Tr –1. Ata. 2. Tәriqәtlәrin başında tәkkә böyüyü. 3. Bu şәxslәrә verilәn ad. 4. Silah ve narkotik maddә qaçaqçılığı ilә mәşğul olan dәstәnin başçısı.
BABACAN
Az – Dedeye veya ihtiyar erkeğe hitaben söylenen söz.
Az –1. Bağlamak işi. 2. İçi dolu ve ağzı bağlı torba. 3. Bir yere gönderilmek için kaplanıp bağlanmış şey. 4. Atışma zamanı aşiklerin söyledikleri bulmaca.
Tr –1. Bkz. Az1. 2. Üç cüt telli saz.
BAK
Az – İçine sıvı dökmek için ağzı kapalı büyük kap, depo.
Tr – “Baxmaq” felinin әmr şekli.
BAL
Az –1. Özellikle bal arılarının bitki ve çiçeklerden topladıkları bal özünden yapıp, kovanlarındakı petek gözlerine doldurdukları tatlı, koyu, sıvı madde. 2. Puan.
Az –1. Eteğin, pantalonun ayağa düşen kısmı. 2. Malak, manda yavrusu. 3. Kamışa benzer, içi boş yemlik bitki.
Tr – Bkz. Az2.
BALET
Az – Bale.
Tr – Balet oyununda kişi sәnәtçi – rəqqas.
BALON
Az –1. Cam kavanoz. 2. Sıvı veya gaz saklamak için kapalı (cam, metal, lastik vs.) kap, tüp.
Tr –1. Şar. 2. Kolba
BAN
Az –1. Araba tekerlerinden yukarı olan kısmı. 2. Hayvanı koşmak için arabanın önünde olan ağaç. 3. Evin üstü, damın altı. 4. Eskiden köy evlerinde duman çıkmak, temiz hava gelmek ve ışık düşmek için açılan delik. 5. Horoz sesi, horoz ötmesi.
Tr – Osmanlı imperiyası dövründә Macarıstan ve Xorvatiyada sancaq bәylәrinә vә kiçik şahzadәlәrә verilәn ad.
BANK
Az – Banka.
Tr – Skamya.
BANKA
Az –1. Küçük cam kavanoz. 2. Hastalara küpe koymak için işledilen cam kap.
Tr – Bank.
BANKET
Az – Ziyafet.
Tr – Şәhәrlәrarası yolların iki tәrәfindә piyadaların yerimәsinә vә nәqliyyat vasitәlәrinin gediş-gәlişinә mane olmadan dura bilmәsinә yarayan daşlı və ya torpaq yol.
BANT
Az – Süs gibi kullanılan, ortadan düğünlenmiş kurdela.
Az –1. Danslı, içkili eğlence yeri. 2. Ayaküstü içki içilen meyhane. 3. Bir salonda içki içmek için hazırlanmış köşe. 4. Meyve, mahsul. 5. Yük, ağırlık. 6. Hastalıklarda dilde oluşan pas. 7. Ekmekte oluşan beyaz renkli mantarlar, kif. 8. Hava basıncı birimi.
Tr –1. Anadolu yarımadasının şәrq vә şimal bölgәlәrinda, әn çox Әrzurum yöresindә әl-әlə tutularaq oynanan xalq rәqsi. 2. Bkz. Az1,2,3,6,8.
BARAK
Az –1. Tahtadan yapılmış geçici konut. 2. Bulaşıcı hastalara mahsus hastane binası.
Tr –1. Tüklü, qıllı çuxa. 2. Bir cins tüklü ov iti.
BARDAK / BARDAQ
Az – Su veya başka sıvılar dökmek için yahut içinde “piti” pişirmek için kilden vs. yapılmış kulplu veya kulpsuz darboğaz kap.
Tr – Stәkan.
BASKI / BASQI
Az –1. Basmak işi. 2. Tazyik, basınç.
Tr –1. Bir әsәrin çap vәziyyәti. 2. Nәşr sayı. 3. Tiraj. 4. Bkz. Az2. 5. Pres.
BASMA
Az –1. Basmak işi. 2. Üzerine bası işi yapılmış renkli biçimlerde bulunan pamuklu kumaş. 3. Gazete, dergi, kitap gibi bası ile hazırlanmış yazılı şeyler, matbua. 4. Gübre, tezek. 5. Saç boyama için siyah boya. 6. Rusya’da Moğol-Tatar egemenliği döneminde üzerinde Tatar hanının şekli olan mühür.
Tr –1. Bkz. Az1-4. 2. Kart oyunu.
BAŞ ALTI / BAŞALTI
Az – Yastık; baş altına koyulabilen her bir şey.
Tr – Yağlı gülәşdә pәhlivanların ayrıldığı beş dәrәcәdәn ikincisi.
