Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 0,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II Fəsil. Birləşmiş Krallığın Avropa İttifaqı üzvlüyündən çıxması
|
37
2.1 Brexiti şərtləndirən amillər 2.1.1 Brexit ideyasının yaranması və səbəbləri Brexit (Britain, Exit) kəlimə mənası ilə Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxmasını ifadə edir. Brexit bu mənada Böyük Britaniyadakı avroskeptiklər tərəfindən ölkənin Aİ-dən çıxışını ideya kimi siyasi arenada aktuallaşdırılmasının nəticəsidir. Bu proses isə qısa bir müddətdə dünyanın diqqətini Böyük Britaniyaya yönəltdi. Əslində ölkədə Aİ üzvlüyünün sorğulanması ilk deyildir, ancaq bu dəfə vəziyyət fərqli idi. Belə ki, son dövrlərdə Brüsselə verilən səlahiyyətlərin bir qisminin Böyük Britaniya tərəfindən geri alınması, üzvlüyün yaratdığı bir sıra problemlər səbəbi ilə Aİ-yə qarşı olanların səslərinin yüksəlməsi ilə baş nazir Kameron 2015-ci ildə seçimləri qazanacağı təqdirdə lideri olduğu Mühafizəkar Partiyadan yüksələn avroskeptik fikirlərin təsiri ilə ölkənin Aİ üzvlüyü məsələsini referenduma aparacağını bildirmişdir. [21] 2015-ci 7 may tarixində keçirilən parlament seçkisinin nəticələrinə görə parlanmentdə 650 nəfərlik yerdən 325-ni qazanaraq Mühafizəkar partiyası qalib gəldi. Beləliklə, David Kameron 2013-cü ildə verdiyi vədi yerinə gətirmək üçün referendumun keçirilməsinə məcbur oldu. [81] Böyük Britaniya ilə Avropa İttifaqı uzun ancaq çətin tarixi əlaqələrə sahibdir. Böyük Britaniya İkinci dünya müharibəsindən sonra həmişə vahid Avropa yaratmaqda çox həvəsli olmuşdur. Çörçilin 1946-ci ildə məşhur Surix çıxışı buna bir misaldır.
Çörçil bu sözləri ilə “Avropanın atası” adlandırılmışdı. Ancaq Britaniyalı jurnalist və siyasi şərhçi Hugo Young-ın sözlərinə görə o həm də Britaniyanın Avropadakı rolu ilə bağlı anlaşmazlıqların banisidir. [44] Əgər onun nitqinin sonuna diqqət yetirsək aydın olur ki, Çörçil Böyük Britaniyanı bu birliyin daxilində görmür. Onun
38
səhv anlaşılan nitqi sadəcə Avropa ölkələrini, xüsusilə də Fransa və Almaniyanı keçmişi unutmağa və Britaniyasız Avropa Birləşmiş Ştatlarını yaratmağa həvəsləndirmək xarakteri daşıyırdı. [41] Birləşmiş Krallıq yalnız 1973-cü ildə üçüncü müraciətində Avropa İqtisadi Birliyinə qoşuldu. Ancaq bu tarixdə avrofillərin qələbəsi kimi deyil, Britaniya müstəsnalığı kimi xatırlanır. Buradan aydın olur ki, Brexit Böyük Britaniyanın imperial tarixində yatır, onun maraqları və qlobal diplomatiyası heç bir zaman Avropa ilə limitli qalmamışdır. [44]
