Sortların sünbülünün tük örtüyünə görə genetik pasportlarının təyin edilməsi Yumşaq buğdalarda botaniki təsnifatı təyin edən mühüm morfoloji əlamətlərdən
biri sünbülün tük örtüyüdür. Hazırda yumşaq buğdalarda ən geniş yayılmlış 22
növmüxtəlifliklərindən 12 – sini təmsil edən sortlar bu əlaməti 1AS xromosomunun
qısa çiynində yerləşir dominant Hg1 genini daşımaqla sünbülləri tük örtüyünə
malikdir [10; 11]. Baxmayaraq ki, bu qəbildən olan sortlarla təmsil edilmiş
növmüxtəliflikləri ümumi sayda üstünlük təşkil edir, amma müasir dövrdə
kommersiya və geniş ərazilərdə becərilən tanınmış sortlar arasında demək olar ki bir
dənə belə sünbülü tük örtüyünə malik olan sorta rast gəlinmir.
Uzun illər bizim tədqiqatlara cəlb olunan yüzlərlə sortlar arasında cəmi 3 sort -
Ulyanovka, Pirotriks 28 və Qiymətli 2/17 bu əlaməti daşıyırdı. Ədəbiyyat
mənbələrindən məlum idi ki [10; 11], Ulyanovka sortu bu günə qədər məlum olan
yeganə Hg1 geninin daşıyıcısıdır. Bu fakt tərəmizdən aparılan F
2
monosom genetik
analizlərin nəticələri ilə bir daha təsdiq edildi (cədvəl 2). Digər 2 sortun bu əlamətə
görə genetik pasportunun tərtib edilməsi məqsədi ilə hər iki sortun resessiv sortlarla
F
2
hibrid populyasiyaları təhlil edilmişdir (cədvəl 3). Genetik analizlərin nəticələri
göstərdi ki, Pirotriks 28 və Qiymətli 2/17 sortlarında da bu xüsusiyyət 1 dominant
Hg1 geni ilə idarə olunur. Eyni zamanda bu sortların Ulyanovka sortu ilə F
2
hibridlərində öyrənilən əlamətə görə parçalanma prosesinin getməməsi, aşkarlanmış
genin Hg1 geninə allell olduğunu sübut etdi.
Beləliklə, tədqiqatların nəticələrinə görə tam dəqiqliklə demək olar ki,
eksperimentlərimizdə iştirak edən hər 3 sortda sünbülün tük örtüyü 1AS
xromosomunun qısa çiynində yerləşən Hg1 dominant geni ilə idarə olunur və onlar
bu əlamətə görə aşağıdakı genetik formula ilə pasportlaşdırıla bilər – Hg1Hg1 (cədvəl
4).
