AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naz
Yüklə 258,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
FQANISTAN.
Ə mənulla xanın Əfqanıstanın əmiri olamsı və Əfqanıstanın müstəqilliyinin elan edilməsi (1919). Sovet Rusiyasının ilk olaraq Əfqanıstanın müstəqilliyini tanıması. İngilis-əfqan müharibəsi. İngiltərənin Əfqanıstanın müstəqilliyini tanıması (1919). I konstitusiya (1923). Əmənulla xan hökumətinin islahatları. 1924-1925-ci illərdə qiyamların baş verməsi. Ə mənulla xanın devrilməsi (1928). 30-cu illərdə ölkənin daxili durumu. Ə fqanıstan II dünya müharibəsi illərində. II dünya müharibəsindən sonra ölkənin sosial-iqtisadi quruluşu. İctimai münasibətlərdə arxaik formaların saxlanıl- ması. Amerika kapitalının nüfuzu. Müstəmləkə siyasətinə qarşı müqavimətin artması.
Sovet-əfqan əməkdaşlığının genişlənməsi. 1964-cü il konsti- tusiyası və siyasi həyatın fəallaşması. İqtisadi sahədə çətinlik- lərin dərinləşməsi. Şah rejiminin böhranı. 1973-cü il çevrilişi və 25
Ə fqanıstanın respublika elan edilməsi. M.Davud hökumətinin siyasəti.
Ə fqanıstan Xalq Demokratik Partiyasının SSRİ-nin əli ilə dövlət çevriliş etməsi. Əfqanıstan Demokratik Respublikasının elan edilməsi (1978). M.Tərakinin Əfqanıstanın İnqilab Ş urasının sədri olması. H.Əminin onu devirməsi. Sovet xüsusi hərbi dəstələrinin Kabildə prezident sarayını tutması və Əminin vəzifədən kənarlaşdırılması. B.Karməlin Ə fqanıstanın prezidenti elan edilməsi. Sovet qoşunlarının Əfqanıstana yeridilməsi (1979). Sovet ordusuna qarşı mütəşəkkil müqavimətin təşkil edilməsi. ABŞ və Pakistanın sovet işğalına qarşı mübarizə aparan mücahidləri dəstəkləməsi.
Nəcibullanın hakimiyyətə gəlməsi (1986). Milli barışığa çağırış. Sovet qoşununun Əfqanıstandan çıxarılması (1989). Hökumətin mücahidlərlə mübarizəsi. Mücahidlərin Kabili tutması (1992). B.Rəbbaninin prezident elan edilməsi. Hakimiyyət uğrunda daxili mübarizə (1996).
Taliban hərəkatının yaranması (1995). Taliblərin Kabili ələ keçirməsi (1996). Ölkənin islam əmirliyi elan edilməsi. Taliblərin daxili siyasəti. Taliblərin bütün Əfqanıstan ərazisinə nəzarət etməsi (1999). Taliblərə qarşı Şimal alyansının təşkili. Ş imal alyansının taliblər üzərində qələbəsi (2001). Ölkənin Ə fqanıstan respublikası elan edilməsi. 2004-cü il konstitusiyası. X.Karzayın pezidentlik dövrü.
NATO qoşunlarının Əfqanıstana daxil olması. Vətəndaş müharibəsinin davam etməsi. ABŞ ordusunun Əfqanıstandan çıxmasından sonra ölkədə siyasi vəziyyət.
Hindistan ərazisinin bölünməsi nəticəsində Pakistan dövlətinin yaranması. İslahatların keçirilməsi. Respublika elan edilməsi (1956). Siyasi qeyri-sabitlik (1957-1958). Hakimiyyətə 26
hərbiçilərin gəlməsi. M.Eyybxan hökumətinin iqtisadi siyasəti. 1962-ci il konstitusiyası.
Pakistanın xarici siyasəti. Hindistanla münasibət. Şərqi Pakistanda milli hərəkat. 1969-cu ildə siyasi böhran və Yəhya xan hakimiyyətinin qurulması. Yeni hökumətin daxili siyasəti. İ lk dəfə olaraq Pakistanda parlament seçkilərinin keçirilməsi. Benqalların Şərqi Pakistanda azadlıqları uğrunda mübarizəsi. Hindistan-Pakistan müharibəsi. Hərbi rejimin süqutu.
