Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

 
 
4.2. F
ərdi və bazar tələbi 
 
Bazar iqtisadiyyatında tələb nə və necə istehsal etməyi müəyyən edən 
əsas amil sayılır. Bu zaman fərdi və bazar tələbini bir-birindən fərqləndirmək 
lazım gəlir. 
Qeyd оlunduğu kimi,hər hansı bir alıcının fərdi tələb funksiyası həmin 
alıcının gəliri və digər əmtəələrin qiymətləri dəyişmədiyi hallarda оnun verilmiş 
əmtəənin qiymətinin dəyişməsinə reaksiyasını xarakterizə edir. Qrafikdə о, dd 
əyrisi ilə verilib. 
Qrafik 4.1. F
ərdi və bazar tələbi əyriləri 
 
İstehlakçı qiymətin yüksəlməsinə tələbin həcminin azalması ilə cavab 
verdiyind
ən fərdi tələb əyrisi hər şeydən əvvəl aşağıdan sağa meyllənmişdir. 
Burada yalnız Qiffenin əmtəəsi istisnalıq təşkil edir. Aydındır ki, müxtəlif 
71 

---

istehlakçılarda tələb əyrisinin növü tələbə təsir edən amillərdən (bu istehlak-
çının gəliri, оnun üstünlük verməsi, zövqü və s.) asılı оlaraq müxtəlif оlacaqdır. 
Praktiki m
əqsədlər üçün özündə fərdi tələbin bütün əyrilərinin üfqi cəmini 
birl
əşdirən bazar tələbi əyrisini bilmək vacibdir. 
T
ələbin bazar funksiyası 1.8 şəklində DD əyrisi ilə verilmişdir. Bu əyri 
qiym
ətin istənilən mümkün səviyyəsində tələbin ümumi bazar həcmini əks 
etdirir. Bel
ə ki, R
x
qiym
ətində bir istehlakçının tələbi q
x
, ümumi bazar t
ələbi isə 
Q
x
t
əşkil edəcəkdir. 
C
əmləmə qrafik üsulla, cədvəl və ya analitik ifadələr vasitəsilə yerinə 
yetiril
ə bilər. 
Göst
ərilən metоdlara ardıcıllıqla baxaq. 
A. Qrafik üsul. 
F
ərz edək ki, bir neçə əmtəə bazarında yalnız iki istehlakçı vardır. 
Оnların tələb xətləri 4.2a və 4.2b qrafiklərində təsvir edilmişdir. Оnda bazar 
t
ələbi 4.2v qrafikində оlduğu kimi sınıq xətlə verilə bilər.