Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 0,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
İrlandiya və Şimali İrlandiya - Birləşmiş Krallığın Avropa İttifaqından çıxması
İrlandiya və Şimali İrlandiya arasında olan əlaqələr baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mütəxəssislərin sözlərinə görə Brexit nəticəsində İrlandiya və Şimali İrlandiya arasında azad hərəkət və ticarət əlaqələri pozularsa tərəflər arasında illər əvvəl baş vermiş münaqişə yenidən alovlana bilər. Hesabatda Birləşmiş Krallıq İrlandiya və Şimali İrlandiya əməkdaşlığının qorunub saxlanılmasına təminat verir. Hər iki tərəf Şimal və Cənub arasında AB daxili bazarının və Gömrük İttifaqının qorunması və nəzarət edilməsi üçün xüsusi tənzimləmə mexanizmlər yaradacaqdır. Təqdim olunan müqavilə layihəsində indiyə qədər bununla bağlı bir müddəa öz əksini tapmayıb. [36] Maliyyə nizamlaması – Brexit danışıqlarında ən çox danışılan məsələlərdən biri məhz Birləşmiş Krallıq Aİ qarşısında büdcə öhdəlikləridir. Təqdim olunan müqavilə layihəsində Birləşmiş Krallığın 31 dekabr 2020-ci il tarixinə kimi Aİ qarşısında öz öhdəliklərini yerinə yetirəcəyi qeyd olunub. [29] Sənəddə həmin miqdarın nə qədər olacağı barədə bir məlumat olmasa da mütəxəssislər bu məbləğin 60 milyard avroya qədər ola biləcəyini bildirirlər. [14] Mişel Barniyer 19 mart 2018-ci il tarixində mətbuata verdiyi açıqlamada iki tərəf arasında bağlanacaq müqavilənin maddələri üzərində hələ də maddələrin davam etdiyini bildirmişdir. Onun sözlərinə görə, indiki vəziyyətdə həmin maddələri belə qruplaşdırmaq olar: 1. Hər iki vasitəçinin rəsmi razılıq verdiyi maddələr; 50
2. Siyasi razılığın verildiyi, ancaq gələcək günlərdə aydınlaşdırmalar tələb edən maddələr; 3. Avropa İttifaqı tərəfindən təklif olunan və tərəflər arasında narazılıq yaradan maddələr. [46] Beləliklə, Brexit danışıqları hüquqi bazaya uyğun davam etməkdədir. Yekun müqavilə isə 2018-ci ilin oktyabr ayına kimi davam edəcək danışıqlar nəticəsində yenilənəcək və təsdiq olunması üçün Aİ Şurasına təqdim olunacaqdır.
Böyük Britaniyanın Aİ-dən çıxmasının hüquqi tənzimlənməsindən başqa gələcək əlaqələrin, xüsusi ilə ticarət əlaqələrinin forması da maraq doğurur. Mövcud vəziyyətdə Böyük Britaniya Avropada Sərbəst Ticarət Zonası, İqtisadi Zona və Gömrük Birliyi içərisində yerləşir. Bu vəziyyətdə ortaq valyutadan istifadə etməyərək və Aİ qaydalarına az tabe olaraq birliyin ölkəyə verdiyi xüsusi güzəştlərdən yararlana bilir. [74] Əlaqələrdə ehtimal olunan əsas uyğun modellər aşağıdakılardır: - Norveç Modeli: Avropa İttifaqına üzv olmadan Avropa İqtisadi Zonası müqaviləsi ilə münasibətlərin tənzimlənməsi nəzərdə tutulur. Böyük Britaniya ümumi bazarda öz mövqeyini qoruyaraq ticarət əlaqələrini davam etdirərkən Aİ- dən asılı olmadan digər ticarət müqavilələri imzalaya bilər. Bu modeldə Böyük Britaniya yenə də Aİ büdcəsinə haqq verməyə davam edəcək. Bu model Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqı ilə olan problemlərinə uyğun gəlməsə də ehtimal olunan modellər sırasındadır. Bu model qısaca aşağıdakıları nəzərdə tutur: Mal, xidmət, kapital və insanların azad hərəkətinə icazə verilir
Əhəmiyyətli maliyyə töhfələri mütləqdir
Aİ daxili bazar qaydalarının tətbiqi şərtdir
Üçüncü ölkələrlə sərbəst müqavilə bağlamaq hüququ mövcuddur. 51
- İsveçrə Modeli: Böyük Britaniya Aİ-yə və Avropa İqtisadi Zonasına daxil olmadan Aİ ilə ikitərəfli müqavilələrlə münasibətlər qura bilər. Aİ-dən asılı olmadan başqa ölkələrlə ticarət müqavilələri imzalaya bilər. Qeyd edək ki, İsveçrə 17 müqavilə və 120 ikitərəfli müqavilə ilə Aİ ilə əlaqələrini həyata keçirməkdədir. Cari vəziyyətin formalaşması üçün 25 il lazım olmuşdur. Bu modeldə də Böyük Britaniya Norveç modelindəki kimi olmasa da Aİ proqramlarına iştirak haqqı ödəməlidir. Xidmət ticarətinə dair müqaviləsi olmadığı üçün sadəcə mal ticarətindən yararlana bilər və ikili müqavilələrdə Aİ qaydalarında əməl etməli olduğu halda qərarvericilikdə söz haqqı olmayacaq. Böyük Britaniyanın yalnız onun maraqlarına uyğun olan sahələrdə əməkdaşlıq etməsini nəzərdə tutan bu model Avropa İttifaqına maraqlı gəlməyə bilər. Bu model qısaca aşağıdakıları nəzərdə tutur:
Mallar üçün tarif maneələri yoxdur Xidmətlərə daha çox çıxış mümkündür Maliyyə töhfələri mütləqdir
Üçüncü ölkələrlə sərbəst müqavilə bağlamaq hüququ mövcuddur - Ümumdünya Ticarət Təşkilatı: Böyük Britaniya Aİ-dən asılı olmadan ticarət əlaqələri qura bilər. Aİ-nin iqtisadi siyasəti və tənzimləmələrinə uyğun olmağa ehtiyac yoxdur. Aİ büdcəsinə haqq vermir. Ancaq bu modeldə Aİ ərazisində insanların sərbəst hərəkətinə icazə yoxdur, Aİ bazarlarına daxil olmaq haqqı yoxdur, Aİ-yə ixrac olunan məhsulların Aİ məhsul standartlarına uyğun olması məcburidir. Qeyri-üzv dövlətlərlə Aİ arasındakı münasibətlərdə məhdudiyyətlər mövcuddur. Bu model qısaca aşağıdakıları nəzərdə tutur: Digər ÜTT üzvləri arasında olduğu kimi malların ticarəti Xidmətlərə daha çox çıxış mümkündür Maliyyə töhfələrinə ehtiyac duyulmur
İnsanların azad hərəkətinə icazə verilmir 52
Üçüncü ölkələrlə sərbəst müqavilə bağlamaq hüququ mövcuddur. [60] Əslində Brexit tərəfdarları bu modeli üstün hesab edirlər ancaq bunun ölkə iqtisadiyyatına ağır təsirləri ola bilər. [71]
üçün müsbət və mənfi cəhətləri mövcuddur. Brexit sonrası Avropa İttifaqı ilə Böyük Britaniya arasındakı münasibətlərin qeyd olunan modellərdən birinə əsaslanacağı ehtimal olunsa da, bu münasibətlər təcrübədə görülməmiş yeni bir modellə də tənzimlənə bilər. Yüklə 0,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|