Microsoft Word rustamli konul docx
Yüklə 489,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Cədvəl 3.1
Tibb təşkilatlarında təsərrüfat əməliyyatlarının sənədləşdirilməsi qaydası
Sənədin adı Rəsmiyyətə salınmasına görə məsul şəxs
Muhasibata təhvil verilməsi müddəti
craçı
cra müddəti 1 2
4 5
1. Əməyin ödənişi üzrə heyətlə hesablaşmalar Ə mrlər, müvəqqəti əmək qabiliyyətini itirməyə görə
vərə- qələr,
məzuniyyət verilməsi haqda ə mr
Kadrlar şöbəsi
Hər ayın 25-nə
qədər
Kadrlar şöbəsimnin mütəxəssisi
Daxil olduqca 2. Təhtəlhesab şəxslərlə hesablaşmalar
Avans
hesabatları
Təhtəlhesab şəxs
Ezamiyyətə qayıtdıqdan sonra üç gün ərzində və hər bir təsərrüfat ehtiyatı üçün avans alınandan üç gün ərzində
Kassa və bank hesablaşmaları mühasib daxil olduqca
Kassa mədaxil orderi,
kassa qəbzi,
kassa məxaric orderi, kassa kitabı Kassir
Hər gün
Mühasib
Daxil olduqca
48
Bankın çıxarışı, ödəmə tapşrığı Mühasib
Daxil olduqca yaxud
formalaşdıqca Mühasib
Daxil olduqca
Ə sas vəsait obyektlərinin qəbultəhvil aktı Maddi
texniki şöbənin
rəisi, anbar müdiri növbəti hesabat
ayının 1-i tarixində Mühasib
ay başa çatdıqda Ə sas vəsait obyektlərinin müəssisədaxili yerləşmə qaiməsi anbar müdiri,
maddi –məsul şəxs daxil olduqca Mühasib daxil olduqca anbardan alınan materialların istifadəsi haqqında hesabat
məsul şəxs növbəti hesabat
ayının 1-i tarixində Mühasib
hər ay mal-material dəyərlərinin alınması üçün vəkalətnamə məsul şəxs alındıqdan ötən 10 gün ərzində Mühasib
daxil olduqca yerinə yetirilən işlərin aktı
, hesab-faktura maddi texnika
şöbənin rəisi, baş mühasibin müavini hər ay baş mühasib hər ay
ambulator müalicəsi alan
xəstənin talonu qeydiyyat şöbəsinin əməkdaşı Formalaşdıqca mühasib
daxil olduqca göstərilən tibbi xidmətlərin Mühasib
Formalaşdıqca mühasib
daxil olduqca 49
hesabı həkimin
xəstələrə baş
çəkməsinin uçotu çıxarışı Mühasib ayın son günü baş mühasibin müavin ay başa çatdıqda xəstələrin və
çarpayı fondunun hərəkətinin gündəlik uçotu
vərəqəsi baş tibb bacısı hər gün mühasib
hər gün maliyyələşmə mənbələri üzrə baş
mühasibin müavini
hər ay baş mühasib hər ay tibbi
xidmət göstrilməsinin reyestri
Səhiyyə işçilərinin əmək haqqı xərclərinin planlaşdırılması. Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsi xərclərinin iqtisadi təsnifatının tətbiqi üzrə göstəricilərə ə sasən “Əməyin ödənişi,malların alınması və xidmətlərin haqqının ödənilməsi” maddəsinin “Əməyin ödəniş fondu” köməkçi maddəsinə daxil olan əsas xərc işçilərə verilən əmək haqqıdır. Səhiyyə sahəsində çalışan işçilərin əmək haqqına daxildir: - bütün ştat işçilərinə müəyyən edilmiş vəzifə maaşı; - işçilərin vəzifə maaşına əlavələr; - işçilərə əlavə iş üçün ödənişlər; - elmi dərəcə və fəxri adlara görə əlavə ödənişlər. Səhiyyə işçilərinin vəzifələr üzrə tarif - ixtisas xüsusiyyətləri kadrlarının düzgün seçilməsi və yerləşdirilməsi, onların peşə ixtisaslarının artırılması, rəhbərlərlə mütəxəssislər arasında əməyin bölgüsü, eləcə də bu kateqoriyadan olan işçilərin vəzifə borclarının və əməyin ödənilməsi dərəcələri üzrə ixtisas tələblərinin vahidliyini təmin etmək məqsədini güdür. Azərbaycan Respublikası səhiyyə işçilərinin əməyinin ödənilməsi büdcədən 50