BAŞÇI
Az – Başkan.
Tr –1. İşçi başı. 2. Çiy vә ya bişmiş qoyun, quzu, inәk başı satan şәxs.
BATIK / BATIQ
Az –1. Çukura düşmüş, derine düşmüş, çökmüş. 2. Zede sonucu bir tarafı batmış. 3. Bozuk, batmış. 4. Bulaşmış, kirli, bir şeye batmış.
Az –1. Damat tarafından kız evine gönderilen birinci nişan – yüzük, yazmal. 2. Ekin yerinin hududunu gösteren işaret. 3. Bahane, sebep, delil.
Tr – Sənəd.
BERAT / BӘRAT (BARAT)
Az –1. Banka veya posta vasıtasıyla gönderilen para, havale. 2. Senet.
Tr – 1. Bir kәşfdәn, ixtiradan yararlanmaq üçün dövlәt tәrәfindәn verilәn şәhadәtnamә, patent. 2. Osmanlı imperatorluğunda bir vәzifәyә tәyin olunan, maaş verilәn, tәqaüd, ad, nişan vә imtiyaz verilәn adamlar üçün çıxarılan padişah buyuruğu.
BERE / BӘRӘ
Az –1. Av beklenen yer, pusu. 2. Çıkacak yer, yol. 3. Feribot. 4. Bent.
Tr –1.Vurma və incitmә nәticәsindә vücudun hәr hansı bir yerindә әmәlә gәlәn qızartı. 2. Beret.
BERKİMEK / BӘRKİMӘK
Az –1. Katılaşmak, sertleşmek. 2. Bkz. Tr. 3. Çabuklaşmak.
Tr – Sağlamlaşmaq, güc qazanmaq.
BEŞ PARMAK/BEŞBARMAQ
Az –1. Parmaklara takılan, el içinde sıkılıp tutulan metal parmaklık şeklinde silah. 2. Beş dişli yaba.
Tr –1. Beşguşәli bir dәniz heyvanı. 2. Beş rәngdә toxunmuş çubuqlu qumaş.
BEYAZ / BӘYAZ (BAYAZ)
Az –1. Ak. 2. Şiir veya mersiye defterçesi.
Tr – 1. Ağ. 2. Ağ rәngdә olan. 3. Ağ irqdәn olan adam.
BİTİK
Az – Mektup, kağıt, dua yazılmış kağıt parçası.
Tr – Gücü tükәnmiş çox yorğun.
BİTKİN
Az –1. Bitmiş, kurtarmış, tamamlanmış halde olan. 2. Kamil, mükemmel.
Tr – Gücü tükenmiş olan, çox yorğun.
BORANİ / BORANI
Az –1. Kabak türü. 2. Kabaktan pişirilmiş yemek.
Tr – Düyülü ve qatıqlı ispanak vәya bәnzәr sәbzәdәn hazırlanan yemәk.
BOZ
Az –1. Kül rengli, siyah renk ile beyaz rengin karışmasından oluşan renk, gri. 2. Tutkun, sisli. 3. Bitkisiz, çıplak. 4. Utanmaz, nezaketsiz, kaba konuşan.
Tr – 1. Açıq torpaq rəngi. 2. Şumlanmamış (torpaq).
BUCAK / BUCAQ
Az –1. Açı. 2. Bkz. Tr1.
Tr –1. Kәnar, guşә, yer. 2. Nahiyә.
BUKLET
Az – Kitapça
Tr –1. Bükülmüş iplik. 2. Bu iplikden toxunmuş (geyim).
BULAMA
Az –1. Bulamak işi. 2. Yeni doğuran sağmal hayvanların ilk günlerde sağılan sütü.
Tr –1. Bkz. Az1. 2. Üzüm şirәsinin qaynadılması ilә hazırlanan tünd rәngli bәkməz.
C CAM
Az –1. Bir zamanlar bakırdan, şimdi de çeşitli metallerden hazırlanan piyale. 2. Bkz.T1.
Tr – Keçici eşqlәr arxasında qaçan, Donjuan.
ÇARPIŞMA
Az – Vuruşmak.
Tr –1. Toqquşmaq. 2. Bkz. Az.
ÇAT
Az – Çatlamış yer, yarık yer.
Tr –1. Bәrk bir şeyin sınarkәn çıxartdığı sәs. 2. İki yolun vә ya iki dәrәnin birlәşdiyi yer, qovşaq.