Z.Bhutto hökumətinin sosial-iqtisadi kursunun xüsusiyyətləri. 1973-cü il
konstitusiyası. Müxalifət partiyalarının Bhutto hökumətinə qarşı mübarizəsi.
1977-ci il hərbi çevrilişin səbəbləri. Ziya-ül-Həqq hərbi rejiminin iqtisadi siyasəti. İslamın dirçəldilməsi və dünyəvi dövlət prinsiplərindən imtina edilməsi tələbləri. Pakistan İslam Respublikasının elan edilməsi (1979).
Ziya-ül-Həqqin ölümündən sonra keçirilən parlament seçkilərində Pakistan Xalq Partiyasının qələbəsi. Bənazir Bhuttonun baş nazir vəzifəsini tutması. Fövqəladə vəziyyətin ləğvi, demokratik hüquqların, azadlıqların qaytarılması tədbirləri. 1990-cı ildə
Bənazir Bhuttonun istefaya göndərilməsi, baş nazir vəzifəsini N.Şərifin tutması.
90-cı illərdə nüvə proqramının inkişafı. Pərviz Müşərrəf tərəfindən hərbi çevrilişin edilməsi (1999).
2000-ci ildən Pakistanın Şimal-Qərb regionunun Taliban hərəkatının dayağı olması. 11 sentyabr 2001-ci ildən sonra rəsmən Pakistanın Taliban rejimini dəstəkləməyə son qoyması.
2008-ci il parlament seçkilərində Xalq Partiyasının çox səs qazanması və Pakistan Müsəlman Cəmiyyəti ilə birgə alyans təşkil etməsi. P.Müşərrəfin prezidentlikdən getməsi (2008). Prezident seçkilərində Asif Əli Zərdarinin qələbəsi. Zərdarinin daxili və xarici siyasəti.
Ə
.
27
İ RAQ.
İ raq ərazisinin I dünya müharibəsi illərində ingilis işğalı altında olması. 1920-ci ildə Böyük Britaniya tərəfindən müasir İ raq dövlətinin yaradılması. Onun tərkibinə Osmanlı imperiyasının üç əyalətinin – Bəsrə, Mosul və Bağdadın salınması. 1920-ci ildə Millətlər Cəmiyyəti tərəfindən Böyük Britaniyaya İraqın idarə olunması məqsədi ilə 1932-ci ilə kimi qüvvədə olmuş mandatın verilməsi.
İ
iqtisadi böhranının İraq iqtisadiyyatına təsiri. II dünya müharibəsi ərəfəsində İraq uğrunda mübarizə.
II dünya müharibəsindən sonra 1947-ci ilin payızına kimi ingilis qoşunlarının İraqda qalması. Milli-azadlıq hərəkatının yüksəlişi.
İ
devrilməsi və respublikanın elan edilməsi (1958). Aqrar islahatların keçirilməsi. İraqın Bağdad paktından çıxması (1959). İraqın daxili və xarici siyasəti. 1963-cü il ölkədaxili hadisələr. 1968-ci il çevrilişi.
Neft sənayesinin milliləşdirilməsi prosesinin sona yetməsi. Səddam Hüseynin hakimiyyətə gəlməsi (1979).
İ ran-İraq müharibəsi (1980-1988). Küveytin tutulması (1990). “Səhrada Tufan” hərbi əməliyyatı nəticəsində İraqın məğlubiyyəti və Küveytin suverenliyinin bərpa olunması (1991). İraqa qarşı BMT-nin sanksiyalarının tətbiqi və onun nəticələri.
Beynəlxalq koalisiya qoşunlarının İraqa müdaxiləsi və Səddam rejiminin devrilməsi (2003). Səddamın edamı (2006). Ölkədə qeyri-sabitliyin hökm sürməsi. ABŞ hərbi hissələrinin İraqdan çıxarılması və hakimiyyəti yeni İraq hökumətinə təhvil verdikdən sonra ölkədə hərbi-siyasi vəziyyət. Radikal dini ekstremist hərəkatların fəallaşması.