maliyyələşən səhiyyə müəssisələrinin tibbi heyətinin Vahid Tarif Cədvəli üzrə maddi təminatının vahid prinsiplərini nəzərdə tutur və maaşlardan (stavkalardan) eləcə də artımlar,əlavələr və qüvvədə olan qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər stimullaşdırıcı xarakterli ödənclərdən ibarətdir. Səhiyyə müəssisələrinə və təşkilatlarına ayrılan büdcə vəsaiti çərçivəsində əlavə haqların, üstəlik haqların ,əlavələrin ,mükafatların və digər stimullaşdırıcı xarakterli ödənclərin növləri və ölçüsünü, eləcə də müəssisə və təşkilatların strukturunu və ştatlarını sərbəst müəyyən etmək hüququ verilmişdir. Tibbi heyətinin əmək haqqı stavka və maaşları Vahid Tarif Cədvəli (cədvəl 3.2) əsasında müəyyən edilir:
Ə məyin ödənilməsi cədvəli
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
12 13
14 15
16 17
18 19
Tarif
ə msalları
1.0
1.32 1.74 2.30 2.58 2.89 3.24 3.63 4.07 4.56 5.11 5.72 6.41 7.18 7.97 8.85 9.82 10.90 12.10 13.43
Vahid tarif cədvəli əsasında müəyyən edilmiş stavka və maaşlar qanunvericiliklə müəyyən olunmuş və əmək müqaviləsi ilə şərtləndirilmiş iş vaxtının uzunluğuna və iş həcminin yerinə yetirilməsinə riayət olunmaqla səhiyyə işçilərinin əməyinin ödənilməsinin minimal səviyyəsinin dövlət təminatıdır. Sıfır dərəcəli tarif stavkasının( maaşının) ölçüsü hökumət tərəfindən müəyyən edilir və əməyin ödənilməsinin minimal ölçüsünə uyğun olur. Vahid Tarif Cədvəlinin digər dərəcələri üzrə işçilərin stavka və maaşları tarif cədvəlinin sıfır dərəcəsinin müvafiq tarif ə msalına vurmaq yolu ilə müəyyən eidlir. Büdcədən maliyyələşən səhiyyə işçilərinin vəzifələri üzrə əməyin Vahid Tarif Cədvəli əsasında ödənilməsi dərəcələri aşağıdakı kimi müəyyən edilir: - baş həkim( direktor, müdir, rəis , səhiyyə müəssisəsinin rəhbəri) – 13- 18- ci
51
dərəcələr; - baş tibb bacısı – 8- 13- cü dərəcələr; - həkim- intern – 7- 8- ci dərəcələr; - həkim – 9- 13- cü dərəcələr; - orta tibb heyəti – 7- 12- ci dərəcələr; 5 - tibb bacısı – 5- 9- cu dərəcələr; - diş texniki – 6- 9- cu dərəcələr; - əczaçı – 6- 9- cu dərəcələr və s. Vəzifə maaşları aşağıdakı hallarda artırılır: 1) ixtisas dərəcəsinə görə; 2) elmi dərəcəyə görə; 3) sağlamlıq üçün təhlükəli və son dərəcə ağır iş şəraitində işləyənlərə; 4) təcili və təxisəsalınmaz tibbi yardım stansiyaların işçilərinə. Ə lavə haqq aşağıdakı hallarda verilir: 1) gecə işinə görə; 2) bir neçə peşənin(vəzifənin) aparılmasına, xidmət sahəsinin genişləndirilməsi; 3) müvəqqəti olaraq işdə olmayan işçinin vəzifəsinin aparılmasına; 4) başqa hallarda. Ə mək ödənişinə çəkilən xərclər və sosial ehtiyaclara ayırmaların tərkibinə həkimlərin , assistentlərin , tibb bacılarının , sterilizə ilə məşğul olan bacıların, sanitarların və digər tibbi heyətin , habelə tibblə birbaşa məşğul olmayan işçilərin ə mək haqqı və müvafiq surətdə qanunvericilik normaları ilə müəyyən edilən sosial ehtiyaclara ayırmalar daxil edilir. Özəl müalicə profilaktika müəssisələri əməyin ödənişinin alternativ forma və metodlarından istifadə edə bilər.Daha konkret desək, özündə həm işəmuzd , həm də vaxtamuzd əmək ödənişi formalarını əlaqələndirən formanı tətbiq etmək özəl müalicə profilaktika müəssisəsinin səlahiyyətləri daxilindədir. Bu zaman əmək haqqının ölçüsünü müəssisənin müdiriyyəti müstəqil surətdə müəyyənləşdirir. Əmək ödənişinin alternativ sistemləri hər bir həkimin özəl tibb müəssisəsinin kommersiya fəaliyyətindən gözlədiyi şəxsi gəlirin səviyyəsinə təminat verir. Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətilə hesablaşmaların uçotu bütövlükdə 52
