AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu hacalı NӘCӘFOĞlu azәrbaycanda vә Türkiyәdә
Yüklə 1,67 Mb.
|
KAŞ YAPARKEN GÖZ ÇIKARMAYAKSayın Deniz Güçer Erdem Bey, ‘Küncütlü köke Nuş olsun’ başlıklı yazınızı ilgi ile okudum. Azerbaycan’a ilk kez giden veya oradan dönen arkadaşlarının sohbetlerinden esinlenen kimi gazetecilerimizin benzer konularda yazdıkları yazılara zaman zaman gazetelerde rastladım ve maalesef hepsinin, Azerbaycan’da denildiği gibi ‘Kaş kayırırken göz çıkardıklarının’ (yani ‘kaş yaparken göz çıkardıklarının’) şahidi oldum. Demir Perde’nin kalktığından neredeyse on yıl geçmesine rağmen Bilgisizlik Perdesi’nden halen kurtulamadık. Bence sorun, Sizin yazdığınız gibi ‘sadece 'Azeri Türkçesi'nde bazı kelimelerin farklı anlamlarda kullanılması’ değildir. Sorun Azerbaycan Türkçe’si, Türkiye Türkçe’si demeden Türkçe’mizi, onun zenginliklerini bilmememizdedir. Bir kelimenin çeşitli anlamlara sahip olması dilimizin zenginliğidir. Bu, tek bizim dilimize özgü bir hal de değil. Bu gün özendiğimiz İngilizce’de de farklı anlamlar taşıyan sayısız kelime var. Bazı İngilizce kelimeler İngiltere’de bir, Amerika’da tamamen ayrı anlamda kullanılmaktadır. Türkçe’de olduğu gibi. Azerbaycan ve Türkiye Türkçelerini karşılaştıran bazı gazetecilerin verdikleri yanlış örneği hatırlatmak istiyorum: ‘bardak’ kelimesini. Gazetecilerimizin çoğu halen bu kelimenin Azerbaycan Türkçe’sinde kötü anlam taşıdığını (mesela ‘orospu’ filan) düşünmekte ve yazmaktadırlar. Halbuki bu kelime Azerbaycan’da bir anlamda kullanılmaktadır: Su veya başka sıvılar dökmek için yahut içinde ‘piti’ pişirmek için kilden vs. yapılmış kulplu veya kulpsuz darboğaz kap. (Bkz: Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti (ADİL), 1966, Bakü, I. Cilt, s. 195). Bu kelimenin Türkiye Türkçe’sindeki anlamlarından biri Azerbaycan’dakinin aynıdır: Toprak testi (Bkz: Türkçe Sözlük, TDK, 1988, Ankara, 1. Cilt, s.142). Ve Azerbaycan’da Türkiyeli birisi bir bardak su isterse, kimse bazı gazetecilerimizin iddia ettikleri gibi şaşırıp kalmaz ve toprak testi de aramaz, ona Sizin bildiğiniz bardakta su verirler. Çünkü ‘bardak’ kelimesinin Türkiye’de ne anlamda kullanıldığını bilmeyecek kadar cahil değildirler. Gelelim sizin verdiğiniz örneklere:
‘Küncütlü köke’nin kızartılmış patatesle hiç alakası yoktur. ‘Küncüt’ farsça kökenli kelime olup (kuncud) ‘susam’ demektir. Türkiye’de de halk ağzında aynı anlamda ‘küncü’ olarak kullanılmaktadır (Bkz: Türkçe Sözlük, TDK, 1988, Ankara, 2. Cilt, s.948). Azerbaycan’da hamburger ekmeği boyda küçük ekmeğe ‘köke’ denilir. Gördüğünüz gibi ‘küncütlü köke’ bildiğimiz susamlı hamburger ekmeği... Patatese ise Azerbaycan’da ‘kartof’ deniliyor, tıpkı Kars’daki gibi. Erzurum’da patatese ‘kartol’ denildiğini her halde biliyorsunuz. Bilmeyenler varsa öğretelim ki, yolları bir gün Erzurum’a düşerse 'antrenmanlı' gitsinler. Patatesi kartonla karıştırmasınlar.
