Azərbaycan hava yollari qsc miLLİ aviASİya akademiyasi
Yüklə 37,46 Kb.
|
|
AZƏRBAYCAN HAVA YOLLARI QSC MİLLİ AVİASİYA AKADEMİYASI Sərbəst iş №2 Fakültə.............................Aerokosmik İxtisas..............................Ekologiya mühəndisliyi Fənn................................Fiziki Ekologiya Mövzu.............................Energetik fiziki çirklənmələrin yaranma səbəbləri Müəllim...........................Əhmədov Eynur Tələbə.............................Məmmədli Aqil Qrup...............................1438A Bakı 2021
Fiziki energetik çirkləndiricilərə səs-küy, süni işıqlandırma, süni istilik mənbələri və elektromaqnit şüalanma daxildir. Sonunculardan, cib telefonundan radar stansiyasına qədər bütün elektron cihazlar daxildir. Həyat səviyyəsinin artması ilə əlaqadar olaraq antropogen səs-küy mənbələri də artmışdır. Səs-küy ekosistemə və insanların sağlamlığına mənfi təsir göstərən “ətraf mühiti çirkləndirən amillərdən” biri sayılır. Antropogen səs-küyün qlobal artımı nəqliyyat şəbəkəsinin genişlənməsi, urbanizasiya və təbii resurslara tələbatın artması ilə şərtlənmişdir. Xüsusən də son dövrlərdə nəqliyyatın sayının artması antropogen səs-küyün artmasına səbəb olmuşdur. Bu tip çirklənmələr iri şəhərlərdə daha çox özünü göstərir. Mənbə və qəbuledicinin vəziyyətindən və yayılma sürətindən asılı olaraq səs-küy mənbələrini iki qrupa ayırmaq olar: xarici səs-küy mənbələri daxili səs-küy mənbələri Xarici səs-küy mənbələrinə aşağıdakılar aiddir: Nəqliyyat səs-küyü ( avtomobil, dəmir yolu, hava yolu nəqliyyatı); Sənaye səs-küyü ( istehsalat qurğuları, dəzgahlar, maşınlar, motor və s.); Tikinti səs-küyü; Rekreasiyon səs-küy (idman meydançaları, uşaq bağçaları və s.) Fiziki təbiətdən asılı olaraq, antropogen səs-küyün aşağıdakı mənbələrini aşağıdakı kimi ayıra bilərik: Mexaniki səs- küy - Maşın və avadanlığın səthlərinin titrəməsi zamanı, həmçinin hissələrin və ya avadanlıqların birləşdiyi yerlərdə tək və ya dövri zərbələr (ştamplama, pərçimləmə və s.), təzyiq, toqquşma, maşın hissələrinin və mexanizmlərinin sürtünməsi və s zamanı yaranır. Mexaniki səs-küyün əsas mənbələri texnoloji əməliyyatlarla deyil, ilk növbədə avadanlığın yayma və ötürücü elementlərindən asılıdır və onların istehsal etdikləri səs-küy fırlanma sürətinin artması ilə artır və mexaniki səs-küyün spektri əsasən yüksək tezlikli səs- küydür. Aerodinamiki səs- küy – cisimlərin hava mühitində yüksək sürətlə hərəkəti zamanı meydana gəlir. Elektromexaniki qurğuların elementlərinin (rotor, stator, nüvə, transformator və s.) dəyişməsi və dəyişən maqnit sahələrinin təsiri altında ferromaqnit kütlələrinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan səs-küy elektromaqnit mənşəli səs-küy adlanır. Mayelərdə baş verən proseslər (hidravlik zərbələr, kavitasiya, turbulent axın və s.) nəticəsində əmələ gələn səs-küy hidromekanik mənşəli səs-küydür. Elektromaqnit və hidromexaniki mənşəli səs-küylər əsasən orta və yüksək tezlikli xarakterə