fəaliyyətin digər sferasındakı heyətin əmək ödənişinin uçotu ilə demək olar ki, eynidir. Lakin hər bir xidmət sferası müəssisənin xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Belə ki, əsas tibb heyətinin əmək ödənişinə çəkilən xərclər və sosial ehtiyaclara ayırmalar aşağıdakı köçürmələr vasitəsilə rəsmiyyətə salınır: D-t 202 “ stehsalat məsrəfləri” hesabı K-t 533 “Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan qısamüddətli kreditor borclar” D-t 202 “ stehsalat məsrəfləri” hesabı K-t 522 “Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər” hesabı darəetmə işçilərinin və təsərrüfat heyətinin əmək haqqı xərcləri və sosial ehtiyaclara ayırmalar tam həcmdə 721 “ nzibati xərclər” hesabının müvafiq subhesablarının tərkibinə daxil edilir. 7 saylı MMUS-a görə əsas vəsaitlərə bilavasitə amortizasiya hesablamaqla, onların dəyəri ödənilir. Standartın tələblərinə uyğun olaraq əsas vəsait obyektləri üzrə amortizasiya ayırmalarının hesablanması həmin obyektin müəssisəyə daxil olduğu (mühasibat uçotuna qəbul edildiyi) aydan sonrakı ayın 1-dən başlanılır. Obyektin dəyəri tam ödənildikdən sonra, yaxud obyekt müxtəlif səbəblər üzündən silindikdən sonra amortizasiya hesablanması dayandırılır. Digər tibb təşkilatlarında olduğu kimi özəl müalicə profilaktika müəssisələrində də tibbi və qeyri-tibbi təyinatlı əsas vəsait obyektlər üzrə amortizasiyanın hesablanılan məbləği yığılımaq yolu ilə 112 saylı hesabda qeydiyyatdan keçirilir. Hesablanılan amortizasiya məbləği 112 saylı hesabının kreditindən istehsal məsrəflərini uçota alan hesabların debetinə silinir. Özəl müalicə profilaktika müəssisələrində sair üstəlik xərclərə maliyyə prosesinə xidmət( ümumiistehsalat) üzrə xərclər, habelə ümumtəsərrüfat xərcləri aiddir. Belə xərclər qaydaya görə kompleks xərclər hesab olunur. Başqa sözlə bir neçə iqtisadi həmcins olmayan xərclərdən ibarətdir. Belə xərclər aşağıdakılar hesab olunur:idarəetmə və təsərrüfat heyətinin əmək haqqı xərcləri (sosial ehtiyaclara ayırmalarla birlikdə) , bina və tikililərin icarə haqqı xərcləri, reklam xərcləri , məişət və təsərrüfat xərcləri qeyri- tibbi təyinatlı əsas vəsait obyektlərinə hesablanan amortizasiya məbləği, lisenziya alınması ilə əlaqədar xərclər və s. Qeyd olunan xərclər mühasibat uçotunda 721” nzibati xərclər” hesabının debetində və hesablaşmaların uçotu üzrə tətbiq edilən 53
hesabların kreditində uçota alınır. Qeyd etmək lazımdır ki, özəl fəaliyyətə lisenziya almaqla əlaqədar xərclər mühasibat uçotunda 242 “Gələcək hesabat dövrünün xərcləri” hesabına qeydiyyatdan keçirilir. Bu qəbildən olan xərclər alınmış lisenziyanın qüvvədə olduğu müddət ərzində bərabər hissələrlə istehsal gəlirlərinin tərkibinə daxil edilir. Hesabat dövrünün sonunda ümumtəsərrüfat xərcləri şərti – daimi xərclər qismində 202 “ stehsalat məsrəfləri” hesabının debetinə və 721 ” nzibati xərclər” hesabının kreditinə yazılır. Beləliklə, mühasibat uçotunda göstərilən (satılan) tibbi xidmətlərə görə istehsal xərclıri haqqında tam informasiya formalaşır.Bəzi hallarda ümumtəsərrüfat xərclərini birbaşa 601”Satış” hesabının 601- 2 “Xidmətlərin göstərilməsi üzrə gəlirlər” subhesabına aid etməklə, göstərilən xidmətin tam maya dəyərini formalaşdırmaq mümkündür. Əvvəlki hesablar Planında olan 40 “Məhsul (iş, xidmət) buraxılışı adlı hesabın sinonimi hesablar Planında nəzərdə tutulmadığı üçün göstərilən tibbi xidmətin göstərilməsindən 54 alınan gəlir birbaşa 601 “Satış” hesabının 601-1 “Malların satışı ” subhesabının debetinə və istehsal