Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Cədvəl 2. 
“Azofos” mürəkkəb gübrəsinin “Qobustan” yumşaq buğda sortunun 
məhsuldarlığına təsiri (Abşeron, 2015) 
 
s/s 
Təcrübənin variantı 
Dən 
məhsulu, 
sen/ha 
Gübrəsizə 
nisbətən fərq 
Nəzarətə nisbətən 
fərq 
sen/ha 
%-lə 
sen/ha 
%-lə 
1 
Gübrəsiz 
35,9 
- 
- 
- 
- 
2 
Nəzarət (N
120
P
60
K
60
) suvarmada 
təsərüfata tövsiyə olunan variant 
62,9 
27,0 
75,3 
- 
- 
3 
Azofos-300 (N
90
P
84
) 
44,4 
8,5 
23,7 
-18,6 
-29,5 
4 
Azofos-400 (N
120
P
108
) 
50,5 
14,6 
40,6 
-12,5 
-19,8 
5 
Azofos-500 (N
150
P
135
) 
53,4 
17,5 
48,7 
-9,5 
-15,2 
Abşeronun suvarılan boz-qonur torpaqlarında aparılmış təcrübələrdə 
“Azofos” mürəkkəb gübrəsinin tətbiqindən, onun normalarından asılı olaraq hər 
hektardan toplanan dən məhsulu 44,4-53,4 sen/ha olmuşdur. Bu nəzarət 
(N
120
P
60
K
60
) variantı ilə müqayisədə 18,6-9,2 sen/ha və ya 29,5-15,2% azdır. 
“Azofos” gübrəsinin tətbiqində ən yüksək nəticə (53,4 s/ha) hektara 500kq 

---

“Azofos” verildikdə alınmışdır. Bu nəzarət variantından 9,55 sen/ha və ya 15,17% 
az olaraq 30 və 75 kq/ha olmasına baxmayaraq təsiredici maddə hesabı ilə azot və 
fosfor nəzarətə nisbətən müvafiq yüksəkdir (cədvəl 2).
Analizin nəticələrindən göründüyü kimi, AMEA-nın Neft-Kimya Prosesləri 
İnstitutunun hazırladığı “Azofos” adlanan mürəkkəb gübrənin dənin əsas keyfiyyət 
göstəricilərinə-şüşəvariliyinə, yaş kleykovinanın miqdarına, kleykovinanın 
deformasiya əmsalına, sedimentasiyaya və sairəyə təsiri təsərrüfata tövsiyə olunan 
gübrə norması nəzarət variantı ilə (N
120
P
60
K
60
) müqayisədə aşağı səviyyədədir. 
Belə ki, təsərrüfata tövsiyə olunan variantda yaş kleykovinanın miqdarı 32% 
olduğu halda, “Azofos” gübrəsinin normalarından asılı olaraq bu göstərici 24-28% 
təşkl etmişdir. Hal-hazırda ən başlıca problemlərdən biri də zülal çatışmazlığıdır. 
Ona görə də dənli bitkilərdə zülalın miqdarının artırılması və hektardan zülal 
toplanmasının artırılması çox vacibdir. Sınaqdan keçirilən “Azofos” mürəkkəb 
gübrənin normalarından asılı olaraq “Qobustan” yumşaq buğda sortunun dənində 
zülalın miqdarı 8,66-9,32% olduğu halda, nəzarət variantda bu göstərici 11,22% 
olmuşdur. Beləliklə, təsərrüfata tövsiyə olunan variantda dəndə zülalın miqdarı 
“Azofos” verilmiş variantlardan 20,39-29,56% yüksəkdir. Digər tərəfdən zülal 
çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün dəndə zülalın miqdarının artırılması və 
hektardan zülal toplanmasının artırılması yolu ilə mümkündür (cədvəl 3). Ona 
görə də “Azofos” gübrəsinin müxtəlif normalarının “Qobustan” yumşaq buğda 
sortunun məhsuldarlığına, keyfiyyətinə təsiri ilə yanaşı hektardan zülal 
toplanmasına təsiri də hesablanmışdır. Tarla tacrübələrinin və laboratortya 
analizlərinin nəticələrindən məlum oldu ki, “Azofos” gübrəsinin tətbiqi nəticəsində 
onun normalarından asılı olaraq hər hektardan 413,3-462,4 kq zülal toplanmışdır 
ki, bu da təsərrüfata tövsiyə olunan və hal-hazırda təsərrüfatlarda tətbiq olunan 
gübrə norması nəzarət variantından 243,8-292,6 kq/ha və ya 52,7-70,8% azdır 
(cədvəl 3). 
Ümumiyyətlə, hər hansı yeni gübrə norması sınaqdan keçirildikdə digər 
göstəricilərlə yanaşı gübrədən əsas qida maddələrinin mənimsənilmə faizinin 
öyrənilməsi də vacib sayılır. Belə ki, gübrənin iqtisadi səmərəliliyi bilavasitə 
gübrədən qida maddələrinin mənimsənilmə əmsalı (faizi) ilə müəyyənləşdirilir. 
Ona görə də “Azofos” gübrəsinin normalarından asılı olaraq “Qobustan” yumşaq 
buğda sortu ilə azotun mənimsənilmə faizi müəyyənləşdirildi.Bunun üçün bitkinin 
tam yetişmə fazasında təcrübə sahəsinin bütün 4 təkrarında hər bölmənin 5 
yerindən 66,7 sm uzunluğunda 30 sm enində (2 cərgə) bitkilər kök boğazından 
biçilib götürülərək ümumi yerüstü biokütlənin miqdarı (0,67 x 0,3sm x 5 = 1 m
2
) 
müəyyənləşdirilmişdir. 

---