Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Cədvəl 3. 
“Azofos” gübrəsinin“Qobustan” yumşaq buğda sortunun keyfiyyət göstəricilərinətəsiri
 (Abşeron, 2015) 
Qeyd:
Gübrəsiz variantın götürülməsində əsas məqsəd bitkinin gübrədən mənimsəmə əmsalının müəyyənləşdirilməsidir. 
Təcrübənin
variantı 
1000 
dənin 
kütləsi,
q-la 
Şüşəvar
ilik, %-
lə 
Kleykovi
na, %-lə 
KDƏ 
Sedimen- 
tasiya,
ml 
Xam 
protein,
%-lə 
Zülal, 
%-lə 
Hektar-
dan zülal 
yığımı, 
kq/ha 
Hektar-
dan xam 
protein 
yığımı, 
kq/ha 
Gübrə 
hesabına 
zülal 
yığımı, 
kq/ha 
Nəzarətə 
nisbətən fərq 
kq/ha 
%-lə 
Gübrəsiz 
41,14 
0,0 
18,14 
67,7 
18,0 
8,23 
7,37 
283,60 
235,46 
- 
- 
- 
Nəzarət 
(N
120
P
60
K
60
) 
43,51 
63,5 
32,0 
96,6 
27,0 
12,42 
11,2
2 
706,19 
781,22 
422,59 
- 
- 
Azofos-300 
(N
90
P
81
) 
43,39 
62,5 
26,0 
117,7 
24,0 
10,75 
9,32 
413,34 
477,30 
129,74 
-
292,6
0 
-70,79 
Azofos-400 
(N
120
P
108
) 
43,42 
41,5 
28,0 
115,7 
22,5 
10,31 
8,66 
437,16 
520,65 
153,56 
-
269,0
3 
-61,54 
Azofos-500 
(N
150
P
135
) 
44,20 
21,5 
24,0 
109,1 
22,5 
10,23 
8,66 
462,36 
546,28 
178,76 
-
243,8
3 
-52,74 

---

Cədvəl 4 
Azofos gübrəsinin “Qobustan” yumşaq buğda sortunun yerüstü biokütlə 
məhsulu ilə azotun aparılmasına, gübrədən azotun mənimsənilməsinə təsiri 
 
