Azərbaycan respublikasi əlyazması hüququnda
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GİRİŞ
|
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası nəzdində fəaliyyət göstərən FD 2.30 Dissertasiya şurası
3
Mövzunun aktuallığı və işlənmə dərəcəsi. Müasir dövr dövlətlərarası münasibətlərin formalaşması və inkişafı, yeni-yeni əməkdaşlıq formalarının meydana gəlməsi baxımından əsaslı dəyişiklərin yaranması və inkişafı ilə səciyyəvidir. Son otuz illik dövr ərzində tarixi talelərini özləri müəyyənləşdirən türkdilli respublikalar beynəlxalq sistemə inteqrasiya olmaqda və xarici ölkələrlə münasibətlərini içində olduğumuz müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq qurmaqdadırlar. Belə ki, 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyi qazanan Azərbaycan və Mərkəzi Asiyadaki türkdilli dövlətlər sürətli ictimai-siyasi inkişaf prosesini həyata keçirmişdirlər. Bu ölkələrdə sovet dövrünə aid siyasi təşkilat və strukturlar dəyişdirilmiş, beynəlxalq təşkilat və qurumlara üzv olunmaq surətilə Qərb dünyası ilə əlaqələr qurulmağa başlanmışdır. Bununla əlaqədar olaraq Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyev vurğulayırdı: “XX əsrin sonunda dünyada gedən ictimai-siyasi proseslər, baş vermiş dəyişikliklər, Sovetlər İttifaqının dağılması türkdilli, türk dünyasına mənsub olan xalqların tam azad olmasına, müstəqillik əldə etməsinə və müstəqil dövlət qurmasına imkanlar yaratmış və bu, qısa bir müddətdə öz gözəl nəticələrini vermişdir” 1 . Qərb dövlətləri ilə yanaşı, region dövlətləri ilə də əlaqələr qurma arzusunda olan Azərbaycan Respublikası üçün Avrasiyanın mərkəzində yerləşən və təbii sərvətlərlə zəngin olan Mərkəzi Asiyadaki türkdilli dövlətlərlə münasibətlərin qurulması mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. XXI əsrdə ən böyük mübarizənin Asiyada gedəcəyini ifadə edən Z.Bjezinskinin fikrinə görə, Avropanı Asiyaya bağlaması səbəbiylə Cənubi Qafqaz əhəmiyyətli bir mövqedə yerləşir. Xəzər vasitəsilə Azərbaycanla həmsərhəd olan Mərkəzi Asiyada Çin, Rusiya, ABŞ kimi dövlətlərlə yanaşı Türkiyə, İran, Hindistan kimi ölkələrin maraqları da toqquşur. Bu da regionu Azərbaycan üçün daha əhəmiyyətli edir 2 . 1 Əliyev, H. Müstəqilliyimiz əbədidir / H.Əliyev.- Bakı: Azərnəşr, - 1998. –s. 488 2 Brzezinski, Z. Büyük satranç tahtası / Z.Brzezinski - İstanbul: İnkılap yayınları, - 2005. - s. 155
4
Türk dövlətlərinin yerləşdikləri coğrafi məkan isə mövzunun aktual olmasının başqa bir səbəbidir. Məlum olduğu kimi, Qazaxıstan və Türkmənistan Xəzər dənizi vasitəsilə Azərbaycanla həmsərhəddir. Özbəkistan Mərkəzi Asiyanın tam ortasında yerləşməsi, Qırğızıstan isə Çin ilə sərhəd olması səbəbi ilə strateji əhəmiyyətə sahib digər iki Mərkəzi Asiya ölkəsidir. Qeyd edək ki, Azərbaycan üçün ortaq tarix, dil, din və ənənələrin daşıyıcısı olan xalqların yaşadığı Mərkəzi Asiyada çoxsaylı azərbaycanlı da yaşayır. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Asiyanın türkdilli dövlətləri ilə münasibətlərində qarşılıqlı maraq doğuran və aktuallıq kəsb edən amillərə aşağıdakiları aid etmək olar:
üçün regionun enerji resurslarının dünya bazarına çıxarılmasında problemlər yaşanmaqdadır ki, bu problemləri Azərbaycandan tranzit ölkə kimi istifadə etməklə çözmək mümkündür.
Mövzunun aktuallığını şərtləndirən amillər içərisində 2018-ci ildə Xəzərin hüquqi statusu probleminin Xəzərə həmsərhəd dövlət başçıları tərəfindən həll edilməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Məlum olduğu kimi, Xəzər sahilyanı dövlətlərdən üçünün türkdilli olmasına baxmayaraq, Xəzərin zəngin enerji resursları 5 ölkə arasında bir sıra problemlər yaşanmasına səbəb olmuş, bununla belə, Xəzərin statusu 2018-ci ilin avqustunda Aktau görüşlərində həll olunmuşdur 3 . Böyük güclərin diqqət mərkəzində olan Mərkəzi Asiyanın türkdilli dövlətləri Azərbaycanın xarici siyasətində böyük önəm verilən hərtərəfli beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi məsələsinin əhəmiyyətli bir hissəsini təşkil edir. Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən başlamış və onun layıqlı siyasi varisi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin uğurla davam etdirdiyi böyük layihələr vasitəsilə Azərbaycan və Türkiyə də daxil olmaqla bütün türkdilli dövlətlərin ümumi maraq və mənafeləri naminə inamlı addımlar atılmış və bundan sonra da atılmaqda davam edəcəkdir.
3 Bekdeş, H. 5. Hazar zirvesi: yeni düzenlemeler: [Elektron resurs] / SD Analiz. – Ankara, 2018. URL: http://www.sde.org.tr/genel-/sd-analiz-5-hazar-zirvesi-yeni- duzenlemeler-analizi-6591 5
Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Asiyanın türkdilli dövlətləri ilə mədəni-humanitar sahələrdə əlaqələrinin öyrənilməsi ümumtürk ortaq mədəni dəyərlərin formalaşması baxımından əhəmiyyətlidir.
Asiyanın türkdilli dövlətlərinin Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması prosesində Azərbaycana verdikləri siyasi dəstəyin əhəmiyyəti böyükdür və bu, sistemli araşdırmaların aparılmasını tələb edir.
Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|