Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 0,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2.3 Rusiya Federasiyası və Birləşmiş Krallıq Britaniya tərəfindən Avropa İttifaqını tərk etmək haqqında verilən qərar onun Avropa ilə gələcək münasibətlərini şübhə altına alır. Bu Rusiya üçün etibarlı ticarət tərəfdaşına çevrilmək üçün bir imkan ola bilər. Bugünlərdə iqtisadi sanksiyalara məruz qalması və Qərb və NATO ilə pisləşən münasibətlər səbəbindən Birləşmiş Krallıq üçün uyğun tərəfdaş kimi görünməyən Rusiyanın keçid mərhələsində Britaniya üçün vacib müttəfiq (sadəcə ticarət tərəfdaşı deyil, Şərqlə Qərb arasında körpü) olma potensialı var. Moskva keçən bir neçə il müddətində Avrasiyada öz təsir dairəsini əhəmiyyətli dərəcədə artmış və bugün Çin və Hindistan ilə yaxın tərəfdaş mövqeyində dayanmışdır. Rusiya öz xarici siyasətini digər Avrasiya ölkələri arasında imicini yaxşılaşdırmaq və dünyanın ən inkişaf etmiş bazarlarını əhatə edən BRİCS vasitəsi ilə qlobal iqtisadi güc kimi meydana çıxmaq istiqamətində həyata keçirir. 2016-ci il statistikasına görə, Birləşmiş Krallığın Rusiyadan idxal etdiyi malların dəyəri 5,6 milyard funt sterlinq, idxalı isə 3,5 milyard funt sterlinqdir. Birləşmiş Krallıqda Rusiya Federasiyasının fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Aleksandr Yakovenko Kameronun istefasından sonra Britaniya hökumətinin
67
dəyişməsinin onun Rusiya ilə münasibətlərinin normallaşması üçün yeni imkanlar yaratdığını bildirmişdir. Xarici siyasətdə praqmatik mövqe tutan Theresa Mayın Rusiya ilə bağlı mövqeyi mediada yayımlanan məqaləsində öz əksini tapmışdır:
ABŞ prezidenti Donald Trumpın Rusiyaya qarşı münasibəti Birləşmiş Krallıq hökumətinin Rusiyaya qarşı gələcək qərarlarına təsir göstərə bilər. Mövcud siyasi vəziyyət London və Moskva arasında qısamüddətli aktiv əməkdaşlıq üçün əlverişsiz görünsə də iqtisadi və ticarət əlaqələrini inkişaf etdirmək üçün böyük potensiala malikdir.
Bu ssenari, 50-ci maddənin müzakirəsi zamanı Aİ- nin Böyük Britaniyaya iqtisadi ziyan vurma ehtimalına və həmçinin Theresa Mayın yeni tərəfdaşları ilə yeni körpülər qurma seçimlərini necə dəyərləndirəcəyinə əsasən köklü dəyişə bilər . [45] 2003-cü ildə tərəflər arasında münasibətlər soyuq müharibədən sonra yüksək səviyyəyə çatdı. Prezident Putin Böyük Britaniyaya dövlət səfərini etdi və TNK-BP neft sazişi imzalandı. Üç ildən sonra Londonda Aleksandr Litvinenkonun öldürülməsindən sonra əlaqələr soyudu. Əlaqələr daha sonra bir qədər sabitləşdi, amma Rusiyanın Krımı ilhaqı və Şərqi Ukraynada baş verənlər münasibətləri yenidən pisləşdirdi. Rusiya ilə olan münasibətlərin Böyük Britaniya siyasətçiləri tərəfindən qəribə olaraq qiymətləndirilməsində bir sıra səbəblər vardır. Birincisi, əlaqələr dəyişkəndir, çünki onlar çox az ortaq dəyərlərə və maraqlara sahibdirlər. İkincisi, əlaqələr Britaniya hökumətinin nəzarətindən kənar qüvvələr tərəfindən formalaşır. 2003 və 2006-cı illərdə baş verənlər buna misaldır. İraqa Birləşmiş Krallığın da iştirak etdiyi ABŞ rəhbərliyi ilə edilən müdaxilənin Rusiya ilə
68