Türkiye’de ‘Sizi birine benzedim!’ cümlesi ne kadar yanlış ise, Azerbaycan’da da ‘Sizi birine okşadım!’ cümlesi yanlıştır. Azerbaycan’da ‘Sizi birine okşatdım!’ diyorlar, yani ‘Sizi birine benzettim’. Türkçe Sözlüğe bakacak olursanız ‘okşamak’ kelimesinin dört anlamından birinin de ‘Benzemek, andırmak, hatırlatmak’ olduğunu görürsünüz (Bkz: Türkçe Sözlük, TDK, 1988, Ankara, 2. Cilt, s.1102).
Türkiye’de ‘Önümüz sensin!’ demek ne kadar ayıpsa, Azerbaycan da da ‘Kabak’ımız sensin!/Qabağımız sensen!’ demek o kadar ayıptır. Çünkü, ‘Kabak’/’qabaq’ Sizin yazdığınız gibi ‘Önde olan’ anlamı taşımaz. Bu kelimenin Azerbaycan Türkçesindeki anlamları: 1. Ön. 2. Bir çok türleri olan bir bitki (Cucurbita). 3. Evvel, ileri. 4. Karşı taraf. (Bkz: ADİL, 1966, Bakü, I. Cilt, s. 381; Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 1999, İstanbul, No 118, s.130).
Bu kelime Azerbaycan’da şaka veya alay olsun diye Sizin yazdığınız anlamda kullanılır. Üst üste çoklu elbise giymiş birisine ciddi olarak ‘çullanmısan’ demek hakaret olur. Çünkü bu kelimenin ‘dalına çul koyulmak (hayvanın)’ anlamı da var (Bkz:ADİL, 1987, Bakü, IV. Cilt, s.454). Aynı kelimenin Türkiye’nin farklı bölgelerinde farklı anlamlarda kullanıldığına ait bir örnekle yazıma son vermek istiyorum: İNCİR. Ege bölgemizde pazarda incir satan bayana sakın, ‘İncirinizden tatmak istiyorum!’, demeyin. Çünkü o bölgede incire ‘yemiş’ derler ve incir dedikte başka şey (!) anlarlar. Azerbaycan’a ve Ege’ye gideceklere tavsiyem: Canlı ve yaşayan Türkçe’mizi iyi öğrenin! Sevindirici haldır ki, Türkiyә-Azәrbaycan münasibәtlәri inkişaf etdikcә, televiziya kanallarımız qarşılıqlı izlәnildikcә, gediş-gәlişlәr artdıqca bu dil çeşidliliyimizin hәr iki tәrәfdә dә daha ciddi anlaşıldığının vә bu mövzuda yazılarda daha elmi yanalışdığının şahidi olmağa başladıq. Bu mövzuda Türkiyәli ziyalılardan Dr. Abdulhamit Avşarın, TRT Bakı temsilçisi olaraq çalışırkәn “525-ci qәzet”dә jurnalist İlhame Qasımlının tәqdimatı ilә dәrc etdirdiyi yazısı5 diqqәtimi cәlb etdi: İKİ TÜRKCƏYƏ XOŞ MƏQAMLAR ÜZƏRİNDƏ BİR NƏZƏR Azərbaycan dili günü münasibətilə bir yazı yazmaq təklifi alanda Bakıya gəldiyim ilk günləri xatırladım. Böyük bir həyəcanla qədəm basdığım bu gözəl şəhərdə məni qarşılayan dostlarım, ilk növbədə istifadə edərkən diqqət etməli olduğum sözlərin siyahısını söylədilər. Hər iki dildə mövcud olan bu sözlərin bir qisminin Azərbaycan türkcəsində, bir qisminin də Türkiyə türkcəsində çox fərqli məna