28
MISIR.
I dünya müharibəsindən sonra Misir üzərində ingilis qəyyumluğunun elan edilməsi. 1918-1923-cü illərdə milli- azadlıq hərəkatının xarakteri. Milli burjuaziya və onun “Vəfd” partiyası. Misirin suverenliyi haqqında deklarasiya (1923). Vəfdçi hökumətin təşkil edilməsi və onun siyasəti.
1929-1932-ci illər dünya iqtisadi böhranının Misir iqtisadiyyatına təsiri. 30-cu illərdə milli-azadlıq hərəkatının yenidən yüksəlməsi. İngiltərə-Misir müqaviləsi (1936).
II dünya müharibəsi illərində Misirin ərazisində hərbi ə məliyyatların getməsi.
II dünya müharibəsindən sonra Misirdə iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi. Xalqın antiimperialist mübarizəsi. 1936-cı il İ ngiltərə-Misir müqaviləsinin ləğv edilməsi. C.Ə.Nasirin başçılığı ilə “Azad zabitlər” təşkilatı. Hərbi çevriliş. Kralın devrilməsi. Misirin respublika elan edilməsi və C.Ə.Nasirin prezident seçilməsi (1953). Aqrar islahat. Milli iqtisadiyyatın inkişaf planı. Süveyş kanalının milliləşdirilməsi (1956). İngiltərə-Fransa-İsrailə qarşı mübarizə.
Ə
yaradılması (1958). İsrailin Misirə hücumu (1967) və onun nəticələri. C.Nasirin ölümü (1970).
Ə.Sədatın hakimiyyətə gəlməsi. 70-ci illərdə Misirin daxili və xarici siyasətinin dəyişilməsi. Ərəb-İsrail müharibəsi (1973). “Açıq qapı” siyasəti. İsrail və ABŞ-la yaxınlaşma. Kemp-Devid sazişi (1979). Müqavilənin ərəb dünyasında kəskin narazılıqla qarşılanması. Müxalifətin çıxışları.Hökumətin repressiyalar aparması. Ə.Sadatın öldürülməsi (1981).
H.Mübarəkin hakimiyyətə gəlməsi. Onun daxili və xarici siyasəti. Misirin ərəb dünyası ilə əlaqələrini nizama salması. 1987, 1993, 1999-cu illər referendumlarında Mübarəkin prezident seçilməsi.
Sosial problemlərin, işsizliyin səviyyəsinin qalxması, korrupsiyanın mövcudluğu. 29
2004-cü ildə yeni Nazirlər Kabinetinin seçilməsi. 2005-ci ildə konstitusiyada seçki qanununda düzəlişlərin edilməsi.
1990-2000-ci illərdə özəlləşdirmə siyasətinin ardıcıl aparılmaması, hərbi
xərclərin artması, bürokratizmin, korrupsiyanın xüsusi sahibkarlığın inkişafına maneələr törətməsi və xalqın sosial-iatisadi durumunun aşağı səviyyədə olması.
2010-cu ildə parlamentə seçkilərdə hakim partiyanın səs çoxluğu qazanmasına qarşı xalq kütlələrinin fasiləsiz etiraz aksiyalarına başlaması. Hökumətin istefası. 2011-ci ilin fevralında 30 illik Mübarək rejiminin hakimiyyətdən getməsi.Ölkədə siyası qarışıqlığın davam etməsi.
I dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə bütün ərəb ölkələrində feodal münasibətlərin hökm sürməsi.
Suriyanın və Livanın idarə mandatının Fransaya verilməsi. Xalqın mübarizəsi. 1920-ci ildə Əmir Feysəlin kral seçilməsi. 1926-cı ildə Livanın Fransa mandatı altında respublika elan edilməsi.
1925-1927-ci illərdə Suriyada kəndli üsyanları. Üsyanın yatırılması və nəticələri. Suriyada milli hökumət (1936-1939). 27 sentyabr 1941-ci ildə Suriyanın və 26 noyabr 1941-ci ildə Livanın müstəqilliyinin elan edilməsi. Mandatın tam ləğv edilməməsi. 1943-cü ildə yaranmış “Ərəb dirçəlişi” təşkilatının Suriya və Livanın Fransa mandatından azad olması uğrunda mübarizəsi.