Brexit kampaniyasında bir çox arqumentlər səsləndirilmişdir. Referendum günündə Lord Ashcroft Birləşmiş Krallıq vətəndaşlarının həqiqi fikirlərini öyrənmək və onların qərarlarının arxasında yatan arqumentləri öyrənmək üçün 12369 nəfərdən anket götürmüşdür. Anketin nəticələrinə əsasən, Brexit leyhinə səs verənlərin təxminən yarısı (49%) Avropa İttifaqını ona görə tərk etmək istəyirlər ki, “Birləşmiş Krallıqla bağlı qərarlar Birləşmiş Krallıqda alınmalıdır”. Təqribən üçdə bir Brexit tərəfdarları (33%) əsas səbəb kimi “Birləşmiş Krallıq immiqrasiya və öz sərhədləri üzərində nəzarəti yenidən əlinə almalıdır” variantını göstərmişlər. Brexit leyhinə səs verənlərin 13%-i “Aİ-də qalmaq illər sonra onun öz sərhədlərini və mərkəzi gücünü daha çox genişləndirməsinə razı olmaqdan başqa seçimi olmamaq deməkdir” variantını seçmişlər. Sadəcə 6% isə “Birləşmiş Krallıq Aİ-dən kənarda daha çox ticari və iqtisadi fayda əldə edər” deyə düşünürlər. [9]
Anket nəticələrindən göründüyü kimi iqtisadiyyat, suverenlik və immiqrasiya Brexit kampaniyası müddətində ən çox səslənən sözlər olmuşlar. Bəs ölkənin çətinliklə daxil olduğu, Avropa dövlətləri üçün cəlbedici görünən Avropa İttifaqından çıxmasına nə səbəb oldu? Səbəbləri sistemli şəkildə belə sıralamaq olar: - Büdcə problemi: Böyük Britaniya Aİ büdcəsinə verdiyi töhvə daha az gəlir götürür. Beləcə, Fransa və Almaniya kimi Aİ büdcəsinə xalis töhvə verən ölkələr arasında yer alır. Büdcə üçün edilən xərclər digər Aİ ölkələrinə kömək və yatırım edilməsi üçün istifadə olunur. [71] Brexit tərəfdarları iddia edirlər ki, Birləşmiş 39
Krallığın iqtisadiyyatı onun Avropa İttifaqından çıxmasından daha çox fayda götürə bilər. Birləşmiş Krallığın Aİ büdcəsinə verdiyi xalis töhvə Brexit kampaniyasının əsas arqumentlərindən birinə çevrilmişdir. Avropa İttifaqı üzv dövlətlərdən birliyin büdcəsinə illik haqq ödəməyi tələb edir. Digər üzv dövlətlər kimi Birləşmiş Krallıq da Aİ büdcəsinə gömrük tarifləri, ƏDV faizləri, Ümumi Milli Gəlirin müəyyən hissəsi şəkilində ödəyir. Bu o deməkdir ki, Birləşmiş Krallıq nə qədər çox Ümumi Milli Gəlirə sahib olsa, o qədər çox Aİ büdcəsinə ödəniş etməlidir. Birləşmiş Krallıq yeganə ölkədir ki, Avropa İttifaqından daimi güzəştə (permanent rebate) malikdir. 1985-ci ildən bəri Aİ Birləşmiş Krallığın ödəniş məbləğindən həmin güzəşti çıxır. Birləşmiş Krallıq parlamenti tərəfindən yayınlanmış məlumata əsasən 2016-2017-ci ildə Birləşmiş Krallıq £16,9 milyard ödəmiş, Aİ £4,1 milyardı güzəşt olaraq qaytarmışdır. Əlavə olaraq Birləşmiş Krallıq £4,1 milyardı Aİ-dən maliyyə dəstəyi olaraq almışdır. Bu o deməkdir ki, 2016-2017-ci ildə Birləşmiş Krallığın Aİ büdcəsinə xalis töhvəsi £8,9 milyarddır. Brexit tərəfdarlarının arqumentinə əsasən Birləşmiş Krallıq Aİ büdcəsinə verdiyi xalis töhvəyə qənaət edərək onu əhali üçün xərcləyə bilərlər. [38] -
axınları göstərilir. Brexit tərəfdarlarının arqumentinə əsasən immiqrasiya Birləşmiş Krallıqda həyatın keyfiyyətini aşağıya salır.