kəsb etdikləri və yanlış təsəvvürlərə yol aça biləcək xüsusiyyətdə olduğu diqqətimi çəkirdi. Bakıda işə başladıqdan sonra bütün Azərbaycanı dolaşmaq və hər bölgədə çəkilişlər apararaq buraların tanınmasını fəaliyyətimizin əsas məqsədlərindən biri kimi qarşımıza məqsəd qoymuşduq. Bu məqsədlə müxtəlif layihələri həyata keçirməyə başladıq. Bunlardan biri də "Addım-addım Qafqazlar" adlı proqram idi. Bu məqsədlə şimaldan cənuba bir çox şəhər və rayonda olduq. Burada deyilişi eyni olub, amma istifadə yeri və mənaları fərqli olan sözlərlə qarşılaşdıqda həm təəccübləndik, həm də əyləndik. Məsələn, bir gün Gəncəyə getmişdik. Çəkilişləri tamamlayaraq şəhərdən ayrılarkən bir ət dükanının lövhəsi diqqətimi çəkdi. Bu, Türkiyə türkü üçün o qədər maraqlı idi ki, Bakıya gecikə biləcəyimizə baxmayaraq dayandıq və çəkiliş aparmağa qərar verdik. Elanda "Təzə dana və erkək əti var" yazılmışdı. Məlum olduğu kimi, "erkək" sözü Türkiyə türkcəsində "kişi" mənasını verir. İndi harada eşitdiyimi xatırlaya bilmədiyim başqa bir maraqlı əhvalat bir yaşlı xalaya aiddir. Azərbaycanda yayımlanan Türkiyə kanallarını izləyərkən tez-tez "trafik kazalarında 3 kişi, 4 kişi və s. öldü" kimi ifadələri eşidən qadın axırda dözməyib uşaqlarından soruşub: "Bəyəm Türkiyədə heç qadınlar maşınlara minmirlərmi? Elə ölənlərin hamısı kişidir". Məlum olduğu kimi, Türkiyədə "kişi" kəlməsi "nəfər" mənasını verir. Bu mənada yaşadığım başqa bir maraqlı hadisə belə olub: Bir gün Bakıda taksiylə gedirdim. Yanımda Türkiyədən gələn bir dostum da var idi. "Bak,-dedim,- Bakü ne kadar Anadolu kentlerine benziyor". Bunu eşidən taksi sürücüsü qəflətən maşının sürətini azaltdı və geriyə dönərək mənə tərəf tərs-tərs baxdı. Mən də o dəqiqə vəziyyəti anladım. Dedim "yox, yox, səhv başa düşmə, bizdə "kent" sözü sizin "şəhər" mənasında işlənir." Bundan sonra taksi sürücüsü gülümsəyərək qabağa döndü və yenidən yolumuza davam etdik. Yenə da şahid olduğum və xatırladıqca məni güldürən bir hadisə. Bir gün uşaqlarımla zooparkın içindəki qatara minmişdik. 65-70 yaşlarında olan bir kişi də nəvəsi ilə birlikdə qatarda idi. Qatar isə dolu idi. Bu zaman yanındakı uşaq ona "baba" deməyə başladı. Mənim qızım da mənə. Baxdım ki, bu mənzərə vəziyyəti anlayan ətrafdakı adamlarda gülüş doğurur. Çünki yaşlı kişinin nəvəsi ona Türkiyə türkcəsində "dədə" mənasında olan "baba" deyir, mənim qızım isə Azərbaycan türkcəsindəki "ata" mənasında "baba" deyirdi. Söz xatirələr və məzəli əhvalatlardan