Təcrübənin 
variantı 
Də
n
 m
əh
su
lu
, 
se
n
/h
a
 
Də
n
d
ə 
az
ot
u
n
, 
m
iq
d
ar
ı, 
%
-lə
 
Də
n
lə 
ap
ar
ıl
an
 
az
ot
,k
q
/h
a
 
Kü
ləş
 
m
əh
su
lu
 s
en
/h
a,
 
Kü
ləş
d
ə 
az
ot
u
n
 m
iq
d
ar
ı, 
%
-lə
 
Kü
ləş
lə 
ap
ar
ıl
an
 
az
ot
,k
q
/h
a
 
Cə
m
i ye
rü
st
ü
 
b
iok
ü
tlə 
il
ə 
ap
ar
ıl
an
 az
ot
, 
k
q
/h
a
 
Gübrədən 
azotun 
mənimsənilmə
si 
 
kq/ha 
%-lə 
Gübrəsiz 
35,90 
1,44 
51,70 
47,25 
0,38 
17,95 
69,65 
- 
- 
Nəzarət (N
120
P
60
K
60
) 
təsərrüfata tövsiyyə 
olunan 
62,94 
2,18 
137,21 
84,12 
0,27 
22,71 
159,92 
90,27 
75,22 
Azofos-300 kq/ha 
(N
90
P
81
) 
44,35 
1,88 
83,39 
71,65 
0,38 
27,23 
110,62 
40,97 
45,52 
Azofos-400 kq/ha 
(N
12
P
108
) 
50,48 
1,81 
91,37 
77,48 
0,39 
30,22 
121,59 
51,94 
43,28 
Azofos-500 kq/ha 
(N
150
P
135
) 
53,39 
1,80 
96,10 
83,24 
0,39 
32,50 
128,60 
58,95 
39,30 
Analizin nəticələrindən məlum oldu ki, gübrəsiz variantda ümumi yerüstü biokütlə 
ilə aparılan azotun miqdarı 69,65 kq/ha, təsərrüfata tövsiyə olunan “nəzarət” 
variantında 159,92 kq/ha olduğu halda, “Azofos” gübrəsinin normalarından asılı 
olaraq bu göstərici 110,62-128,60 kq/ha olmuşdur (cədvəl 4). “Azofos”-500 kq/ha 
verilmiş variantda azotun hektara təsiredici maddə hesabı ilə 30 kq, fosforun isə 75 
kq çox verilməsinə baxmayaraq yerüstü biokütlə ilə aparılan azotun miqdarı 
nəzarət variantından (N
120
P
60
K
60
) 49,30-31,32 kq/ha az olmuşdur.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, mineral gübrələrin əsas səmərəlilik 
göstəricilərindən biri də onun mənimsənilmə əmsalıdır. Mənimsənilmə əmsalı 2 
üsulla təyin olunur. Birinci gübrənin tərkibində olan azot, fosfor və s. qida 
maddəsinin izotopundan istifadə etməklə. Məsələn azotun mənimsənilməsində N
15 
izotopu, digəri isə gübrəsiz variantla müqayisə olunur. Tədqiqatda gübrəli 
variantlarda yerüstü biokütlə ilə hər hektardan aparılan azotun miqdarından 
gübrəsiz variantda aparılan azotun miqdarını çıxmaqla azotun mənimsənilmə 
əmsalı hesablanmışdır. Analizlərin nəticələrindən məlum olmuşdur ki, nəzarət 
variantında (N
120
P
60
K
60
) azotun gübrədən mənimsənilmə əmsalı 75,22% olduğu 
halda, “Azofos” gübrəsində azotun gübrədən mənimsənilmə əmsalı onun 
normalarından asılı olaraq 39,30-45,52% olmuşdur. Bu isə nəzarət variantından 
65,25-91,40% azdır. 
Respublikamızın ümumi əkin sahəsinin 65-75%-ni payızlıq dənli bitkilər 
təşkil edir. Payzılıq bitkilərə fosfor və kalium gübrələri səpindən əvvəl, bir hissəsi 
isə səpinlə birlikdə tətbiq olunur. Bu da bitkidə şəkərlərin toplanmasına, bitkinin 
qışa davamlılığının artmasına müsbət təsir edir. “Azofos” gübrəsində azot 30%, 
fosfor 27%, kalium isə olmadığından bunu nizamlamaq mümkün deyil . 

---

Payızlıq dənli bitkilərə fosfor və kalium gübrələrini yemləmə şəklində vermək 
olmaz, çünki onların torpaqda hərəkəti çox zəifdir, ona görədə yemləmə şəklində 
verildikdə payızlıq dənli bitkilər ondan demək olar ki, çox az istifadə edir və 
səmərəliliyi azalır. Azotun isə illik normasının 25-30%-i payızda səpinqabağı, 
qalan hissəsi isə erkən yazda verilməlidir. Azot gübrəsinin illik normasını payızda 
verdikdə onun bir hissəsi yuyularaq itirilir, bitkinin qışlamasını zəiflədir və 
məhsuldarlığını azaldır. Mürəkkəb gübrənin mövcud tərkibdə (N
30
P
27
) Azərbaycan 
Respublikası şəraitində payızlıq dənli bitkilərə tətbiqini tövsiyə etmək üçün 
davamlı olaraq təkrar sınaqların aparılması tələb olunur. 
Buna görə bütün dünyada istehsal olunan azotlu-fosforlu mürəkkəb 
gübrələrdə azot 12-20%, fosfor isə 46-52% olmaqla buraxılır. “Ammofoska” və 
“Nitrofoska” kimi mürəkkəb gübrələrdə isə azot, fosfor və kalium (N:P:K) 
16:16:16 və ya 18:18:18 nisbətində buraxılır və onlara payızlıq dənli bitkilərə 
səpinlə birlikdə sələfdən asılı olaraq 110-150 kq verilməsi məsləhət görülür. 
Bütün yuxarıda qeyd etdiklərimizdən aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar: 

“Azofos” mineral mürəkkəb gübrənin tətbiqində “Qobustan” yumşaq 
buğda sortunun dən məhsulu nəzarət (N
120
P
60
K
60
) variantı ilə 
müqayisədə 9,55-18,59 sen/ha və ya 15,17-29,53%, dəndə zülalın 
miqdarı 20,37-29,39%, hər hektardan toplanan zülalın miqdarı 243,83-
292,60 kq və ya 52,74-70,79% və gübrədən azotun mənimsənilməsi isə 
65,25-91,40% azdır. 

“Azofos” gübrəsinin Əkinçilik ET İnstitutuna sınaq üçün göndərilən 
tərkibdə (N
30
P
27
) payızlıq dənli bitkilərə geniş tətbiqi yalnız böyük 
sahələrdə təkrar sınaqların keçirilməsi və tərkibinə kalium gübrəsinin 
əlavə olunması ilə mümkündür.