Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Milli iqtisadiyyatın inkişafında turizm sektorunun rolu və bu sektorun dövlət tənzimlənməsi istiqamətləri Murad Şiriyev unec sabah azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Elmi rəhbər

Göstərici	2017	2016	2015	2014	2013	2012
2011
Azərbaycana gələn əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin sayı-cəmi (min nəfər)	2696.7	2248.8	2006.2	2297.8	2508.9	2484.1	2239.2
avtomobil (min nəfər)	1089.6	701.2	660.0	748.9	928.2	891.7	792.2
dəmir yolu (min nəfər)	306.9	256.8	230.7	293.4	378.8	404.4	372.8
hava nəqliyyatı (min nəfər)	1151.5	1164.9	968.9	1089.2	993.5	946.4	795.5
su nəqliyyatı (min nəfər)	18.9	16.8	32.1	16.1	26.6	21.2	19.9
digər (min nəfər)	129.8	109.1	114.5	150.2	181.8	220.4	258.8

Mənbəə: www.stat.qov.az 2018

Cədvəldən göründüyü kimi turist daşınmasında hava nəqliyyatı böyük paya sahibdir. Hava nəqliyyatının mövcudluğu respublikada hava nəqliyyatı üçün əlverişli infrastrukturun mövcudluğuna bağlıdır. Hava limanlarında beynəlxalq standartlara malik xidmət sferası mövcuddur: sərnişindaşıma və uçuş təhlükəsizliyi tələblərinin beynəlxalq səviyyədə qorunması, hava nəqliyyatı ilə turizm səfərlərinə üstünlük verilməsi prespektivi artırır. Azərbaycan beynəlxalq turist daşımaları üçün tranzit rola malikdir. Belə ki, beynəlxalq hava limanı Avropadan gələn və Avropaya gedən şərq və qərb turistlər üçün tranzit rol oynaya bilər.

Ölkədəki turizm sənayesi müəyyən Avropa üslublarına görə inşa edilir. Otel və istirahət mərkəzləri incə sənətinə görə seçilir. Buna görə, istirahət müəssisələrində və qısamüddətli məzuniyyətlərdə 1-2 mərtəbəli tikililərdən istifadə edilir.
Mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrin əsas göstəriciləri.

Göstərici	2017	2016	2015	2014	2013	2012	2011
Mehmanxana, mehmanxana tipli müəssisələrin sayı (vahid)	563.0	548.0	536.0	535.0	530.0	514.0	508.0
Nömrələrin (otaqların) sayı (vahid)	20778.0	19919.0	17953.0	17363.0	16559.0	15898.0	14815.0
Birdəfəlik tutum (yer)	41611.0	40042.0	37278.0	35652.0	33951.0	32834.0	31979.0
Turistlərin sayının maksimum olduğu ay ərzində istifadə olunan nömrələrin (otaqların) sayı (vahid)	11822.0	13933.0	11646.0	11045.0	10661.0	10148.0	9148.0
Turistlərin sayının maksimum olduğu ay ərzində istifadə olunan yerlərin sayı (vahid)	23888.0	26290.0	22739.0	21181.0	20100.0	19152.0	18746.0
Nömrələrin dərəcələrə görə bölüşdürülməsi: (vahid)	20778.0	19919.0	17953.0	17363.0	16559.0	15898.0	14815.0
lüks nömrələr (vahid)	2932.0	2683.0	2476.0	2419.0	2509.0	2627.0	2645.0
I dərəcəli nömrələr (vahid)	8566.0	8140.0	7068.0	6970.0	6266.0	6429.0	5974.0
turist dərəcəli nömrələr (vahid)	9280.0	9096.0	8409.0	7974.0	7784.0	6842.0	6196.0

Mənbə: www.stat.qov.az 2018

Mehmanxana tipli müəssisələr bölgənin müasir turizm standartlarına cavab verir və bölgənin turizmin inkişafı və bu yerlərdə turistlərin istirahətini təmin edir. Belə bir tikilililərin fəaliyyəti yüksək xərc tələb etməsi ilə yanaşı bölgədə yüksək qiymətli fəaliyyət tələb edir.