düşmüşkən, Türkiyənin tanınmış kino rejissoru Yılmaz Duru ilə bağlı olan bir hadisəni də nəql etmək istəyirəm. Hələ Sovetlər zamanında Azərbaycanla tanış olan Yılmaz Duru bir gün xanımıyla Bakıya gəlir və bir mehmanxanada qalırlar. Yanlarında kiçik yaşlarında uşaqları da olur. Bir gün uşaq onlardan əvvəl otaqdan çıxır. Ardınca çölə çıxan Yılmaz Durunun xanımı uşağı görməyib mehmanxana əməkdaşından onun haraya getdiyini soruşur. O, isə "aşağıya düşdü" - deyir. Duruların qaldığı otaq mehmanxananın yeddinci mərtəbəsində, həm də pəncərələri açıq olduğundan xanım Duru bu sözləri eşidən kimi həyəcan içində qışqırmağa başlayır və ərini çağırır: "Yılmaz koş! Kızımız aşağıya düşmüş!" Bu vay-şivəni görən mehmanxana əməkdaşı baş verənləri təəccüblə seyr edir. Sonra məsələ aydınlaşır. Uşaq aşağı "düşməyib", "enibmiş". Bu cür misalları daha da çoxaltmaq, oxşar xatirələri anmaq olar. Ancaq yazını çox uzatmamaq üçün iki dildə ortaq olan, amma fərqli mənalar daşıyan bəzi sözləri qısaca qeyd etmək istəyirəm. Məsəlçün, Türkiyədə "cücə" deyəndə "liliput" adam başa düşülür, toyuğun balası yox. Türkiyədə görüş vaxtı üçün "sabah" deyilirsə, günün "səhər"i başa düşülür, Azərbaycanda olduğu kimi "yarın" yox. "Sümük" burun ifrazatıdır. Əgər Anadoluda ət dükanında "ətiniz sümüklü" desəniz, mütləq ciddi təpki ilə üzləşərsiniz. Çünki qəssabda "sümüklü" yox, "kəmikli" ət satılır. "Don" almaq istəyəndə "alt paltarı" satıcısına yaxınlaşmaq lazımdır, "geyim" dükanına yox. Düzdür, "şalvar" "pantalon"dur, amma daha çox kəndlərdə geyilən geniş və ütüsüz bir geyimdir (Azərbaycanda "genbalaq şalvar" deyilir - red). Bu cür geyimlər müasir şəhər həyatında artıq yaddan çıxıb. Meyvə dükanından "ərik" istəsəniz, sizə "qaysı" deyil, "alça" verəcəklər. Bunun əvəzində isə "pul" deyil, "para" istəyəcəklər. "Para pul oldu" deyimi olsa da, alış-verişlərdə istifadə olunan ödəniş vasitəsi yox, məktub göndəriləndə zərfin üzərinə yapışdırılmaq üçün istifadə olunan "marka"dır. "Qızıl" kəlməsinin də maraqlı yozumu var Türkiyədə. "Qızıl" "qırmızı" rəngini ifadə etməsinə baxmayaraq, daha çox "kommunist" mənası ilə məşhurdur. Buna görə də uğursuz mənası var. Hətta bir müddət xalqın çoxu "qızıl" sözünə nifrət edirdi. Buna görə də kimsə "qızıl" sahibi olmaq istəmirdi. Bir iş yeri, ya da təşkilat "istismara açıldıqda" hamı oradan öz mənfəəti üçün fayda əldə etmək məqsədi güdür. Türkiyədə bir şeyi "istismar" etmək pis və qeyri-əxlaqi bir hərəkətdir. Birinə "işgüzar" desəniz o sizdən