Azərbaycan respublikasi əlyazması hüququnda
Mövzunun işlənmə dərəcəsi
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mövzunun işlənmə dərəcəsi. Azərbaycanda müstəqillik
illərində mövzu ilə bağlı məqalələr, araşdırmalar, kitablar dərc edilsə də, Mərkəzi Asiyanın türkdilli ölkələri ilə əlaqələrin yaxın keçmişini əhatə edən və bu əlaqələrin siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrini kompleks araşdıran elmi işlərə təsadüf edilmədiyi üçün mövzunun işlənilməsinə ehtiyac yaranmışdır. Mövzu ilə bağlı diqqəti çəkən tədqiqatlardan biri M.Qasımlının “Azərbaycan Respublikasının Xarici Siyasəti (1991-2003)” adlı kitabıdır. Kitab Azərbaycan Respublikasının diplomatiya tarixinin 1991-2003-cü illərinin öyrənilməsinə həsr olunmuşdur 4 .
dərsliyində dünya siyasəti ilə bağlı ümumi məlumat verdiyi fəsillərdən sonra Avropa, Qafqaz, Asiya və Amerika regionlarında aparılan geostrategiya məsələlərini araşdırır 5 . S.Ruintən “Azərbaycan türk dövlətləri ilə siyasi əlaqələr sistemində” adlı monoqrafiyasında Azərbaycanın türkdilli dövlətlərlə olan siyasi əlaqələrinin ilk onillik tarixini tədqiq edir 6 . Tədqiqatçılardan Ə.Əhmədоv 2009-cu ildə nəşr olunan “Аzərbаycаn bеynəlхаlq münаsibətlərdə (Türkdilli dövlətlərlə əlaqələr ХХ əsrin 90-cı illəri)” adlı monoqrafiyasında ХХ yüzilliyin 90-cı illərində Аzərbаycаn Rеspublikаsının türkdilli dövlətlərlə münаsibətlər tаriхini araşdırır 7 .
4 Qasımlı, M. Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991-2003). [2 hissədə] / M.Qasımlı. - Bakı: Mütərcim, - c. 2. – 2015. - s. 12. 5 Abbasbəyli, A. Dünya siyasəti / A.Abbasbəyli. - Bakı: Nurlar nəşriyyat, - 2011. – s. 425-433. 6 Ruintən, S. Azərbaycan türk dövlətləri ilə siyasi əlaqələr sistemində (XX əsrin 90-cı illəri) / S.Ruintən. - Bakı: Adiloğlu nəşr, - 2005. 7 Əhmədоv, Ə. Аzərbаycаn bеynəlхаlq münаsibətlərdə (Türkdilli dövlətlərlə əlaqələr ХХ əsrin 90-cı illəri) / Ə.Əhmədоv. - Bаkı: Еlm və təhsil, - 2009. – s. 8-10. 6
Mövzu ilə bağlı aparılan tədqiqatlardan E.Hacalıyevin “Azərbaycan Respublikası və Orta Asiyanın türk dövlətləri arasında siyasi münasibətlər” adlı dissertasiya işində türkdilli dövlətlərin siyasi inkişaf prosesi 8 ; G.Babayevanın “Azərbaycanın türkdilli dövlətlərlə münasibətlərinin inkişafında siyasi əlaqələrin rolu” adlı dissertasiya işində isə Xəzər hövzəsində yaranmış yeni geosiyasi şəraitdə siyasi münasibətlər elmi-praktiki baxımdan araşdırılır 9 . Mövzu ilə bağlı diqqəti çəkən tədqiqatlardan biri C.Feyziyevin, “Türk dövlətləri birliyi, qlobal inteqrasiyanın Avrasiya modeli” adlı kitabıdır. Kitab türk dünyasının taleyi ilə bağlı aktual bir problemə- Türk dövlətləri birliyinin yaradılması zərurətinə həsr olunur 10 .
türkdilli dövlətləri ilə əməkdaşlığı məsələlərini əhatə edən işlər arasında 2017-ci ildə nəşr olunan “Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinin əsas istiqamətləri (1991-2016)” adlı məqalələr toplusu ciddi bir elmi- siyasi dəyərə malikdir 11 .
H.Məmmədova və digərlərinin əsərlərində mövzu ilə bağlı problemlər öz ifadəsini tapmışdır 12 .
