Sistolik arterial təzyiq 140 mm c s. və daha çox və/və ya diastolik arterial təzyiq 90 mm c s. və daha çox olan hala arterial hipertenziya deyilir, lakin aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır

Sistolik arterial təzyiq 140 mm c.s. və daha çox və/və ya diastolik arterial təzyiq 90 mm c.s. və daha çox olan hala arterial hipertenziya deyilir, lakin aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır:

• Sistolik arterial təzyiq 140 mm c.s. və daha çox və/və ya diastolik arterial təzyiq 90 mm c.s. və daha çox olan hala arterial hipertenziya deyilir, lakin aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır:

• 1) arterial təzyiq (AT) müxtəlif vaxtlarda, sakit şəraitdə, ən azı üç dəfə ölçülməlidir;

• 2) həmin müddətdə xəstə AT-yə təsir göstərən dərman vasitəsi qəbul etməməlidir.

AT –in təsnifatı (mm c.s.)

• AT –in təsnifatı (mm c.s.)

• Bütün xəstələr təkcə AH-nin dərəcələrinə görə deyil, həm də

• müxtəlif risk amillərinin olmasına,

• hədəf orqanlarnın subklinik zədələnməsinə və yanaşı xəstəliklərin mövcudluğuna görə və

• bunlardan asılı olan ümumi ÜD riskinin olmasına görə

• müxtəlif siniflərə bölünürlər

• Ümumi risk dedikdə, 10 il ərzində mütləq olaraq ÜD patologiyasının (ÜİX, Mİ, insult, qəfləti ürək ölümü, laylanan aorta anevrizmi və s.) baş vermə ehtimalı nəzərdə tutur

• Ümumi ÜD riskinin aşağı, orta, yüksək və çox yüksək dərəcəli kateqoriyalara bölünür.

• “Əlavə risk” orta götürülən ÜD ağırlaşmaları və ölüm riskinə əlavə olan risk deməkdir

 Beyin-damar xəstəlikləri:

•  Beyin-damar xəstəlikləri:

• - keçici kəskin işemik pozulma

• - işemik insult

• - beyinə qansızma

•  Ürək xəstəlikləri

• - stenokardiya

• - miokard infarktı

• - koronar revaskulyarizasiya

• - ürək çatışmazlığı

•  Böyrək xəstəlikləri

• - diabetik nefropatiya

• - böyrək çatışmazlığı (qan zərdabında kreatininin artması)

• K >= 133 mkmol/ l

• Q >= 124 mkmol/l

• - proteinuriya ≥300 mq/24 saat

•  Periferik arteriyaların xəstəlikləri

•  Ağır retinopatiya ( hemorragiya; ekssudatlar və ya görmə sinirinin ödemi)

AT səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi

• AT səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi

• İkincili (simptomatik) AH olub-olmamasının müəyyənləşdirilməsi

• Ümumi ÜD riskinin qiymətləndirilməsi:

• - ÜDX-nin digər risk amillərinin

• - orqanların (hədəf orqanlarının) subklinik zədələnmələri və

• - müşayiət olunan ÜD və böyrək fəsadlarının olması

• - yanaşı xəstəliklərin mövcudluğu araşdırılır

• Arterial təzyiqin təkrar ölçülməsi

• Ailə anamnezi və klinik anamnezin toplanması

• Fizikal müayinənin aparılması

• Laborator və instrumental müayinələrin aparılması

 Xəstələrə bir neçə dəqiqə rahat oturmaq imkanı vermək

•  Xəstələrə bir neçə dəqiqə rahat oturmaq imkanı vermək

•  1-2 dəqiqəlik fasilə ilə arterial təzyiqi an azı iki dəfə ölçmək

•  Normal köklüyü olan xəstələrdə standart manjetlərdən istifadə etmək (uzunluğu 12-13, eni - 35 sm);

• Qolları kök olan şəxslərdə daha böyük ölçülü, qolları arıq olan şəxslərdə və uşaqlarda kiçik ölçülü manjetlərdən istifadə etmək

• Xəstənin oturaq və ya uzanmış vəziyyətindən asılı olmayaraq manjeti ürək səviyyəsində saxlamaq

• Manjeti saniyədə 2 mm sürəti ilə boşaltmaq; SAT və DAT müəyyənləşdirərkən Korotkov tonlarının 1-ci və 5-ci fazalarından istifadə etmək (yəni tonun eşidilməsi və tonun itməsi)

  AT hər iki qolda ölçulməlidir; əgər müxtəlif rəqəmlər alınarsa, daha yüksək rəqəmi ilkin göstərici kimi götürmək

•   AT hər iki qolda ölçulməlidir; əgər müxtəlif rəqəmlər alınarsa, daha yüksək rəqəmi ilkin göstərici kimi götürmək

•  Yaşlı adamlarda, şəkərli diabeti olan xəstələrdə, postural hipotenziya (ortostatik hipotenziya) ola biləcəyi və ya gözlənildiyi xəstələrdə AT-ni həm də xəstə ayaq üstə durduqdan 1 və 5 dəqiqə sonra ölçmək