məsrəflərini uçota alan hesabların kreditinə silinir.Hesabat dövrünün sonunda özəl müalicə profilaktika müəssisəsi əldə etdiyi gəlirlər və xərclər haqqında məlumatlar əsasında özünün maliyyə nəticəsini formalaşdırır. Bu zaman 801 “Ümumi mənfəət (zərər)” hesabının kreditində tibbi fəaliyyətdən alınan mənfəət debetində isə zərər qeydə alınır. Ümumilikdə bu əməliyyata belə mühasibat köçürməsi verilir: D-t 801 “Ümumi mənfəət (zərər) “ hesabı K-t 601 “Satış “hesabının 601-2 “Xidmətlərin göstərilməsi üzrə gəlirlər” subhesabı (mənfəət əldə olunduqda) D-t 601 “Satış “hesabının 601-2 “Xidmətlərin göstərilməsi üzrə gəlirlər” subhesabı K-t 801 “Ümumi mənfəət (zərər) “ hesabı (zərər əldə olunduqda) Mühasibat uçotunun ən mühüm prinsiplərindən biri kimi baş vermiş bütün təsərrüfat əməliyyatlarının hökmən sənədləşdirilməsi əsas götürülür . Qeyd etdiyimiz kimi, ilk sənədlər əməliyyatın baş verdiyi anda, əgər bu mümkün deyildirsə, bilavasitə başa çatdiqdan sonra tərtib edilməlidir. lk sənədlər əsasında məlumatlara nəzarət və 54
onları qaydaya salmaq üçün icmal uçot sənədləri də tərtib edilə bilər. nformasiyaların işlənilməsi müddəti və uçotun keyfiyyəti sənəd dövriyyəsindən asılıdır. Sənədlərin mühasibatlığa təqdim olunma qaydası, uçot işlərinin həcmi, ardıcıllığı və yerinə yetirilmə müddəti və konkret icraçılar tibb təşkilatının təsdiq etdiyi sənəd döviyyəsi qrafikində öz əksini tapmalıdır. Tibb təşkilatlarında sənəd dövriyyəsi qrafikinin nümunəvi forması, aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. Təşkilatlarda, o cümlədən tibb təşkilatlarında əməyin ödənişi, təhtəlhesab şəxslər, mal-material ehtiyatları, malsatan və podratçılarla hesablaşmalar, kassa və bank əməliyyatları unifikasiya olunan ilk sənəd formaları əsasında rəsmiyyətə salınır. Anbardan alınan materiallardan (tibbi dərmanlardan) istifadə haqqında hesabat və göstərilən tibbi xidmətlərin həcminin formalaşması üzrə hesabat adlı müəssisənin təsdiq etdiyi formada tərtib olunan sənədlər xüsusi maraq doğurur. Tibb müəssisəsinin anbarından materiallar (tibbi dərmanlar, sarğı vasitələri və s.) alındıqca və onlar müalicə-profilaktika fəaliyyətində istifadə olunduqca böyük tibb bacısı, yaxud digər məsul tibb işçisi material göstəricilərinin uçotunu aparır (tibbi dərmanların təxmini normalarından istifadə etməklə natural ölçüdə). Ayın axırında materialların mühafizəsinə məsuliyyət daşıyan tibb işçisi alınmış materiallardan istifadə haqqında hesabat tərtib edir. Bu zaman o, ya uçot məlumatları bazasından istifadə etməklə, ya da materialların qalığını yenidən saymaq yolu ilə müvafiq hesabat hazırlayır. Növbəti ayın birıncı günlərində həmin hesabat mühasibatlığa təqdim olunur. Daha sonra mal-material qiymətlilərinin qüvvədə olan qiymətlərlə yenidən hesablamaq yolu ilə onların uçotu təşkil edilir. Beləliklə, hesabat məlumatları materialların məxaricə silinməsi üçün əsas sayılır. Tibb təşkilatlarında tibb xidmətlərin maya dəyəri hesablandıqda, xərclərin uçotu obyekti kimi tibb kömək (yardım ) əsas sayılır . Belə bir kömək (yardım) sadə tibb xidmətlərin (ayrılıqda tədqiqat) , manipulyasiya , prosedura ,operativ surətdə müdaxilə etmək) və mürəkkəb tibb xidmətlərin siyahısını (stasionarların müvafiq ş öbələrində çarpayı-günlər) , yaxud poliknika və stasionar şəraitdə müalicənin başa çatdırılması üzrə kompleks tibb xidmətlərin (tibbi-iqtisadi standartlar) siyahısını özündə əks etdirir.
|