malikdir. Antropogen mənbələrin səbəb olduğu səslərin xüsusiyyəti əsasən qarışıq səs-küy xarakterinə malikdir. Məsələn, ventilyator səs-küyü həm mexaniki, həm də aerodinamik səs-küydən ibarətdir. Böyük şəhərlərdə səs-küy mənbələrini iki yerə bölmək olar: fərdi (ayrı səs- küy və kompleks səs-küy mənbələri. Fərdi mənbələrə tək nəqliyyat vasitələri, elektrik transformatorları, havalandırma sistemləri, sənaye və ya enerji müəssisələrinin qurğuları daxildir. Kompleks səs-küy mənbələrinə küçə və yollarda nəqliyyat axını, dəmir yolunda qatar axını, çox sayda səs-küy mənbəyi olan sənaye müəssisələri, idman və oyun meydançaları da daxildir. Sənaye səs-küyü - xaotik və düz olmayan, dəyişkən və işçilər üçün narahatlığa səbəb olan istehsal müəssisəsinin istismarı zamanı yaranan səslər toplusudur. İstehsal səs - küyü-müxtəlif yaranma təbiətinə, müddəti və intensivliyi olan səslərin məcmusudur, istehsal səs-küyünün öyrənilməsi zamanı "istehsal səs- küyünün spektri"ndən istifadə edilir. Bunun üçün 16 Hz - 20 kHz səsli diapazon öyrənilir , bunlarda "tezlik diapazonları" na və ya "oktavalar" a bölünür və hər bir aktav zolağı üçün səs təzyiqi, intensivliyi və ya səs gücü müəyyən edilir. Sənaye səs-küyünün əsas mənbələri elektrik stansiyaları (100 ... 110 dB), kompressor stansiyaları (100 dB) və xüsusilə fərqlənən digər müəssisələrdir. Dağ – mədən və metallurgiya sənayesinin istehsalında səs-küy 100 dB-ə çatır. Mexaniki ventilyasiya ilə təchiz edilmiş sənaye müəssisələrində səs-küy mənbələri hava mübadiləsi üçün kondisionerlər, hava qızdırıcı cihazlar, ventilyatorlar, soyuducu maşınlar, elektrik mühərrikləri, həmçinin hava-su şəbəkəsinin elementlərini özündə birləşdirən və hava paylayıcı sistemlərdir. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, istehsal müəssisəsindəki səs-küy, ilk növbədə mexanizmlərin işləməsi səbəbindən baş verir. Əlbəttə ki, avadanlıq nə qədər çox olarsa, səs-küy çirklənməsi səviyyəsi bir o qədər yüksək olar. Sənaye səs-küy mənbələrinə aşağıdakılar aiddir. Mexanik sənaye səs-küy- dişli, ötürücü, zərb və zəncirvari mexanizmlərinin geniş istifadə olunduğu müəssisələrdə meydana gəlir və üstünlük təşkil edir. Dönən kütlələrin güc təsiri, hissələrin birləşmələrinə təsirlər, mexanizmlərin boşluqlarında döyülmə, boru kəmərlərindəki materialların hərəkəti nəticəsində bu cür səs-küy çirklənməsi yaranır. Mexanik səs-küyün spektri geniş tezlik diapazonuna malikdir. Mexanik səs-küyün müəyyənedici amilləri hissələrin forması, ölçüsü və quruluş növü, sürəti, materialın mexaniki xassələri, cisimlərin qarşılıqlı səthlərinin vəziyyəti və onların yağlanmasıdır. Məsələn, saxta avadanlıq daxil olan təsir maşınları, impuls səs-küy mənbəyidir və iş yerlərindəki səviyyəsi, bir qayda olaraq, icazə verilən səviyyədən çoxdur. Maşınqayırma müəssisələrində ən böyük səs-küy səviyyəsi metal və ağac emalı maşınlarının istismarı nəticəsində yaranır. Yüklə 37,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|