• aparılan antihipertenziv müalicənin effektivliyini müəyyən etmək

• təyin olunan dərmanın dozaya qədər olan vaxt ərzindəki effekti haqda məlumat toplamaq

• xəstələrin müalicə rejiminə riayət etməsini yaxşılaşdırmaq

həkimin qəbulunda AT əhəmiyyətli dərəcədə dəyişkən olduqda;

• həkimin qəbulunda AT əhəmiyyətli dərəcədə dəyişkən olduqda;

• aşağı dərəcəli ümumi ÜD riski olan şəxslərdə həkimin qəbulu zamanı yüksək AT ölçüldükdə;

• həkimin qəbulunda və evdə ölçülmüş AT göstəriciləri arasında ciddi uyğunsuzluq olduqda;

• dərman müalicəsinə rezistentlik gözlənildikdə;

• İkincili AH-nin olmasına şübhə doğuran əlamətlərin olması

• Hədəf orqanların (subklinik) zədələnməsinə şübhə doğuran əlamətlərin olması

• Visseral piylənmənin olub-olmaması

Tövsiyə olunan müayinələr:

• Tövsiyə olunan müayinələr:

• Qanın ümumi analizi

• Sidiyin ümumi analizi

• Qanın biokimyəvi analizi (kalium, natrium, sidik cövhəri, kreatinin və qlükoza)

• Acqarına lipid profili (ümumi xolesterin, yüksək sıxlıqlı lipoproteidlər)

• Elektrokardioqrafiya

• Exokardioqrafiya

• Böyrəklərin və böyrəküstü vəzlərin USM-i

• Fundoskopiya (göz dibinin yoxlanması)

Kreatinin klirensinin hesablanması

• Kreatinin klirensinin hesablanması

• Proteinuriyanın kəmiyyət göstəricisi

• Proteinuriya yoxdursa, mikroalbuminuriyanın təyini

• Qan zərdabında kalsiumun və sidik turşusunun təyini

• Qan zərdabında aşağı sıxlıqlı lipoproteidlərin və triqliseridlərin təyini

• Qan zərdabında qlikolizə olunmuş hemoqlobinin təyini

• Qan zərdabında TTH təyini

AT-nin 24-saatlıq monitorinqi

• AT-nin 24-saatlıq monitorinqi

• Topuq-bazu indeksinin hesablanması

• Nəbz dalğasının yayılma sürətinin ölçülməsi

• Plazmada və/və ya sidikdə reninin, aldosteronun, kortikosteroidlərin, katexolaminlərin miqdarının təyin edilməsi

• Qan damarlarının rəngli Doppler USM-i

• Kompüter tomoqrafiyası

• Maqnit-rezonans tomoqrafiyası

• Arterioqrafiya

QAN DAMARLARI

• QAN DAMARLARI

• Damarlarda hipertrofiya - yuxu arteriyalarının divar qalınlığı

• (intima-media qalınlığı İMQ0,9)

• Simptomsuz aterosklerozun olmasını təyin etmək üçün renal və yuxu arteriyaların ekstrakranial Doppler müayinəsi məsləhət görülür

Böyük damarların sərtliyini müəyyən etmək üçün nəbz dalğasının sürətini təyin etmək məsləhət görülür. Qeyd etmək lazımdır ki, damarların sərtliyinin artması yaşlılarda TOSH-nin baş verməsinə səbəb olan amildir.

• Böyük damarların sərtliyini müəyyən etmək üçün nəbz dalğasının sürətini təyin etmək məsləhət görülür. Qeyd etmək lazımdır ki, damarların sərtliyinin artması yaşlılarda TOSH-nin baş verməsinə səbəb olan amildir.

• N=450–800 sm/san (400-1000 yaşdan asılı olaraq)

Böyrəklər

• Böyrəklər

• Böyrək funksiyasının azalmasını aşkar etmək üçün aşağıdakı üsuldan istifadə edilir:

• Cockroft-Gault formulundan istifadə etməklə kreatinin klirensi hesablanır, bu zaman xəstənin bədən kütləsi, yaşı, cinsi nəzərə alınmalıdır.

• Cockroft-Gault formulu:

• Qadınlarda: YFS = (140 - yaş) x BədənÇəksi (kq) x 0.85

• 814 x QZKr (mmol/l)

• Kişilərdə: YFS = (140 - yaş) x BÇ (kq)

• 814 x QZKr (mmol/l)

• NB! Cavaba əsasən XBÇ –nın 5 mərhələsi təyin olunur:

• I 90-120 ml/dəq

• II 89-60

• III 59- 30

• IV 30-15

• V >15

Test-çubuqlarla sidikdə zülalın təyini bütün AH-lı xəstələrə aparılmalıdır. Test (-) olduqda mikroalbuminuriyanın səviyyəsi yoxlanılmalıdır

• Test-çubuqlarla sidikdə zülalın təyini bütün AH-lı xəstələrə aparılmalıdır. Test (-) olduqda mikroalbuminuriyanın səviyyəsi yoxlanılmalıdır

• Mikroalbuminuriyanın erkən aşkar edilməsi və albumin/kreatinin əmsalının hesablanması çox vacibdir

