Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Cədvəl 2 
2013 və 2014-cü illərdə kolleksiyadakı nümunələrin növmüxtəlifliklərinə görə 
sarı pasla sirayətlənməsi
 
 
Növmüxtəlifliyi 
 
sayı 
5-50S 
50-100S 
5-50MS 
5-50MR 
R 
2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 
Lutescens 
93 
37,6 
34,4 
3,2 
- 
12,9 
15,6 
- 
5,6 
46,3 
44,4 
Erytrospermum 
117 
29,1 
45,8 
22,2 
7,5 
13,7 
10,8 
- 
5,0 
35,0 
30,8 
Ferrugineum 
24 
33,3 
50,0 
20,8 
4,5 
4,2 
4,5 
- 
4,5 
41,7 
36,5 
Graecum 
109 
33,0 
58,2 
38,5 
12,7 
9,2 
10,0 
- 
5,5 
19,3 
13,6 
Albidum 
1 
- 
- 
100 
100 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Cəmi 
344 
32,8 
46,9 
22,4 
7,3 
11,3 
11,4 
- 
5,2 
33,5 
29,2 
Qeyd edək ki, tədqiq olunan nümunələrdən sarı pasa meylli olanların sayı (5-50MS) 
2013 və 2014-cü illərdə yaxın olmaqla, uyğun olaraq 11,3 və 11,4% təşkil etmişdir. 
2013-cü ildə tədqiq olunan yumşaq buğda nümunələrindən orta davamlı olanı (5-

---

281 
50MR) müşahidə olunmamışdır. 2014-cü ildə isə nümunələrin 5,2%-i orta davamlı 
olaraq qeyd edilmişdir. 2013 və 2014-cü ildə kolleksiyada olan genotiplərin uyğun 
olaraq 33,5 və 29,2 %-i tam davamlı olmuşdur. Digər tərəfdən 2014-cü ildə tədqiq 
olunan nümunələrin 5,2%-nin 5-50MR həddində orta davamlı olduğunu nəzərə alsaq 
(bu göstərici 2013-cü ildə 0-dır), o zaman 2013 və 2014-cü illərdə orta davamlı və 
davamlı nümunələrin sayının həmin illərdə 33,5 və 34,4% olmaqla təxminən bərabər 
olduğu görünür.
Kolleksiyadakı nümunələrin növmüxtəlifliklərinə görə baxıldıqda onların 
arasında fərqlərin olduğu görülmüşdür. Belə ki, cədvəl 2-dən göründüyü kimi 2013-
cü ildə bütün əsas 4 növmüxtəlifliyinin hər birində olan tam davamlı nümunələrin 
miqdarı 2014-cü ilə nisbətən çox olmuşdur. Bu isə fikrimizcə 2014-cü ildə sarı pasın 
inkişafı üçün yaranan orta vəziyyətə uyğun olaraq həmin ildə orta davamlılığın da
(5-50MR) qeyd olunması ilə əlaqədar olmuşdur. 5-50MR və R-də olan faizlərin 
cəminə baxdığımızda hər iki ildə həmin cəmin uyğun növmüxtəlifliklərində təxminən 
bərabər olduğu müşahidə olunur. Bu isə həm 2013 və həm də 2014-cü ildə 
genotiplərin davamlılığının qalmasının və həmin genotiplərdən seleksiya prosesində 
sarı pasa davamlılıq üçün istifadə oluna biləcəyinin göstəricisi kimi qəbul oluna bilər.
Ayrı-ayrı növmüxtəliflikləri müqayisə olunduqda (cədvəl 2) 2013-cü ildə 
Lutescens
növmüxtəlifliyinə aid olan genotiplərin 46,3%-nin sarı pasa dayanıqlı 
olduğu görülmüşdür. Digər növmüxtəlifliklərində isə bu göstərici az olmaqla uyğun 
olaraq
Erythrospermumda
35,0%, 
Ferrugineumda
41,7%, G
raecumda
isə 19,3% 
olmuşdur. Bu isə Dağlıq Şirvan bölgəsi üçün sarı pasa davamlılıqda
Lutescens, 
Erythrospermum
və 
Ferrugineum 
növmüxtəlifliklərinə diqqət yetirməyin əhəmiyyətli 
olduğunu göstərir.