ÇATMAK / ÇATMAQ
Az –1. Bir yönde giderek amaçlanan yere yetişmek, ulaşmak. 2. İleriye doğru gitmekte olan bir kişinin veya aracın arkasınca giderek ona yetişmek. 3. … yaşa kadar yaşamak. 4. Belirli sayıya ulaşmak. 5. Yetmek. 6. Bir şeyin zamanı gelmek. 7. Kavuşmak, yetişmek, birleşmek. 8. Malum olmak, bilinmek. 9. Eşit olmak, yetişmek, eşit olabilmek. 10. Elleri ile bir şeyin çevresini tutmak, kucaklamak. 11. Anlamak, idrak etmek. 12. Yüklemek. 13. Ocağa, sobaya vs. odun koyup yakmak.
Tr – 1. Dәyәnәk, qılınc, tüfәng kimi uzun şeylәrdәn bir neçәsini tәpәlәrindәn bir-birinә çaprazlama dayamaq. 2. (Taxta və bu cür şeyləri) Bir-birinә tutdurmaq. 3. Bir işi görmәk üçün lazımlı parçaları bir araya gәtirmәk. 4. (yüklü heyvana) iki tәrәfli yüklәmәk. 5. (Başa örpәk kimi şeylәri) Bağlamaq. 6. (Qaş, üz üçün) Sәrtlik, övkә bildirәn bir vәziyyәtә getirmәk. 7. Məyus edici hadisәlәrlә qarşılaşmaq. 8. Bir-birinә sәrt sözlәr söylәmәk vә ya yazılar yazmaq. 9. Rastlamaq, qarşılaşmaq.
ÇAYLAK / ÇAYLAQ
Az – Kuru çay (nehir) yatağı.
Tr –1. Yırtıcı, uzun qanadlı, kiçik quşları vә siçan kimi heyvanları ovlayan, toyuq böyüklüyündә bir quş (Milvus migrans). 2. Tәcrübәsiz, bacarıqsız.
ÇEKİ / ÇӘKİ
Az –1. Tartı. 2. Ehemiyet, önem, değer. 3. Parça, deri vs. üzerine renkli iple işlenmiş süs, nakş. 4. Bir çeşit balık.
Tr –1. Bkz. Az1. 2. 250 kiloya bәrabәr, odun kimi kobud şeylәri çәkmәkdә istifadә olunan bir ağırlıq ölçüsü. 3. Qadınların başlarına bağladıqları örtük. 4. Üzüntü, sıxıntı.
ÇEKME / ÇӘKMӘ
Az –1. Çekmek işi. 2. Ayakkabı. 3. Pirinçin suyu süzülmeden pişirilen pilav.
Tr –1. Bkz. Az1. 2. Siyirmә (stolda, şkafda vs. girib çıxan göz). 3. Düzgün biçimli. 4. Barmaq vә ya mizrabla çalınan çalğı.
ÇELİK / ÇӘLİK
Az –1. Baston, asa. 2. Dikilmek için kısa kesilmiş dal. 3. Sağlam demir, polat. 4. Demir gibi sağlam.
Tr – 1. Polad. 2. Poladdan hazırlanmış. 3. Qısa kesilmiş budaq. 4. Kök atması üçün toprağa sancılan budaq.
ÇENGEL / ÇӘNGӘL
Az – Çatal.
Tr – Bir yerә taxılmağa, keçirilmәyә yarayan әyri dәmir.
ÇEŞNİ
Az –1. Şekil, forma. 2. Nakış. 3. Tasarı. 4. Tarz, usul, yöntem.
Tr –1. Dad (yemәk içmek üçün). 2. Xoşa gәlәn bir xüsusiyyәt.
ÇIĞIRTMA
Az –1. Kızartılmış domates, patlıcan veya et tikelerinden oluşan yemek (bazen yumurtalı oluyor). 2. Çığrtmak işi.
Tr – Kiçik və seyrәk gilәli üzüm salxımı.
ÇIRAK / ÇIRAQ
Az – Mum, kandil, lamba gibi ışık aracı.
Tr – Sәnәt öyrәnmәk üçün usta yanında çalışan şәxs, şagird.
ÇIRPIŞTIRMAK / ÇIRPIŞDIRMAQ
Az – Gizlice almak, çalmak.
Tr – 1. İncә dәyәnәklә yüngülcә vurmaq. 2. Bir işi tәlәmtәlәsik, sәliqәsiz, sәthi görmәk.
ÇİL ÇİL / ÇİL-ÇİL
Az – Çilli, çiliçok olan...
Tr – Parlaq.
ÇİLE / ÇİLӘ
Az – Pulluğun bıçak, koşum çengeli ve sairenin takıldığı uzun bölümü.
Tr – 1. Dәrvişlərin 40 gün müddәtindә özlәrinә tәtbiq etdiklәri zәhmәtli və pәhrizli zaman. 2. Zәhmәt, sıxıntı, әziyyәt. 3. İpәk, yun, pambıq kimi sap ve ip yumağı. 4. Yay kirişi.