İqtisadi rayonlar üzrə mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrin gəlirləri (min manat)

İqtisadi rayonlar	2012	2013	2014	2015	2016	2017
Ölkə üzrə - c ə m i	153980.9	171255.9	181,047.3	183,055.1	240 112,7	284,453.9
Bakı şəhəri	117394.1	146886.2	150,200.4	149,219.6	176 875,6	216,879.1
Abşeron iqtisadi rayonu	11451.2	918.8	1,051.7	1,315.9	1,478.00	1,664.7
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu	5268.1	6345.6	8,630.0	10,111.0	8,688.00	12,330.4
Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu	2087.2	2370.2	2,556.7	2,634.1	11 291,7	19,688.7
Lənkəran iqtisadi rayonu	3883.5	2418.1	2,712.8	2,129.8	1,294.10	1,707.8
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu	7467.0	5381.5	8,298.1	7,792.9	29,353.90	19,935.7
Aran iqtisadi rayonu	976.8	1530.7	1,192.7	3,337.9	4,290.30	4,836.2
Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu	7.1	8.3	10.1	9.6	10.1	5.5
Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu	1058.9	803.9	1,755.5	1,792.4	1,728.20	2,298.5
Naxçıvan Muxtar Respublikası	4386.9	4592.8	4,639.3	4,711.9	5,102.90	5,107.4

Mənbə: www.stat.qov.az 2018
İqtisadi rayonlar üzrə mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrin xərcləri

(min manat)

İqtisadi rayonlar	2012	2013	2014	2015	2016	2017
Ölkə üzrə - c ə m i	110684	145468.4	147,068.1	171,730.8	204 852,4	222,192.90
Bakı şəhəri	76682.8	116454.1	114,582.4	134,781.0	140 518,2	157,617.70
Abşeron iqtisadi rayonu	8972.2	1054.9	1,173.7	1,273.5	1,373.10	1,518.80
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu	5203.7	7577.4	8,230.6	9,060.7	7,707.80	10,650.50
Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu	2754.8	3744.5	4,543.8	5,260.4	11 450,4	18,360.40
Lənkəran iqtisadi rayonu	3080.4	1933.0	1,722.7	1,845.9	1,131.00	1,523.80
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu	5738.4	6674.7	8,122.4	9087.2	30,915.30	20,281.50
Aran iqtisadi rayonu	4524.1	4445.3	4,309.7	5504.0	6,151.00	6,845.80
Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu	7.1	8.3	10.1	9.6	9.9	6.4
Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu	857.1	655.8	1,314.1	1,705.8	2,285.50	2,075.20
Naxçıvan Muxtar Respublikası	2863.6	2920.4	3,058.6	3,202.7	3,310.40	3,312.80

Mənbə: www.stat.qov.az 2018

Mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrin gəlirləri və xərcləri arasındakı fərqin artımı 2015-ci ildən sonra daha sürətlə baş vermişdir. Ölkədə keçirilən beyəlxalq əhəmiyyətli tədbirlər sayəsində ölkənin beynəlxalq səviyyədə tanınması ölkəyə gələn turistlərin sayının artması ilə yanaşı bu kimi müəssisələrin artımasına şərait yaratmışdır. Ölkəyə gələn turistlərin əksəriyyətinin ölkə səfərlərini Bakı şəhərindən başlaması səbəbindən burada olan turist sayına görə əldə edilən gəlirlər digər turizm iqtsiadi rayonlarından əldə edilən gəlirlərdən çox fərqlənir. Bunun üçün mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrdən əldə edilən ən çox gəlir Bakı şəhərinə, ən az gəlir isə Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonuna aiddir.

Bölgələrdə müxtəlif turizm sahələri inkişaf etmişdir. Ölkədəki turistlərin əksəriyyəti müxtəlif turizm marşrutlarının öz istifadəsinə görə ödəməlidirlər. Turizmin müxtəlif növlərinə görə ölkəyə gələn xarici vətəndaşların sayı aşağıdakı kimi təşkil edilir: