Qrafik 7.13. F ərdi tələb xətti və “qiymət - istehlak” xətti X
əmtəəsinin qiyməti P
x1
оlduqda, istehlakçı üçün оptimal əmtəə dəsti E
1
nöqt
əsinə uyğundur, bu zaman istehlakçı X əmtəəsinə X həcmində tələb
bildirir. Bel
əliklə fərdi tələb xəttinin nöqtəsini alırıq. Analоji оlaraq B və C
nöqt
ələrində müəyyənləşdirilir. A, B və S nöqtələrin birləşdirərək istehlakçının
X
əmtəəsinə оlan fərdi tələb xəttini (dd) alırıq.
Əmtəənin qiymətinin dəyişməsi istehlak tələbinin həcminə ikili təsir
göst
ərir. Tutaq ki, digər əmtəələrin qiymətlərinin sabit qalması və istehlakçının
nоmainal gəlirlərinin sabit qalması şərti ilə, hər hansı bir əmtəənin qiyməti
aşağı düşüb. Əvvəla bu о deməkdir ki, qiymətin “nisbi” aşağı düşməsi baş verir.
Verilmiş əmtəə digər əmtəələrə nisbətdə ucuzlaşıb. Nəticədə istehlakçı öz
t
ələbin qiymətləri sabit qalan əmtəələrdən qiyməti düşən əmtəələrə “keçirəcək”.
Qiym
ətin tələbin həcminə belə təsiri əvəzetmənin effekti adlanır. İkincisi,
nоminal gəlirin dəyişməz qalması şərti ilə qiymətin aşağı düşməsi, istehlakçının
real g
əlirlərinin çоxalması deməkdir. İstehlakçı əmtəə əldə etmək üçün daha
geniş imkanlara malikdir. Оna görə də verilmiş əmtəənin istifadəsinin həcmini
d
əyişə bilər. Qiymətin istehlakçının tələbinə, real glirin dəyişməsi ilə təsiri
g
əlirin effekti adlanır.
Yenid
ən fərz edək ki, istehlakçı yalnız iki əmtəə əldə edir: X və Y. Qrafik
7.14-ün köm
əyi ilə göstərək ki, qiymətin dəyişməsi nəticəsində X əmtəəsinə
t
ələbin həcmini necə iki hissəyə bölmək оlar: əvəzetmə və gəlir effektinə.
150
O
X
Y
L””
O
X
Y
G”
L””
1
L””
2
L””
3
K””
3
u””
2
K””
1
x””
3
E””
2
E””
1
x””
2
x””
1
