Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 9,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
S.A.Guliyeva
Research Institute of Crop Husbandry In the artcle have been given results of the contucted researches. Have been revealed that. Productivity of crops increases by utilizing 45 kg of the nitrogen fertilizer in the background of 60 kg of phosphorus and potasium at the sowing process of the fragrant tobacco varieties according to 70 х 15 cm plant density scheme. UOT 631:631.582 ABŞERONUN SUVARMA ŞƏRAİTİNDƏ BECƏRMƏ AMİLLƏRİNİN QARĞIDALININ DƏN MƏHSULUNUN STRUKTUR ELEMENTLƏRİNƏ TƏSİRİ P.M.MƏMMƏDOVA Dissertant Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Bakı, Az 1098, Sovxoz №2 E-mail: mammadova.p@mail.ru Məqalədə becərmə amillərinin qarğıdalının Zaqatala-420 sortunun struktur elementlərinə təsiri verilmişdir.Bitki sıxlığı və qidalanma şəraitinin dən üçün becərilən Zaqatala-420 qarğıdalı sortunun struktur elementlərinə təsiri hektarda 47 min bitki olmaqla N 180 P 120 +20 ton peyin fonunda yüksək olmuşdur. Açar sözlər: sort, qarğıdalı, bitki sıxlığı, qidalanma şəraiti 453 Ключевые слова: сорт, кукуруза, густота стояния растений, условия питания Key words: variety, corn, plant density, nutrition conditions Qarğıdalının becərilməsinə daxil olan amillər icərisində bitki sıxlığının düzgün nizamlanması yüksək dən məhsulunun formalaşmasına birbaşa təsir edir. Belə ki, optimal bitki sıxlığında dən məhsuldarlığı əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlir.Qarğıdalı bitkisinin məhsuldarlığına beçərmə üsullarının təsirinin öyrənilməsi ilə müxtəlif vaxtlarda bir sıra tədqiqatçılar məşğul olmuşlar [1; 2; 3]. Dən istehsalının artırılmasında etibarlı ehtiyat mənbələrindən biri qarğıdalı bitkisidir. Bu bitki xalq təsərrüfatında müxtəlif məqsədlər ücün istifadə edilir. Dünyada istehsal olunan qarğıdalı dəninin 60-65%-i yem, qalanı isə ərzaq və texniki məqsədlər ücün istifadə olunur. Məhsuldarlığına və yemlik dəyərinə görə qarğıdalı bütün dənlı alaf bitkilərindən üstündür. Onun dəni kombinə edilmiş yem hazırlanmasında əvəz olunmaz komponentdir. Buğda və çovdar unu ilə qarğıdalı ununun qarışığından cörək bişirilir və müxtəlif qənnadı məmulatları hazırlanır. Sənayedə qarğıdalı dənindən nişasta, etil spirti, şəkər, yağ, E vitamini, askarbin turşusu alınır. Əhəmiyyətli ərzaq və yem bitkisi olduğunu nəzərə alaraq qarğıdalının becərilməsində aqrotexniki tədbirlər kompleksinə daxil olan səpin üsulu, bitki sıxlığı və qidalanma şəraitinin öyrənilməsi bir məqsəd kimi qarşıya qoyulmuşdur. Məlumdur ki, yüksək dən məhsulunun formalaşması bilavasitə struktur göstəricilərinin səviyyəsindən asılıdır. Belə ki, məhsulun struktur göstəriciləri nə qədər yüksək olarsa, məhsuldarlıq da bir o qədər yüksək olar. Məhsulun struktur göstəriciləri tətbiq olunan aqrofonun səviyyəsindən asılı olaraq dəyişir. Belə ki, aqrofon optimal olduqda məhsul göstəriciləri yüksəlir. Becərilmə şəraitindən asılı olaraq, qargıdalı bitkisində məhsulun struktur göstəricilərinin öyrənilməsi ilə bir çox tədqiqatcılar məşğul olmuşlar [4;5]. Qidalanma şəraiti və bitki sıxlığından asılı olaraq qarğıdalı bitkisində məhsulun struktur elementləri öyrənilərək nəticəsi illər üzrə cədvəllərdə (1; 2 və 3) verilmişdir. Cədvəl 1-dən görünür ki, hektarda bitkilərin sayı artdıqca məhsulun struktur elementlərinə daxil olan bir bitkidə qıçanın sayı, kütləsi, qıçadan dən çıxımı, qıçanın uzunluğu, qıçanın diametri və 1000 dənin kütləsi azalır. Belə ki, 2012-ci tədqiqat ili üzrə hektarda 41 min bitki olduqda qidalanma şəraitindən asılı olaraq bir bitkidə qıçanın sayı 0,9-2,2 ədəd, bir bitkidə qıçanın kütləsi 120,5-240,5 qram, qıçadan dən çıxımı 79,6-83,5%, qıçanın uzunluğu 16,4-22,6 sm, qıçanın diametri 3,3-5,4sm, 1000 dənin kütləsi 240,2-302,4 qram arasında olmuşdur. Hektarda 47 min bitki olduqda qidalanma şəraitindən asılı olaraq, bir bitkidə qıçanın sayı 0,9-2,1 ədəd, bir birkidə qıçanın kütləsi 114,2-235,0 qram, qıçadan dən çıxımı 78,2-82,4%, qıcanın uzunluğu 15,2-21,4sm, qıçanın diametri 3,2-5,2sm, 1000 dənin kütləsi 232,6-298,2 qram oldugu halda, hektarda 57 min bitki olduqda bu göstəricilər müvafiq olaraq 0,8-2,0 ədəd; 110,4-230,2 qram; 76,8-80,2%; 15,0-20,2 sm; 3,0- 5,1sm və 226,2 -295,4 qram arasında dəyişilmişdir. 454 2012-ci tədqiqat ilində struktur elementlərinin ən yüksək qiyməti N 180 P 120 +20 ton peyin fonunda müşahidə edilmişdir. Bu fonda hektarda bitki sayından asılı olaraq, bir bitkidə qıçanın sayı 2,0-2,2 ədəd, bir bitkidə qıçanın kütləsi 230,2-240,5 qram, qıçadan dən cıxımı 80,2-83,5%, qıçanın uzunluğu 20,2-22,6 sm, qıçanın diametrı 5,1- 5,4 sm və 1000 dənin kütləsi 295,4-302,4 qram olmuşdur ki, bu da digər qidalanma şəraitlərinə nisbətən xeyli yüksəkdir. Yüklə 9,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|