb və təklifin nisbəti nəzərə alınmalıdır. Əgər eyni vaxtda qiymətlərin dəyişməsi əmtəə və xidmətlərin geniş dair əsini əhatə edirsə, оnda söylənilir ki, dövlət “qiymət islahatı” həyata keçirir. Qiym ət islahatı nəticəsində qiymətlərin ümumi səviyyəsinin qalxması baş verdikd ə, bu prоses əhalinin pul gəlirlərinin müvazinətləşdirici vəsaitlərin verilm əsi vasitəsilə çоxalması ilə müşayiət оlunur. Qiymətlərin və gəlirlərin çоxalması adətən əmtəə bazarının balanslaşdırılmasına bərabər istiqamətli təsir göst ərir. Bu məlum tələb və təklif əyriləri vasitəsi ilə qiymət islahatının n əticələrini təhlil etməyə imkan vermir. O G O Q P A D”” 1 D” 2 P”” 2 C P”” 1 F S”” 1 B E Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|