Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Magistratura Tədris Mərkəzi
Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyatda
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyatda
maliyyə nəzarəti strukturu
Sxem 1.
Dövlət maliyyə nəzarəti Qeyri-dövlət maliyyə nəzarəti
İcra
Hakimiyyəti nəzarəti Qanunvericilik Hakimiyyəti nəzarəti Məhkəmə
hakmiyyəti nəzarəti AR Auditorlar Palatası S ə rb əs t au d it o rt la r M ü st ə q il A u d it o rl a r tə şk il a tı X ar ic i a u d it o r tə şk il at la rı n ın f il ia l v ə
n ü m a y ən d ə li k lə ri
A R -n in t ə si s e td iy i au d it o r tə şk il at ı A P P re zi d en ti
N az ir lə r K a b in e ti
st ru k tu ru n a d ax il o la n n əz ar ət q ü ru m la tı
M il li B an k ın n əz ar ət
tə ft iş i d a rə si
İn zi b a ti h ü q u q
o rq an la rı t a b el iy in d ə o la n n ə za rə t q ü ru m la rı
İn zi b a ti h ü q u q
o rq an la rı t a b el iy in d ə o la n n ə za rə t q u ru m la rı
A R v ə N M R
V N
v ə o n la rı n ə ra z i m al iy y ə q u ru m la m la rı
D ö v lə t sı ğ o rt a tə şk il at la rı
A R v ə N M R V N v ə o n la rı n ə ra zi
q u e u m la rı A R D ö v lə t G ö m rü k
K o m it ə si
ta b e li y in d ə o la n
n əz ar ət q ü ru m la rı
A R N M R M a li y y ə N az ir li k lə ri
y a n ın d a X ə zi n ə d a rl ıq id a rə lə ri A R M il li M əc li si
M il li M əc li si n d a im i k o m is si y a la rı
A R
H e sa b la m a
P al at as ı R ay o n , şə h ər m ə h k əm ə lə ri A R A li
M ə h k ə m əs i A R İ q ti sa d i M ə h k ə m əs i A R
P ro k u ro rl u ğ u R ay o n , şə h ə r q u ru m la rı
29
Bununla da dövlət maliyyə nəzarətinin mövcud problemlərini doğuran əsas səbəbləri kimi bunlar müəyyənləşdirilmiş və onların dövlət maliyyə sisteminin formalaşmasına mənfi təsiri elmi cəhətdən əsaslandırılmışdır. Təkmil və tam normativ hüquqi baza yoxdur. Mövcud baza sadəcə olaraq çoxsaylı tələbələrin toplusudur. Dövlət Maliyyə nəzarəti sistemi kompleks və sistemli olaraq standartlaşdırılmamışdır, deməli, onun metodoloji bazası, ümumi qaydaları yoxdur. Yoxlamaların sayca çox, lakin az səmərəli olması çox vaxt təsərrüfat fəaliyyətini pozur. İnkişaf etmiş ölkələrdə sınaqdan çıxarılmış müasir nəzarət texnologiyaları tətbiq edilmir. Dövlət nəzarətçilərinin kifayət qədər etibarlı hüquqi, maddi-texniki və sosial bazası yoxdur. İdarə səviyyəli nəzarətin subyektlərinin fəaliyyətinin təşkil edilməsi və həyata keçirilməsi ölkədə reallaşdırılan islahatların tələblərinə cavab vermir. Dövlət orqanlarının nəzarət fəaliyyəti ona təqdim olunan tələblərə cavab vermir və səmərəli deyildir, bu orqanların bəzilərində mövcud hesabat sistemi onların öz funksiyalarını real icra etməsi barədə mühakimə yürütməyə imkan vermir. Aparılan tədqiqatlar dövlət maliyyə nəzarəti orqanları sisteminin strukturunun təkmilləşdirilməsi üçün bu analitik və təşkilati-texniki məsələlərin həll olunmasının vacibliyini əsaslandırmağa imkan vermişdir. Həll olunması üçün dövlət maliyyə nəzarəti orqanları sisteminin dairəsinin dəqiq müəyyən edilməsi və dövlətin siyasətinə müvafiq olaraq bu sistemin təkmilləşdirilməsinin məqsədlərini müəyyən etmək. Dövlət maliyyə nəzarətinin qarşısına qoyulmuş məqsdələrə nail olmaq üçün zəruri olan əsas məsələlərin müəyyən edilməsi. Eynitipli məsələlərin qruplar halında birləşdirilməsi və onların əsasında sistemin həmin məsələləri yerinə yetirmək üzrə ixtisaslaşmış struktur vahidlərinin təkmilləşdirilməsi. Dövlət maliyyə nəzarəti orqanları sisteminin dövlət idarəetmə sisteminin digər vasitələri ilə inteqrasiyası. 30
Hər bir struktur vahidlərinin məqsədlərinin, vəzifələrinin, funksiyalarının, hüquqlarının və məsuliyyətinin müəyyən edilməsi, onların qarşılıqlı münasibətləri sxeminin işlənib hazırlanması, bütün bunların müvafiq normativ hüquqi aktlarda sənədli şəkildə təsbit olunması. Dövlət maliyyə nəzarəti orqanlarının fəsliyyətinə dair mühüm məsələlərin işlənib hazırlanması, strukturun monitorinqi və təkmilləşdirilməsi və s. Dövlət maliyyə sisteminin təkmilləşdirilməsi və inkişafı ilə bağlı digər məsələlərin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi. Dövlət maliyyə nəzarətində islahatların və onun inkişafının maliyyə təminatı problemini heç olmasa qismən həll etmək baxımından, dövlət maliyyə nəzarətinin İnkişaf fondunun təşkil edilməsi zərurəti və həmin Fonda, yoxlamalarln nəticəsinə əsasən aşkar edilmiş ziyanın məbləğinin müəyyən faizi həcmində, eləcə də hüquqi şəxslərin könüllü ianələri şəklində ayırmalar etmək hüququnun təsbit edilməsi elmi-normativ nəzərdən müəyyənləşdirilmişdir. Aparılmış tədqiqata uyğun olaraq Dpvlət Maliyyə Nəzarəto sisteminin təşkilati təminatnın formalaşması nöqteyi nəzərindən bu sistemin təşkilati-struktur əsası iki səviyəli olması elmi cəhətdən əsaslandırılmış: birinci səviyyə -strukturun nüvəsi – Dövlət maliyyə nəzarəti orqanlarını və onların əlaqələndirən orqanı, habelə onlarla bilavasitə bağlı olan sair təşkilatları əhatə edir. İkinci səviyyə - strukturun ucqarları – özlərinin bilavasitə idarəetmə vəzifələrinin tərkib hissəsi kimi qanunvericiliklə nəzarət funksiyaları həvalə edilən bütün digər dövlət orqanları və monların aparatı. Son illər müəssisə, idarə və təşkilatların maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə çoxlu sayda əsassız müdaxilələrin qarşısını almaq, iri, orta və kiçik sahibkarlığın respublikamızda inkişafına əngəl törədən maneələri aradan qaldırmaq məqsədilə dövlət tərəfindən ciddi tədbirlər görülür. Azərbaycan Respublikası tərəfindən verilmiş 1996-cı il 17 iyun tarixli 463 saylı “İstehsal, xidmət, maliyyə-kredit fəaliyyətinə dövlət nəzarətinin qaydaya salınması və əsassız yoxlamaların qadağan edilməsi” fərmanı, “Dövlət
nəzaərti sisteminin təkmilləşdirilməsi və sahibkarlığın inkişafı sahəsində süni maneələrin aradan qaldırılması haqqında” 7 yanvar 1999-cu il tarixli fərmanı, “Sahibkarlığın inkişafına mane olan 31
müdaxilələrin qarşısının alınması haqqında” 28 sentyabr 2002-ci il tarixli fərmanı, habelə Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi tərəfindən maliyyə nəzarəti işini nizamlamaq məqsədilə verilmiş “Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi tərəfindən dövlət maliyyə nəzarətinin həyata keçirilməsi qayadaları haqqında” 1-64 saylı, 27 iyun 2001-ci il tarixli təlimatı, bu qəbildən olan tədbirlərdən hesab olunur. Lakin bunların ən sonuncusu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən verilmiş “Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Maliyyə Nəzarəti xidməti haqqında” 9 fevral 2009-cu il tarixli fərmanıdır.
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|