1946-cı ildə Suriya və Livandan xarici qoşunların çıxarılması.
Suriyada yaranan Ərəb Sosialist Dirçəliş Partiyası (BƏƏS) və onun proqramı. İsrail dövləti elan edildikdən sonra Suriya və 30
Livanın I Ərəb-İsrail müharibəsində iştirak etməsi (1948). Livana 100 min fələstinlinin qaçması. Suriyada Ə.Şişəklinin hakimiyyət dövrü (1949-1954).
Livan prezidenti K.Şamunun yeni seçki qanunu və qərb yönlü siyasəti.
ABŞ-ın İngiltərə və Fransanı Yaxın Şərqdən sıxışdırmaq məqsədi ilə yürütdüyü siyasət və “Eyzenhauer doktrinası” (1957). Livanın “doktrina”ya qoşulması və ölkə daxilində yaranan siyasi böhran. Vətəndaş müharibəsi (1958). Yaranan yeni hökumətin müstəqil siyasət yeritməsi.
Suriya hökumətinin “doktrina”nı pisləməsi. ABŞ-ın Suriyanı iqtisadi boykota məruz qoyması.
1958-ci ildən 1967-ci ilədək (İsrail təcavüzünə kimi) Livanda nisbi sakitliyin olması. Şiə Amal hərəkatı (1975). Xristian icmaları əsasında Livan cəbhəsinin yaranması (1978). Sünni İslam birliyi hərəkatının meydana gəlməsi (1982). Xristian və müsəlman icmaları arasında baş verən II vətəndaş müharibəsi (1975-1990). Taif müqaviləsi.
R.Xaririnin öldürülməsi və nisbi sakitliyin pozulması. Hökumət böhranı. İ sraillə münaqişə və ölkədə xaosun yaranması (2007).
1958-ci ildə Suriya və Misirin bir dövlətdə - BƏR-də birləşməsi. İki dövlətin inteqrasiyasında yaranan çətinliklər. Suriyanın BƏR-dən çıxması (1961). İsraillə “altı günlük” müharibədə Misirin, Suriyanın, İordaniyanın məğlubiyyəti (1967) və nəticələri. BƏƏS daxilində fikir ayrılığı.
Referendum nəticəsində H.Əsədin prezident seçilməsi (1970). H.Əsədin daxili və xarici siyasəti. Hərbi məsələlərdə fəallıq. H.Əsədin ölümündən sonra oğlu Bəşər Əsədin prezident seçilməsi (2000). B.Əsədin atasının başladığı liberallaşma və modernləşmə siyasətini davam etdirməsi. Ölkənin sosial-iqtisadi vəziyyəti.
Sosial-iqtisadi durumun aşağı səviyyədə olmasından narazı olan xalq kütlələrinin etiraz aksiyaları. Siyasi qarşıdurma. 31
B.Əsədin istefası tələbləri (2011).
Ölkədə vətəndaş müharibəsi,İŞİD, böyük dövlətlərin siyasəti.
TROPIK VƏ CƏNUBI AFRIKA.
I dünya müharibəsindən sonra Almaniyanın Afrikadakı müstəmləkələrinin qalib ölkələr arasında bölüşdürülməsi. Mandat sisteminin təsis edilməsi. Milli-azadlıq mübarizəsinin yeni forma və üsulları.
Efiopiyanın iqtisadi və siyasi vəziyyəti. İtaliya təcavüzü və xalqın İtaliya faşistlərinə qarşı mübarizəsi (1936-1941). Efiopiya II dünya müharibəsi illərində.
Cənubi Afrikanın sənaye inkişafı. Milli konqresin fəaliyyəti. 1918-1922-ci illərdə kütləvi tətillər.
Cənubi Afrika İttifaqı dünya iqtisadi böhran illərində. Faşist təşkilatlarının yaranması. Cənubi Afrika İttifaqının hakim dairələrinin Cənub-Qərbi Afrikada siyasəti.