inciyər. Çünki bu sözlə onu Azərbaycandakı mənanın əksinə olaraq, "başqalarının işinə burnunu soxan, lazımsız işlər görən" şəxs kimi təqdim etmiş olursunuz. Bir insan "cinayət"də ittiham olunursa, deməli, çox ağır bir ittihamla qarşı-qarşıya qalıb. Çünki "cinayət" sözü yalnız "adam öldürənlər"ə aid edilir. Başqaları isə "suç" işləyiblər və ya "suçlu"durlar. "Subay"lıq bütün Türk "kişi"ləri üçün son dərəcə şərəfli bir peşədir. Hər gəncin röyalarını və xəyallarını bəzər. Çünki Türkiyədə "subay", evli olmayan deyil, "zabit" mənasını verir, ona görə də "zabit" olmaq cəmiyyətdə önəmli bir mənsəb sahibi olmaq deməkdir. Bir çox gənc qız "subaylar"la evlənməyi arzulayır. "Subaylıq"dan qurtulanlar isə "uşaq" deyil, "çocuk" sahibi olmaq istəyirlər. Çünki "uşaq" "xidmətçi, nökər" mənasında işlənir. Birinə "qulluq" etmək, ona "xidmət etmək" deyil, "kölə olmaq", onun "əmri altında olmaq" deməkdir. Başqa sözlə, Allahdan başqasına "qulluq" edilməməlidir. "Hala" ananın yox, atanın bacısı - yəni "bibi"dir. Ananın bacısı isə "teyzədir". Digər tərəfdən bizdə siqaret həqiqətdə olduğu kimi "çəkilmir", "içilir". Birisi "dal"da oturursa, "arxa"da deyil, ağacın budağı üstündə oturmuş olur. "Qıç" isə "bacaq" deyil, "omba" mənasını verir. Başqa sözlə, bir insan çox yorulduğu zaman "qıç"ı yox, "bacak"ları ağrıyır. "Kabak" isə şirniyyatı da bişirilən bir "çərəz", "tərəvəz"dir. Bu siyahını daha da uzatmaq olar. Hətta bu mövzuda aparılacaq xüsusi araşdırma daha maraqlı fərqliliklər üzə çıxaracaq. Bütün bunlar isə bir ayrılığı deyil, bir müddət əlaqələri pozulmuş qardaş coğrafiyalardakı etimoloji inkişafın fərqliliklərini göstərir. Başqa sözlə, dil ilə yanaşı, sosial tərəqqini daha yaxşı qavraya bilmək baxımından mühüm nəticələri ortaya çıxarır. Mən dilçi olmadığım üçün məsələyə jurnalist gözü ilə baxmağa çalışdım. Buna görə də daha çox diqqət cəlb edən oxşarlıqlara toxundum. Ancaq bir qənaətimi də açıqlamaq istərdim: məncə, sözlərin özünəməxsus mənası Azərbaycanda daha çox mühafizə edilib, istifadə olunan sözlər mənşəyini daha çox qoruyub. Digər türk dillərinə nəzər salanda bunu daha yaxşı anlamaq mümkündür. Belə ki, bir kəlmə həm Azərbaycan, həm də Uyğur türkcəsində eyni mənada işləndiyi halda, Türkiyədə mənası təhrif olmuş, ya da şivə səviyyəsində qalmışdır. Məsələn, Anadolunun bəzi şivələrində "qızıl" sözü bu gün də "qızıl" kimi işlədilir. Yenə, məsələn, bir türküdə "keçmə namert körpüsündən, koy "aparsın" su seni" deyimində "aparsın" kəlməsi "götürmək" mənasında işlədilib. Son olaraq, Azərbaycana gəldikdən sonra ağlımdan keçən bir məsələyə toxunmaq istəyirəm. Osmanlı dövründəki bir üsyana rəhbərlik etmiş Kabakçı Mustafanın ləqəbindəki "kabakçı" sözünü "kabak" ticarəti ilə məşğul olan bir adamın rəhbərliyi ilə baş verdiyi kimi anlayırdım. Doğrusu, tarix kitablarında bununla bağlı bir açıqlama da yoxdur. İndi isə bu ləqəbin "kabak" ticarətini ifadə etdiyi üçün deyil, hərəkata "liderlik, rəhbərlik" etdiyi üçün verildiyini düşünməyə başlamışam. Göründüyü kimi, əslində, Türkiyədə də olan bu söz müəyyən zaman keçdikdən sonra bir tərəvəz mənasına gəldiyi halda, Azərbaycanda hər iki mənasını qoruyub. Türk dili coğrafiya və Türkiyə arasındakı münasibətlər inkişaf etdikcə buna bənzər maraqlı sözlərlə daha çox qarşılaşacaq. Bunun ümumi Türkcəyə bir zənginlik gətirəcəyəni düşünürəm. Çünki jarqona çevrilmiş bəzi sözlər, bu xüsusiyyətlər dərk olunduqca ya istifadə olunmur, ya da dəyişikliyə uğramaqdadır. Belə ki, Azərbaycanla əlaqələri olan Türkiyə türklərinin öz aralarında etdikləri söhbətlərdə Türkiyədə müsbət bir mənası olmasına baxmayaraq, Azərbaycanda mənfi məna verən kəlmələri istifadə etmədikləri diqqət çəkir. Məsələn, Azərbaycanda "itin balası" mənasında deyilən "küçük" yerinə "kiçik" sözünü istifadə edən çox həmvətənimi tanıyıram. Tam əksi də vardır. Azərbaycanlılar da, Türkiyədə qəliz mənası olan sözləri istifadə etməməyə çalışırlar. Digər tərəfdən, arqo bir mənaya sahib olmadıqdan sonra, bəzi sözlərin yaşamağa davam etməsi, iki qardaş dil arasında müsbət bir atmosfer yaratmazmı? Artıq bu mәsәlәnin Türkiyәdə elmi olaraq araşdırılmağa başlanması da sevindiricidir.6 Hәm Türkiyәli, hәm dә Azәrbaycanlı oxuculara ünvanladığım bu kitabda kәlmәlәrin Azәrbaycandakı mәnalarını (Az) Türkiyә türkcәsindә, Türkiyәdәki anlamlarını (Tr) isә Azәrbaycan türkcәsindә ifadә etdim. Hacalı Nәcәfoğlu A ABDAL (APTAL) Az – Serseri, avara, derbeder. Tr – 1. Keçmişdә dәrvişlәrә verilәn ad. 2. Geri zәkalı, axmaq. ACIKLI / ACIQLI Az – 1. Öfkeli, hırslı, kızgın, hiddetli. 2. Şiddetli, coşkun, dehşetli vs. anlamlarında. Tr – 1. Acılaşdıracaq xüsusiyyәtdә olan, acı. 2. Acı görmüş, yaslı, kәdәrli. ACITMA Az – Hamur mayası. Tr – Acılaşdırma. ACITMAK / ACITMAQ Az – 1. Acılık vermek. 2. Eşkitmek, maya katmakla yetiştirmek. Tr – 1. Bkz. Az1. 