Aİ öz vətəndaşlarına digər üzv ölkələrdə azad şəkildə yaşamaq, səyahət etmək və işləmək hüququ verir. Birlikdən çıxma tərəfdarlarının fikrinə görə Aİ ölkələrdən Birləşmiş Krallığa olan immiqrasiya maaşları aşağı salır və vətəndaşlar üçün iş imkanlarını azaldır. 2015-ci il statistikasına əsasən Birləşmiş Krallıqda digər Aİ ölkələrindən gələn 3,3 milyon immiqrant yaşayır və onlar əhalinin 5,3%-i, əmək qabiliyyətinə malik olan insanların (16-64 yaşda) 6,3%-ini təşkil edir. Aİ ölkələrindən gələn miqrantlar Birləşmiş Krallıqda yaşayan miqrantların 35%-ini təşkil edir. Aİ ölkələrindən gələn miqrantların böyük hissəsini Polşa (29%), Irlandiya (12%), Portuqaliya (7%), Rumıniya (7%), Litva (6%) və Italiya (6%) təşkil edir. [66]
40
Ölkəyə hər il gələn miqrant sayı 300 mini aşır. Hökumət bu sayı 100 minə endirmək istəyir. Aİ vətəndaşlarının ölkədə sərbəst hərəkəti, ölkə daxilində ucuz işçi qüvvəsinin artımı və işləmək məqsədilə digər Avropa ölkələrindən gələn insanların sayının azaldıla bilməməsi ayrılma tərəfdarlarının arqumentlərinin sayını çoxaldır. - Suverenliyin məhdudlaşdırılması: Avropa İttifaqından ayrılma tərəfdarlarının ən çox istifadə etdiyi arqumentlərdən biri, hətta birincisi birlikdən asılılığı azaltma, beləcə dövlət suverenliyinin və müstəqilliyinin yenidən gücləndirilməsidir və Aİ- nin məhdudlaşdırıcı qanun və qərarlarından azad olmaqdır. [84 ] Onların fikrinə görə, Britaniyanın Aİ üzvlüyü onun suverenliyinə təhdiddir. Britaniya Avropa Birliyinə üzv olarkən imzaladığı 1972-ci il Avropa Birlikləri Aktına (European Communities Act) əsasən Birləşmiş Krallıq milli hüququnu Avropa Birliyi hüququna uyğunlaşdırmalıdır. [18] Yuxarıda anket nəticələrində də göründüyü kimi, avroskeptiklər “Birləşmiş Krallıqla bağlı qərarlar Birləşmiş Krallıqda alınmalıdır” şüarı ilə hərəkət edirlər. [9] “Nəzarəti əlinə al” sloqanı Brexit kampaniyasının əsas sloqanlarından biri olmuşdur. Bundan əlavə, Brexit tərəfdarları iddia edir ki, qanunvericilik təklifi ilə çıxış etmə hüququna malik Avropa Komissiyası xalq tərəfindən seçilməyən bürokratlarıdan ibarətdir və xalqı təmsil etmir. Brexit kampaniyasına liderlik edən London şəhərinin meri Boris Johnson bəyan etmişdir ki, Aİ üzvlüyü parlament suverenliyi ilə uyğunluq təşkil etmir. [18] Həmçinin, Birləşmiş Krallıqda milliyyətçilik Avropa inteqrasiyasına mane olur. Belə ki, Brexit ilə İngilis milliyyətçiliyi arasında bir əlaqə vardır. [35] Londondan başqa bütün ingilis regionları Brexit leyhinə səs vermişlər.[24] Özlərini Avropa kimliyinə aid edən Britaniyalılar birlikdə qalma tərəfdarıdırlar. [43]
Böyük Britaniyada Avropa İttifaqında üzvlüyü məsələsində əhali iki əks fikrə sahib olan avroskeptiklər və avrofillərə bölünmüşdür. Böyük Britaniyanın Aİ üzvlüyünə qarşı olan tərəflərdən avroskeptiklərə Nigel Farage (Birləşmiş Krallıq Müstəqillik Partiyası), ölkənin Avropa İttifaqında qalmasının vacibliyini 41
vurğulayan avrofillərə isə Nick Clegg (Liberal Demokrat Partiyası) rəhbərlik edirdi. [42] Brexiti dair tərəflərin arqumentləri aşağıdakı cədvəldə ətraflı verilmişdir: (Cədvəl 2.1) Cədvəl 2.1. Avroskeptiklər və Avrofillərin arqumentləri Yüklə 0,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|