Cənubi Afrika İttifaqı II dünya müharibəsi illərində. II dünya müharibəsindən sonra kapitalist dünyasının iqtisadiyyatında Afrikanın rolunun artması. ABŞ-ın Afrikaya iqtisadi və siyasi nüfuzu. Kütləvi ictimai-siyasi və həmkarlar təşkilatlarının yaranması. V Panafrika konqresi (1945) və siyasi müstəqillik şüarının irəli sürülməsi.
Asiya və Ərəb ölkələrinin (Şimali Afrikanın) milli-azadlıq hərəkatlarının uğurlarının təsiri. Tropik
Afrikada müstəmləkəçiliyə qarşı mübarizədə qalibiyyət. Qana və Qvineyada (1957, 1958) müstəqilliyin elan edilməsi. “Afrika ili”ndə (1960) 17 yeni dövlətin yaranması. Şərqi Afrikanın müstəqil dövlətləri (1961-1964).
Kontinentdə “ölkələrin birliyini və həmrəyliyini möhkəmlətmək” məqsədi ilə Efiopiyada Afrika Birliyi Təşkilatının yaranması (25 may 1963). BMT-nin qərarı ilə bu tarixin Afrikanın azadlıq günü kimi qəbul edilməsi.
32
Cənubi Afrikada saxlanılan iri müstəmləkələr. Cənubi Afrikanın azadlığı uğrunda mübarizə. Bir sıra Cənubi Afrika ölkələrində milli-azadlıq mübarizəsinin qələbəsi (1966-1980). Namibiya xalqının müstəqillik uğrunda mübarizəsi.
Müstəqillik əldə edildikdən sonra Afrika ölkələrinin iqtisadi, sosial və siyasi problemləri. Inkişaf yolu seçimi problemi. Bir sıra ölkələrin sosialist yönlü yol seçməsi (Efiopiya, Konqo, Qvineya, Tanzaniya və.s). Kapitalist münasibətlərinin inkişafı (Zairdə, Keniyada, Nigeriyada, Seneqalda və sairə ölkələrdə).
Bir çox ölkələrdə hakim elitanın təşəkkül tapmasında ziddiyyətlərin olması. Tayfa-qəbilə, dini, etnik münaqişələr. Ə razi mübahisələri. Siyasi rejimin qeyri-sabitliyi. Çoxlu sayda dövlət çevrilişlərinin səbəbləri. Ayrı-ayrı ölkələrdə avtoritar, diktatura rejimlərinin meydana çıxması. Cənubi Afrika Respublikası Aparteid rejimindən sonra.
1980-cı illərin ortalarında iqtisadi və sosial böhranın dərinləşməsi. BMT tərəfindən Afrikanın iqtisadi inkişafını nəzərdə tutan xüsusi proqramın hazırlanması.
1990-cı ilin ortalarında 30-dan çox Afrika ölkəsinin avtoritar, diktatura və birpartiyalı rejimlərdən çoxpartiyalı siyasi sistemlərə keçməsi.
Afrikanın gələcək inkişafı ilə bağlı ekspert rəylərinin müxtəlifliyi.
Ə
1.Y.Mahmudov. Orta əsrlər tarixi. Bakı, 1986. 2. N.Vəlixanlı. Ərəb xilafəti və Azərbaycan. Bakı, 1991. 3. N.Babayeva-Vəkilova. Cənubi Azərbaycan maarifçiləri. Bakı, 2009. 4. История стран Азии и Африки в новое время. Москва, 1971. 5. История стран Азии и Африки в средние века. Москва , 1968.
33
6. История Африки в XIX-начале XX в. Москва, 1984. 7. История национально-освободительной борьбы народов Африки в новое время. Москва, 1976. 8. Новая история стран зарубежной Азии и Африки. Ленинград , 1971. 9. История национально-освободительной борьбы народов Африки в новейшее время. Москва, 1978. 10. История Ирана. Москва, 1977. 11. История Китая с древнейших времен до наших дней. Москва , 1974.
12. Очерки новейшей истории Японии. Москва, 1977. 13. А.М.Родригес. История стран Азии и Африки в новейшее время. Москва, 2006. 14. Очерки новой истории Ирана. Москва, 1978. 15. Новейшая история Китая. Москва, 1984. 16. Новейшая история арабских стран. Москва, 1968.
Yüklə 258,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|