2. Ağrı duymasına sәbəb olmaq. AÇ Az – "Açmak" felinin emr şekli. Tr – Ac, "tox"un antonimi. AÇAR Az – Anahtar. Tr – 1. İştah açmaq üçün yemәkdәn öncә içilәn spirtli içgi. 2. Bkz. Az. ADAK / ADAQ Az – Çocuğun ilk adımı. Tr – Nәzir. ADAKLI / ADAQLI (ADAXLI) Az – Nişanlı, sözlü. Tr – 1. Nәziri olan. 2. Bkz. Az. ADET Az – Âdet. Tr – Әdәd. ADETA / ADӘTA (ADӘTӘN) Az – Adet üzere, her zaman olduğu gibi, her zaman. Tr – Sanki, hardasa. ADİ Az – 1. Adet haline gelmiş, her zamanki. 2. Sıradan, hiçbir özelliği olmayan. Tr – 1. Sadә, başqalarından fәrqlәnmәyәn. 2. Alçaq. AĞ Az – 1. Ak, beyaz. 2. Bkz. Tr. Tr – Tor, şәbәkә. AĞAÇ DELEN / AĞACDELEN Az – Ağaçkakan. Tr – Ağacları oyaraq yuva hazırlayan böcәk. AĞIL Az – 1. Akıl. 2. Hafıza. 3. Bkz. Tr1. Tr – 1. Qoyun vә keçi sürülәrinin gecәlәdiyi tikan ve ya ağacla çәpәrlәnmiş yer. 2. Halә. AĞI Az – 1. Ağıt. 2. Bkz. Tr. Tr – Zәhәr. AHIR / AXIR Az – 1. Son, nihayet. 2. Akıbet, sonuç. 3. Sonda, sonuçta. 4. Ölüm, son nefes. Tr – İri buynuzlu heyvanların gecәlәdiyi qapalı yer, heyvan damı, axur. AKIM / AXIM Az – Akmak işi. Tr – 1. Bkz. Az. 2. Cәrәyan. AKTARMAK / AXTARMAQ Az – Aramak. Tr – 1. Bir yerdәn, bir qabdan başqa bir yerә ve ya qaba keçirmәk. 2. Bir şeyin yolunu, yönünü dәyişmәk. 3. Bir kitabdan vә ya bir yazıdan bir bölmәni iqtibas etmәk. 4. Ötürmәk. 5. Bir kitabı, daha çox Quranı başdan sonuna qәdәr oxumaq. ALAY Az – 1. Asker topluluğu. 2. Her hangi bir törende veya gösteride yer alan topluluk. 3. Çok kalabalık. Tr – 1. Sәs tonu, söz, davranış kimi yollarla biriylә, bir şeylә әylәnmә, onu aşağılama. 2. Bkz. Az1,2,3. ALÇI Az – Aşık kemiğile oyunda aşığın bir yüzü. Tr – Gips. ALIŞKAN / ALIŞQAN Az – 1. Tez yanabilen, tutuşkan. 2. Çakmak. 3. Bkz. Tr. Tr – Bir şeyə verdiş etmiş, adətkarda, verdişli. ALIŞMAK / ALIŞMAQ Az – 1. Tutuşmak, alev almak. 2. Bkz. Tr1. Tr – 1. Vәrdiş etmәk. 2. Bkz. Az1. ALMA Az – 1. Elma. 2. Bkz. Tr. Tr – 1. Almaq işi. 2. İqtibas. AMİP Az – "Azerbaycan Milli İstiklal Partisi" kısaltması Tr – Amöb. ANDIRMAK / ANDIRMAQ Az – 1. Anlatmak. 2. Hatırlatmak, benzer gibi görmek. Tr – 1. Xatırlatmaq. 2. Oxşar tәrәflәri olmaq. ARABA Az – Tekerli, motorsuz kara taşıtı. Tr – Tәkәrli, motorlu ve ya motorsuz nәqliyyat vasitәsi; avtomobil, maşın. ARAZ Az – Aras (nehri). Tr – Әlamәtlәr, simptomlar. AŞ Az – 1. Pilav. 2. Bkz. Tr. Tr – Bişirilәrәk hazırlanmış yemәk. AŞÇI Az – Deri, gön aşılayan usta, dabbağ. Tr – 1. Aşpaz. 2. Aşxana. AŞIRMAK / AŞIRMAQ Az – 1. Kaldırıp koymak, yüklemek. 2. Üzerinden geçirmek. 3. Üstünden atmak. 4. Döndürmek, çevirmek, devirmek, indirmek. 5. Yüksek bir yerin üstünden öte yana geçirmek. 