Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Payızlıq yumşaq buğda genotiplərinin gövdə hissələrinin parametrləri 
Cədvəl 2 
 
s/s 
Nümunənin adı 
Uzunluğu sm
Ortadan diametri mm 
Vahid uzunluğunun quru çəkisi mq/sm 
Bitki 
boyu, 
sm 
sünbül 
altlıcağı 
3-cü 
buğumarası 
2-ci 
buğumarası 
sünbül 
altlığı 
3-cü 
buğumarası 
2-ci 
buğumarası 
sünbül 
altlığı 
3-cü 
buğumarası 
2-ci 
buğumarası 
1 BEZOSTAYA1 
28,9 
20,1 
16,4 
2,82 
3,53 
4,14 
7,5 
9,7 
13,7 
91 
2 QIZIL BUĞDA 
30,9 
22,1 
16,8 
2,84 
3,82 
4,14 
8,0 
12,4 
12,0 
92 
3 ŞƏKİ 1 
27,8 
18,3 
13,3 
2,70 
3,53 
4,02 
7,4 
11,4 
13,2 
95 
4 SÖNMƏZ 
28,1 
23,3 
21,0 
2,57 
3,70 
4,12 
6,3 
9,6 
11,0 
104 
5 ARAN 
23,1 
13,7 
11,5 
2,41 
3,29 
3,56 
6,9 
11,3 
13,3 
79 
6 VOSTORQ 
23,7 
12,6 
10,0 
2,68 
3,40 
3,71 
8,1 
14,3 
21,2 
69 
7 MUROV2 
30,3 
20,8 
13,3 
2,76 
3,62 
4,08 
8,6 
12,4 
15,5 
88 
8 QOBUSTAN 
33,5 
17,7 
11,7 
3,03 
3,37 
4,46 
7,4 
10,5 
13,0 
88 
9 TALE38 
23,5 
15,7 
10,8 
2,74 
3,71 
4,26 
8,8 
13,8 
18,2 
77 
10 FATİMƏ 
32,2 
16,9 
11,3 
2,72 
3,45 
3,74 
7,9 
10,7 
12,9 
88 
11 QIRMIZI GÜL 1 
23,2 
14,4 
8,7 
2,22 
3,05 
3,69 
6,7 
12,0 
13,2 
68 
12 ZİRVƏ 85 
28,1 
16,9 
11,7 
2,70 
3,75 
4,44 
7,9 
13,7 
20,2 
85 
13 FERRUGİNEUM 2/19 
27,9 
17,9 
12,2 
2,82 
3,52 
3,44 
6,3 
9,9 
11,0 
85 
14 11 IWWYT№ 20 
34,6 
22,1 
16,5 
2,61 
3,62 
4,06 
6,4 
9,9 
11,3 
104 
15 LƏYAQƏTLİ 80 
27,9 
18,0 
13,1 
2,67 
3,83 
4,38 
7,3 
10,7 
12,7 
95 
16 7 WON-SA № 477
33,2 
17,2 
14,6 
2,46 
3,14 
3,58 
7,3 
10,5 
12,5 
104 
17 4
th
FEFWSN № 50 
37,2 
20,4 
13,0 
2,55 
3,76 
3,88 
7,0 
13,5 
14,0 
95 
18 12 IWWYT № 17 
33,3 
19,8 
17,0 
2,46 
3,27 
3,66 
7,1 
11,1 
12,8 
103 
19 12 IWWYT № 6 
32,5 
23,9 
17,9 
3,01 
4,02 
4,33 
7,1 
12,0 
12,7 
96 
20 12 IWWYT № 8 
26,4 
15,3 
12,3 
2,45 
3,35 
3,60 
6,6 
10,6 
12,0 
89 
21 12 IWWYT № 9 
29,0 
18,6 
15,1 
2,54 
3,45 
4,06 
6,6 
9,9 
11,7 
104 
ORTA 
29,3 
18,4 
13,7 
2,66 
3,53 
3,97 
7,3 
11,4 
13,7 
90 
VƏ % 
7,0 
7,0 
7,7 
7,0 
5,4 
5,1 
9,7 
13,9 
12,6 
2,9 
ƏKÖF 
2,0** 
1,6** 
1,4** 
0,23** 
0,24** 
0,26** 
0,88** 
2,0** 
2,2** 
4,3** 