ÇİM
Az – 1. Toprağın, kökleri bir birine geçmiş otlar bitmiş olan üst tabakası. 2. Üstü sulak yerlerde biten bitkilerle örtülmüş sulu çamur katı. 3. Saf, karışığı olmayan veya çok az olan. 4. Baştan başa, büsbütün.
Az –1. Saman inceliğinde her hangi bir dal veya tahta parçası. 2. Boğazda (genelde çocuklarda) ilişip kalan kemik, çekirdek kabuğu vs. kırıntısı. 3. Çöp şeklinde mikrop.
Tr –1. Bkz. Az1. 2. Zibil.
ÇÖPÇÜ
Az – Eski zamanlarda çocuğun boğazında kalmış kemik vs. çıkarmakla meşgul olan ara hekimi.
Tr –1. Az yağlı, şirin, kövrәk çörәk. 2. Bir çox cismin tәkәr şәklindә görünәn üzü.
D DAĞAR
Az – 1. Sığır derisinden yapılan torba 2. Eskiden kaytan örmek için kullanılan, içine eski şeyler veya sıkıca yün doldurularak bağlanan meşin yastık. 3. Kibirli, kendinden razı.
Tr – Ağzı geniş, dibi dar gil qab.
DAĞDAĞA
Az – 1. Yersiz endişe, telaş ve ıstırap, korku, heyecan; Bkz.: Tr. 2. Dert, kaygı, endişe, düşnce. 3. Yoldan çıkaran, baştan çıkaran şey. 4. Küçük tahta parçasından yapılan ve döndürürken uğultulu bir ses çıkaran çocuk oyuncağı, fırıldak.
Tr – Tappıltı, gurultu, sәs-küy.
DAİRE / DAİRӘ
Az –1. Bir çemberin içinde kalan düzlem parçası. 2. Bir şeyin yayıldığı ve etkilediği saha.
Tr –1. Mәnzil. 2. İdarә. 3. Bkz. Az1.
DAL
Az –1. Arka, sırt. 2. Aksi taraf, karşı taraf. 3. Arka tarafda olan. 4. Akibet, son nefes. 5. Geri. 6. Bkz. Tr2.
Tr – Süreklilik, arası kəsilməzlik, ardıcıllıq.
DEVAMSIZ / DAVAMSIZ
Az – 1. Dayanıksız, muhkem olmayan, sağlam olmayan. 2. Zayıf, tahammülsüz. 3. Çabuk dağılan, çabuk yırtılan, çabuk bozulan. 4. Çok sürmeyen, çabucak biten, sürekliliği olmayan.
Tr – 1. Davam etmeyen. 2. İşinә düzgün davam etmәyәn.
DAYAK / DAYAQ
Az –1. Üzerine bir şey berkidilmek için veya kurula bilmek için düzeldilmiş yer, özül. 2. Destek ola bilecek bir şey. 3. İstinad edilecek adam, şey; yardım, hamî. 4. Bkz. Tr2.
Tr –1. (Bir insan vә ya heyvanı) döymək işi, kötәk. 2. Bir şeyin yıxılmaması üçün dayadılan ağac. 3. Evlәrin qapılarının açılmaması üçün qapının arxasına qoyulan qol, dәstәk.
DAYANMAK / DAYANMAQ
Az – 1. Bir yere yaslanmak. 2.Rast gelmek, rastlaşmak. 3. Hareketsiz duruma gelmek; hareketini, işini durdurmak. 4. Gelip bir yerde durmak, daha ileri hareket etmemek. 5. Ayak üste durmak. 6. Katlanmak.
Tr –1. Baba (ata vә ya ananın atası). 2. Mövlәvi tәriqәtindә çilә doldurmuş olan dәrvişlәrә verilәn ad.
DEDELİK / DӘDӘLİK
Az – Üvey baba.
Tr – 1. Babalıq, baba olma halı. 2. Babaya yaraşan davranış.
DENK / DӘNG
Az – 1. Denk, eş. 2. Cüzi bir miktar, bir tane. 3.Değeri çok düşük para, bozuk madeni para. Bir yerden başka yere götürmәk için bağ yapılan şey.
Tr – 1. Yük heyvanlarının sağ vә soluna qoyulan iki yük parçasından biri. 2. Yataq, yorğan, parça kimi әşyanın sarılıb bağlanması ilә әmәklә gәlәn yük. 3. Çәkicә eyni olan. 4. Bәrabәr, tay.
DELİ / DӘNLİ
Az – Taneleri çok ve iyi olan.
Tr – 1. “qәdәr” mәnasında üstünkük dәrәcәsi. 2. Ağır başlı, sözlәri vә davranışları ölçülü olan biri.
DENSİZ / DӘNSİZ