6. Atlatmak. 7. Öldürmek, vurarak öldürmek. 8. Bir şeyi hızlıca yemek. 9. Birini malını, pulunu ele geçirmek, dağıtmak, savurmak. 10. Üstesinde gelmek, halletmek. Tr – 1. Hündür vә ya keçilmәsi çәtin olan bir yerin üstündәn o biri tәrәfә keçirmәk. 2. Oğurlamaq. 3. Tәhlükә içindә olan bir şeyi tez qaçırmaq. 4. Başqasının әsәrini özününkü kimi göstərmәk, plagiatlıq etmәk. AŞÜFTE / AŞÜFTӘ Az – 1. Keyifsiz, perişan. 2. Meftun, tutkun, vurulmuş, delicesine aşık. Tr – Açıq saçıq qadın. ATIŞMA Az – Atışmak işi. Tr – 1. Bkz. Az. 2. Aşıqların deyişmәsi. ATMACA Az – Birine sataşmak amacıyla yahut şaka ile denilen kinayeli söz. Tr – 1. Qartalkimilәrdәn ova öyrәtilә bilәn kiçik bir yırtıcı quş. 2. Sapan. AYAK ALTI / AYAQALTI Az – 1. Ayak altına salınan yahut ayak silmek için kapı önüne salınan küçük halı, kilim, hesir, bez vs. 2. Gelip geçenlerin çok olduğu yer. 3. Merdiven. Tr – Bkz. Az2. AYDIN Az – 1. Işık alan, ışıklı. 2. Kolayca anlaşılacak kadar açık söz veya yazı. Tr – 1. Ziyalı, münәvvәr. 2. Bkz. Az1,2. AYNALI Az – 1. Tüfenk türü. 2. Bkz. Tr1,2,3. Tr – 1. Aynası olan. 2. Pәncәrәsi olan. 3. jarqon Parlaq üzlü, yaraşıqlı, gözәl. AYRIM Az – 1. Ayrılma noktası. 2. Azerbaycanın Gence, Gedebey vs. bölgelerinin dağlık yerlerinde yaşayan Türklerin adı ve onlardan birisi. Tr – 1. Ayırmaq işi. 2. Ferq. 3. Bkz. Az1. AZAR Az – 1. Hastalık. 2. Eziyet, azap. 3. Bahane, içten gelen arzu, amaç. Tr – Qüsuruna görә birinә acı sözlәr söylәmә, acıqlanma. AZARLAMAK Az – Hasta olmak Tr – Qüsuruna görә birinә sәrt sözlәr söylәmәk, acıqlanmaq. AZMAK / AZMAQ Az – 1. Yolunu kaybetmek, yönü kaybetmek. 2. Doğru yoldan çıkmak, yanılmak. 3. Coşmak, kudurmak, heddini aşmak. Tr – 1. Pisliyi artırmaq. 2. (deniz, çay için) Qabarmaq, daşmaq. 3. (yara, xәstәlik üçün) Tәhlükәli vәziyyәtә gәlmәk. 4. Cinsi hissi artırmaq. 5. (patlar üçün) Artıq ağartılma bilmәyәcәk vәiyyәtә gәlmәk. 6. (heyvanlar üçün) iki ayrı irqdәn doğulmaq. AZDIRMAK / AZDIRMAQ Az – 1. Evden uzaklaştırmak, reddetmek. 2. Doğru yoldan saptırmak, yanlış yönlendirmek, kötü yola sevk etmek. 3. Başka yöne çevirmek, yönlendirmek. 4. İstenmeyen bir kişiden kurtulmak için onu çeşitli vasıtalarla kendinden uzaklaştırmak. 5. Şımartmak, kudurtmak. Tr – 1. Azmasına (Bkz. AZMAK Tr3) sәbәb olmaq. 2. Acıqlandırmaq. 3. Әrköyün öyrәtmәk, pis öyrətmәk. 4. Yoldan çıxarmaq. B BABA Az – 1. Dede. 2. Bkz. Tr1. 3. İhtiyar ve muhterem erkeklere hitaben. Yüklə 1,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|