---

53 
2013-2014-cü vegetasiya ilində tədqiq olunan genotiplərin 3-cü və 2-ci 
buğumaralarının uzunluğunun orta qiyməti uyğun olaraq 18,4 və 13,7sm olduğu və 
genotiplər arasındakı fərqin 0,01 səviyyəsində önəmli olduğu görülmüşdür. 3-cü 
buğumarası 
12 IWWYT №6
, Sönməz, 
11 IWWYT №20
, və Qızıl buğda genotiplərində 
23,9-22,1sm arasında (a,b qrupu) ən uzun,Vostorq, Aran və Qırmızı gül 1 genotipləri 
isə 12,6-14,4sm arasında (m, l qrupu) ən qısa olmuşdur. 2-ci buğumarası isə Sönməz, 
12 IWWYT №6, 12 IWWYT №17
və Qızıl buğda genotiplərində 21,0-16,8sm arasında ən 
böyük, Qırmızı gül1, Vostorq, Tale38, Fatimə genotiplərində isə 8,7-11,3sm (l, k 
qrupu) olmaqla, ən kiçik qiymətə malik olmuşdur. 3-cü və 2-ci buğumaralarının 
uzunluqları da sünbül altlığında olduğu kimi əsasən hündür boylu genotiplərdə uzun, 
qısa boylularda isə qısa olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Şəki1 və
7 WON-SA №477
genotipləri hündür boylu (104 sm) olmalarına rəğmən onlarda 2-ci buğumarasının 
uzunluğu digər hündürboylulara nisbətən az olmuşdur (13,3 və 14,6sm). Bu xüsus 
həmin genotiplərin 2-ci buğumarasının uzunluğu daha çox olan Bezostaya 1, Sönməz, 
11 IWWYT №20, 12 IWWYT №17, 12 IWWYT №6
və 
12 IWWYT №9
genotiplərinə 
nisbətən yatmaya qarşı daha davamlı olmalarına səbəb olmuşdur. 
Sünbül altlığının, 3-cü və 2-ci buğumaralarının ortadan diametrlərinin ölçülərində 
genotiplər arasında 0,01 səviyyəsində statistik önəmli fərqlər müşahidə edilmişdir. 
Sünbül altlığının ortadan diametri Qobustan, 
12 IWWYT №6
, Qızıl buğda, Bezostaya1 
və Ferrugineum 2/19 genotiplərində 2,82-3,03mm (a qrupu) olmaqla ən yüksək,
12 
IWWYT №8
, Aran və Qırmızı gül1 genotiplərində isə 2,45-2,22mm (f qrupu) olmaqla 
ən kiçik dəyərlərə malik olmuşdur. 3-cü və 2-ci buğumaralarının diametrlərində də 
genotiplər arasında fərqlər müşahidə edilmişdir. Sünbül altlığının ortadan diametri 
yüksək qiymətə malik olan genotiplərin 3-cü və 2-ci buğumaralarının da diametrləri 
əsasən yuxarı və əksinə sünbül altlığının diametri kiçik olan genotiplərin 3-cü və 2-ci 
buğumaralarının da diametri əsasən kiçik olmuşdur. 
Gövdənin parametrlərindən biri də onun doluluq dərəcəsi, başqa sözlə vahid 
sahəsinin çəkisidir. Bu parametri müqayisə etmək üçün tərəfimizdən gövdə hissələri 
sabit çəkiyə gələnə qədər qurudulmuş və quru çəki həmin hissənin uzunluğuna 
bölünmüşdür. Alınan nəticələrdən göründüyü kimi (cədvəl 2) gövdə hissəsinin vahid 
uzunluğunun quru çəkisinə (VUQÇ) görə tədqiq olunan genotiplər arasında 
statistikönəmli fərqlər vardır. Cədvəldən göründüyü kimi, Tale38, Vostorq, Murov 2, 
Zirvə85 genotiplərinin VUQÇ-i gövdənin hər üç hissəsində yüksəkdir. 
Ferrugineum2/19, Sönməz,
11 IWWYT №20, 12 IWWYT №9, 12 IWWYT №8
və s. bir sıra 
genotiplərin isə bu parametrləri hər üç hissədə aşağıdır. Vostorq, Murov 2, Tale38, 
Zirvə85 genotiplərində xüsusilə 2-ci buğumarasının VUQÇ-i digər genotiplərə 
nisbətən xeyli yüksək olduğu müşahidə edilmişdir. 
Beləliklə, 21 payızlıq yumşaq buğda genotipinin gövdə parametrlərinin 
müqayisəli tədqiqi öyrənilən parametrlərin qiymətində statistik önəmli fərqlərin 
olduğunu göstərmişdir. Bu baxımdan gələcəkdəgövdə parametrlərinin digər 
morfofizioloji parametrlər və məhsuldarlıqla əlaqəli şəkildə daha ətraflı öyrənilməsi, 
quraq dəmyə şəraitdə payızlıq yumşaq buğdan seleksiyasında mühüm rol oynaya 
bilər.

---

54