Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
X sinif
1.1.1. Dinlədiyi və KİV-dən aldığı məlumatlarda yol verilmiş məntiqi nöqsanları müəyyən edir. Dinlənilən və KİV-dən alınan məlumatların məntiqi ardıcıllıq baxımdan təhlil edilməsi, oradakı məntiqi nöqsanların müəyyənləşdirilməsi. Dinlənilən məlumat, KİV- dən alınan məlumat, məntiqi nöqsan 1.1.2. Dinlədiyi və KİV-dən aldığı məlumatları təqdim edilmə formalarına görə fərqləndirir. Dinlənilən və KİV-dən alınan məlumatların onların müsahibə, şərh və s. təqdimedilmə formasına görə təhlil edilməsi, fərqləndirilməsi, müqayisə edilməsi. Dinlənilən məlumat, KİV- dən alınan məlumat, təqdim edilmə forması, fərqləndimə 1.2.1. İfadə edəcəyi fikrə uyğun üslub seçir. Azərbaycan ədəbi dilinin üslublarının fərqləndirilməsi, mövzuyla bağlı ifadə ediləcək fikrə uyğun üslubun seçilməsi, bədii, elmi, məişət və s. üslubların dil xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi İdafə ediləcək fikir, fikrə müvafiq üslub, üslub seçmə 1.2.2. Müfəssəl faktlardan, əyani vəsaitlərdən, müvafiq KİV-dən istifadə etməklə fikrini əsaslandırır. Ensiklopediyalardan, müxtəlif ədəbiyyatlardan və KİV-dən istifadə etməklə əldə etdiyi məlumatları arqumentləşdirərək fikrin əsaslandırılması Müfəssəl fakt, əyani vəsait, KİV, istifadə, fikri əsaslandırma 1.2.3. Fakt və sitatlardan istifadə etməklə nitqini zənginləşdirir. Əlavə mənbələrə müraciət etməklə mövzu ilə bağlı fakt və nümunələrin tapılması və onlardan möqsədyönlü sitatlər gətirərək fikrin əsaslandırılması, nitqin zənginləşdirilməsi. Fakt, sitat, nitqi zənginləşdirmə 1.2.4. Müzakirələrdə söylənilmiş mülahizələri dəyərləndirməklə təqdimatlar hazırlayır. Müzakirələrdə söylənmiş fikirləri, mülahizələri nəzərə alaraq daha məqsədəuyğun olanlarınının seçilməsi və onlardan istifadə edərək təqdimatın hazırlanması. Müzakirə, mülahizə, dəyərləndirmə, təqdimat 2.1.1. Mətndəki söz və ifadələri üslubi xüsusiyyətinə görə fərqlən- dirir. Mətnin üslubi cəhətdən təhlil edilməsi, söz və ifadələri üslubi xüsusiyyətlərinə görə fərqləndirilməsi, verilmiş söz və ifadələrin poetik və terminoloji baxımdan ayrılması. Oxunan mətn, üslubi xüsusiyyət, poetik, terminoloji, fərqləndirmə 2.1.2. Söz və ifadələrə əsasən Ədəbi dilin üslublarının – bədii, elmi, məişət, rəsmi-işgüzar, publisistik üslubun dil Mətn, söz, ifadə, üslub, oxuduğu mətnin üslubunu müəyyənləşdirir. xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi, mətndəki söz və ifadələrin üslubi cəhətdən təhlil edilərək mətnin dilin hansı üslubuna aid olduğunun müəyyənləşdirilməsi. müəyyənləşdirmə 2.2.1. Mətni ədəbi dilin normalarına uyğun oxuyur. Ədəbi dilin fonetik, leksik və qrammatik normalarına aid xüsusiyyətlərin müəyyənləşdirilməsi, ədəbi dil normalarının tələblərini gözləməklə mətnin düzgün oxunması. Ədəbi dilin normaları, fonetik norma, leksik norma, qrammatik norma 2.2.2. Mətnin hissələrini tezislər şəklində