münasibətlərə mənfi təsiri var idi. Həqiqətən də, əlaqələri pisləşdirən məsələlər Britaniya hökumətinin faktiki olaraq heç bir təsiri olmadığı hadisələr idi: İngiltərə məhkəməsinin Boris Berezovskiyə sığınacaq verməsi; Rusiyanın 2003-cü ilin sonlarından etibarən avtoritarizmə meyl etməsi (təhlükəsizlik xidmətlərinin üstünlüyü); ABŞ-Rusiya münasibətlərinin pisləşməsi; Rusiyanın postsovet qonşularının bəzilərində qeyri-sabitlik (xüsusilə, Gürcüstan və Ukraynada "rəngli" inqilablar). Üçüncüsü, Rusiya liderləri Birləşmiş Krallığı öz ölkələri ilə eyni gücdə hesab etmirlər. Kremlin üçün Rusiya həmişə böyük güc olmuşdur və olmaqda davam edir. ABŞ və Çinlə birlikdə o çoxqütblü dünyanın bir parçasıdır, ancaq Birləşmiş Krallıq qütblərdən biri deyildir. Birləşmiş Krallıq BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvüdür; nüvə silahına malikdir; NATO-nun aparıcı üzvlərindən biridir; tarixən ABŞ- ın yaxın tərəfdaşıdır; və dünyanın 6-cı böyük iqtisadiyyatıdır. Ancaq Rusiya perspektivindən Birləşmiş Krallığın müstəqil xarici siyasət aparmaq üçün lazım olan imkanları yoxdur. Böyük güc olmağın əsas şərtlərindən biri geosiyasi muxtariyyətin olmasıdır ki, Britaniya bu xüsusiyyətə malik deyildir. Bunun Böyük Britaniyanın xarici siyasətində bəzi nəticələri vardır. Rusiya ilə münasibətlərində maraqlarını mümkün qədər effektiv şəkildə müdafiə etmək üçün Böyük Britaniya öz ittifaqlarından və çoxtərəfli təşkilatlarda üzvlüyündən istifadə etməlidir. Brexitə gəldikdə, Brexit Birləşmiş Krallığı Rusiyanın gözündə daha da kiçildir. Birincisi, bu Böyük Britaniyanın çoxtərəfli orqandan xaricdə qalması deməkdir. Həmin çoxtərəfli orqanlarda təmsil olunma Böyük Britaniyanın Rusiya siyasətinin əsas elementi halına gəlmişdir. Məsələn, Ukrayna ilə bağlı Rusiyaya qarşı sanksiyalar. İkincisi, Böyük Britaniyanı Aİ-dən çıxması olduqca mürəkkəb və mübahisəli məsələdir. O Birləşmiş Krallığın digər üzv dövlətlərlə əlaqələrinə ziyan vuraraq onun Avropadakı nüfuzunu və təsirini azaltmaqdadır. Nəhayət, Brexit Böyük Britaniyada siyasi qruplar, bölgələr və yaş qrupları arasında dərin parçalanmalara səbəb olmuşdur. Rus liderlərinin fikrincə daxili bölünmə xarici zəifliyi gətirir.
[8] 69
Rusiyanın birtərəfli əlaqələrdə çox da maraqlı olmadığı görünür. 2013-cü il Rusiyanın Xarici Siyasət Konsepsiyası Böyük Britaniyanı qarşılıqlı əlaqələri inkişaf etdirməyin faydalı olduğu bir ölkə kimi qeyd etmişdi. 2016 konsepsiyası Almaniya, Fransa, İtaliya və "digər Avropa" dövlətləri ilə əlaqələr deyərkən Birləşmiş Krallığı qeyd etmir. Brexit nəticəsində “Qlobal Britaniya”nın yeni tərəfdaşlara ehtiyac duyacaqdır. Bəs Brexit Birləşmiş Krallıqla Rusiya yaxınlaşması üçün yeni imkanlar yarada bilərmi? İkitərəfli səviyyədə Brexitin gətirdiyi yeni rəhbərliyin ilk baxışda Kremlinlə daha yaxşı əlaqələrdə olacağı ümidi yaratmışdı. İlk telefon danışığında, prezident Putin və yeni təyin olunmuş Baş nazir Teresa May mövcud vəziyyətlə bağlı "narazılıqlarını" dilə gətirdi və aviasiya təhlükəsizliyi sahəsində təhlükəsizlik orqanları arasında dialoqdan bəhs etdilər. Xarici İşlər üzrə Katib Boris Johnson öz həmkarı Sergey Lavrova əlaqələrin normallaşdırılmasının vacibliyini bildirmişdir. Birləşmiş Krallığın xarici siyasətini öz müttəfiqləri ilə birlikdə formalaşdırması düşmən hesab olunan ölkələrlə əlaqələri bərpa etməklə müqayisədə daha çox ehtimal olunur. Nəticədə, Böyük Britaniyanın Aİ ilə gələcək təhlükəsizlik əlaqələri Brexit işığında son dərəcə narahatlıq doğuracaq. Bu, Rusiyaya əvvəlki xarici siyasət yanaşmasına davam etmək deməkdir.
[39]
Yüklə 0,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|