Türkdilli dövlətlər arasında əməkdaşlıq məsələlərini əhatə edən elmi işlər təkcə azərbaycanlı tədqiqatçılar tərəfindən deyil, eyni
8 Hacalıyev, E. Azərbaycan Respublikası və Orta Asiyanın türk dövlətləri arasında siyasi münasibətlər: / siyasi elmlər namizədi alimlik dissertasiyası) / - Bakı, 2005. - 164 s. 9 Babayeva, G. Azərbaycanın türkdilli dövlətlərlə münasibətlərinin inkişafında siyasi əlaqələrin rolu: / siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru dissertasiyası ) / - Bakı, 2014. - s. 42-43. 10 Feyziyev, C. Türk dövlətləri birliyi Qlobal inteqrasiyanın Avrasiya modeli, Bakı: Şərq-Qərb, 2013. – s. 26-27. 11 Qəribov, A. Azərbaycan–Mərkəzi Asiya münasibətləri // Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinin əsas istiqamətləri (1991-2016) /məqalələr toplusu / - Bakı: Poliart MMC, - 2017. - s. 299-300 12 Məmmədov, N. Xarici siyasət: reallıqlar və gələcəyə baxış / N. Məmmədov. - Bakı: Qanun nəşr., - 2013. - 264 s.; Muxtarova, Ə. Türk xalqlarının tarixi (Qədim dövr və orta əsrlər) / Ə. Muxtarova. –Bakı: TTM,- 2002. – 386 s.; Məmmədova, H. Azərbaycan Respublikasının Xarici Siyasətində Ermənistan Azərbaycan Dağlıq Qarabağ Münaqişəsi / H. Məmmədova. – Bakı: Elm, - 2009. - 359 s. 7
zamanda Türkiyədən, Qazaxıstandan, Özbəkistandan və
Qırğızıstandan olan araşdırmacılar tərəfindən də öyrənilmişdir. Türk müəlliflərindən İ.Doğan “Ulusal ve uluslararası alanda değişen algılar” adlı elmi məqaləsində türk dövlətlərinin qarşı- qarşıya olduqları struktur problemlərinə diqqət yetirir 13 .
adlı məqaləsində 160 milyon əhalisi olan, iqtisadiyyatlarının ümumi daxili məhsulu 1 trilyon 150 milyard dolları keçən türkdilli ölkələrin “Böyük turan” adı altında vahid mərkəzləşmiş bir dövlət yaradılmadan da birləşə bilməsinin əhəmiyyətini vurğulayır 14 .
münaqişələr, mübahisələr və güzəştlər” adlı elmi məqaləsində Sovet İttifaqının süqutundan sonra Mərkəzi Asiyanın türkdilli dövlətləri arasında yaranan sərhəd mübahisələrinə toxunur 15 . Həmçinin tədqiqatçılardan H.Alkan, Ş.Akıner, M.Laumulin, F.Aminjonov və başqalarının əsərləri türkdilli dövlətlər arasındaki əməqdaşlıq məsələlərinə və regionu əhatə edən mövzulara həsr edilmişdir 16 .
əhəmiyyətinə və zəngin karbohidrogen ehtiyatlarına görə, dünya siyasətində mühüm rol oynamaqda davam edəcəkdir. Təsadüfi deyil ki,
13 Doğan, İ. Ulusal ve uluslararası alanda değişen algılar // Küreselleşme ve Türk Dünyası Değerlendirmesi Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya (Edt. Savaş Kafkasyalı) /- Ankara-Türkistan: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, - 2012, - s. 242-245. 14 Sobirov, J. International relations between turkic speaking states // The American journal of political science law and criminology, - 2020, 2(12), - p. 146. 15 Baizakova, Z. Border issues in central asia: current conflicts, controversies and compromises // Revista UNISCI / UNISCI Journal, -2017, No: 45, - p. 223. 16 Alkan, H. Orta Asya türk Cumhuriyetlerinde siyasal hayat ve kurumlar / H.Alkan. - Ankara:USAK yayınları, -2011. - 466 s.; Akıner, S. Kazakhstan’s relations with the South Caucasian states // Caucasus International, - Spring 2012. 2(1), - p.157-175.; Laumulin, M. Limits and opportunities of Eurasian integration / International science complex “Astana”, http://isca.kz/ru/analytics-ru/3247; Aminjonov, F. Central Asian Regional Economic Cooperation Program as Driver of Regional Energy Projects to Promote Energy Security in the Post Soviet Central Asia // Post-Soviet Issues, - 2019, 6(1), - p. 53-64.
8
Qərb və Rusiya politoloji fikri regionda gedən prosesləri daim gündəmdə saxlamaqdadırlar. Belə ki, A.Duqin, S.İ.Çernyavski, S.Jiltsov, M.M.Lebedeva və başqalarının əsərləri türkdilli dövlətlərin siyasi- iqtisadi inkişafı və Rusiyanın region siyasətinin konturlarının müəyyənləşdirilməsi kimi məsələlərə həsr edilmişdir 17 .
iqtisadiyyatları” adlı kitabında keçmiş Sovet İttifaqındaki Mərkəzi Asiya ölkələrinin iqtisadiyyatının xüsusiyyətlərini araşdırır 18 .
B.Shaffer “Müstəqillikdən sonra Azərbaycanın xarici siyasəti” adlı məqaləsində Azərbaycan xarici siyasət strategiyasına diqqət yetirir 19 . Bununla belə, mövzu ilə bağlı elmi ədəbiyyatın təhlili və dəyərləndirilməsi göstərir ki, bu sahədə boşluqların doldurulması və ümumiləşdirmələrin aparılması üçün əsaslı və kompleks tədqiqat işlərinə ehtiyac vardır. Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|