ifadə edir. Mətni oxuyub əsas tərkib hissələrinin –giriş, əsas hissə. nəticənin ayrılması, lazım gələrsə, böyük abzasların tezislər şəklində ifadə edilməsi Mətn, mətnin hissələri, abzas, tezis 2.2.3. Mətnin məzmununu xülasə şəklində ifadə edir. Mətnin məzmununu qısa şəkildə ifadə etmək üçün mətndən əsas fikri ifadə edən bir neçə cümlənin seçilməsi və ya əsas fikri saxlamaqla öz cümlələri ilə mətnin məzmununun qısa və lakonik şəkildə ifadə edilməsi. Mətn, əsas fikir, məzmun, lakonik 3.1.1. Mövzuya uyğun üslub seçir. Verilmiş mövzuya dair materialların tapılması, ifadə edəcəyi fikrə uyğun üslubun (bədii, elmi, rəsmi-işgüzar, publisistik və ya məişət üslubu) seçilməsi. Mövzu, mətn, üslub 3.1.2. Mövzu ilə bağlı müxtəlif mülahizələri müqayisə etməklə mətni formalaşdırır. Mövzu ilə bağlı toplanmış materiallara əsasən müxtəlif mülahizələrin müqayisə edilməsi, təhlil edilməsi, mətn fomalaşdırılması. Mövzu, mülahizə, müqayisə, mətnin formalaşdırma 3.1.3. Mətnin üslubu üzərində işləməklə yazıya düzəlişlər edir. Mətnin oxunması, dil xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi, üslubunda çatışama- yan cəhətlərin tapılması, vahid üsluba uyğunsuzluğun aradan qaldırılması ilə yazıya düzəlişlər edilməsi. Mətn, üslub, düzəliş 3.1.4. Müxtəlif əməli yazılar (rəy, məruzə) yazır. İşgüzar üslubun tələblərinin öyrənilməsi, müvafiq dil materiallarından istifadə etməklə müxtəlif rəy, məruzə əməli yazılar yazaraq bu üslubda yazı vərdişlərini nümayiş etdirilməsi. Əməli yazı, rəy, məruzə 4.1.1. Ədəbi dilin normalarına uyğun müxtəlif cümlə konstruk- siyaları qurur. Ədəbi dilin normalarının müəyyənləşdirilməsi, həmin normalara (fonetik, leksik, qrammatik) müvafiq olaraq müxtəlif cümlə konstruksiyalarının qurulması. Verilmiş mətndə ədəbi dil normalarına tabe olmayan xüsusiyyətlərin tapılması. Ədəbi dilin normaları, leksik norma, qrammatik norma, cümlə konstruksiyaları 4.1.2. Sözün qrammatik-məna xüsusiyyətlərini gözləməklə ədəbi dil normalarına riayət edir. Sözün qrammatik-məna xüsusiyyətlərini gözləməklə ədəbi dil normalarına (leksik, qrammatik) riayət edilməsi, mətnin fonetik, leksik və qrammatik dil normalarına uyğun olaraq düzgün yazılması. Sözün qrammatik xüsusiyyətləri, sözün məna xüsusiyyətləri, ədəbi dilin normaları, leksik norma, qrammatik norma 4.1.3. Müxtəlif cümlə konstruksiyalarında durğu işa- rələrindən istifadə edir. Ayrı-ayrı cümlə konstruksiyalarında durğu işarələrindən düzgün istifadə edilməsi, müxtəlif tipli mürəkkəb cümlələrdə vergül, qoşa nöqtə, tire, nöqtəli vergüldən düzgün istifadə edilməsi. Cümlə konstruksiyası, durğu işarəsi 4.1.4. Mətnin tərtibatı zamanı müxtəlif yazılış formalarından istifadə edir. Verilmiş hər hansı mövzuya uyğun yazı formasının seçilməsi, ifadə, inşa, hekayə və s. yazı formalarından istifadə edərək mətn tərtib edilməsi. Mətnin tərtibatı, yazılış forması Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|