• Subklinik zədələnmə zamanı:

• Qan plazmasında kreatinin səviyyəsinin mülayim artması xarakterikdir

• K – 115-133 mkmol/l (1,3-1,5 mq/dl)

• Q – 107-124 mkmol/l (1,2-1,4 mq/dl)

•  Kreatinin klirensinin azalması:

• 60 ml/dəq və aşağı

•  Mikroalbuminuriya:

• 30-300 mq/24 saat və ya

• albumin-kreatinin nisbəti:

• K > 22 mq/q Q > 31 m q/q

Böyrək və böyrəküstü vəzlərin ölçüləri, forması, sidik yollarının obstruksiyası, böyrək daşlarının aşkar olunmasında,

• Böyrək və böyrəküstü vəzlərin ölçüləri, forması, sidik yollarının obstruksiyası, böyrək daşlarının aşkar olunmasında,

• böyrəklərin polikistozu, böyrək büzüşməsi

• feoxromositoma,

• Konn sindromu və s. diaqnostikasında istifadə olunur.

Göz dibinin müayinəsi – fundoskopiya AH olan ağır xəstələrdə aparılmalıdır. Onlarda hemorragiya, ekssudasiya və görmə sinirinin ödeminin olması aşkarlanır və bu artan ümumi ÜD riski ilə müşayiət olunur.

• Göz dibinin müayinəsi – fundoskopiya AH olan ağır xəstələrdə aparılmalıdır. Onlarda hemorragiya, ekssudasiya və görmə sinirinin ödeminin olması aşkarlanır və bu artan ümumi ÜD riski ilə müşayiət olunur.

• Torlu qişanın “kiçik” dəyişiklikləri (1 dərəcə: arteriyaların spazmı; 2 dərəcə: arterio-venoz kəsişmələr) qeyri-spesifikdir, cavan xəstələr istisna olmaqla

• 3 dərəcə (qansizmalar və ekssudatlar) və 4 dərəcə (görmə sinirinin məməciyinin ödemi) ağır AH zamanı aşkar olunur ürək-damar hadisələrinin yüksək riski ilə bağlıdır

Baş beyin

• Baş beyin

• Gizli beyin infarktları, lakunar infarktlar, kiçik qansızmalar və beynin ağ maddəsinin zədələnməsi Kompüter tomoqrafiya və maqnit-rezonans tomoqrafiya vasitəsilə aşkar olunur

• Simptomlar olmadıqda bu üsullardan istifadə edilməsi məsələhət deyil (bu müayinə üsullar geniş yayılmayıb və bahalıdırlar)

• AH olan yaşlı xəstələrdə müvafiq testlər (koqnitiv testlər) erkən beyin pozuntularını təyin etməkdə kömək edə bilər.

İşemiya, aritmiya, SMH və SM yüklənməsini aşkar etmək üçün EKQ müayinəsi aparılmalıdır.

• İşemiya, aritmiya, SMH və SM yüklənməsini aşkar etmək üçün EKQ müayinəsi aparılmalıdır.

• Exokardioqrafiya SMH və SM sistolik funksiyasının pozulmasını, SMH-nin həndəsi formalarını da təyin etməyə imkan verir. Konsentrik hipertrofiyanın olması proqnozun pis olmasına dəlalət edir.

• SM diastolik disfunksiyası transmitral Doppler ExoKQ üsulu ilə dəyərləndirilə bilər.

• Elektrokardioqrafik SMH

• Sokolov-Lion göstəricisi38 mm və ya

• Kornell göstəricisi2440 mm/ms və ya

• Exokardioqrafik SMH:

• sol mədəciyin kütlə indeksi (SMKİ)

• K≥125 q/m² Q≥110 q/m²

renovaskulyar AH-yə şübhə olduqda aparılır. Bu üsul renal arteriyaların aterosklerotik zədələnməsi

• renovaskulyar AH-yə şübhə olduqda aparılır. Bu üsul renal arteriyaların aterosklerotik zədələnməsi

• (əksərən yaşlılarda) və fibromuskulyar displaziyanın diaqnostikasında istifadə olunur.

Simptomatik hipertenziyanın olması haqqında aşağıdakı hallarda düşünmək olar:

• Simptomatik hipertenziyanın olması haqqında aşağıdakı hallarda düşünmək olar:

• Xəstəliyin erkən başlanması

• Qəflətən başlanması

• Yaşlı şəxslərdə tez proqressivləşən AH

• Çox yüksək AT

• Antihipertenziv müalicəyə rezistentlik

• İrsi meylliliyin olmaması

• Laborator-instrumental müayinələrdə spesifik dəyişikliklərin aşkar olunması

Renovaskulyar hipertenziya - 30 yaşdan aşağı və ya 50 yaşdan yuxarı dövrə təsadüf edir. Tez proqressivləşir, bədxassəli gedişlidir, adi medikamentoz müalicəyə davamlıdır.

• Renovaskulyar hipertenziya - 30 yaşdan aşağı və ya 50 yaşdan yuxarı dövrə təsadüf edir. Tez proqressivləşir, bədxassəli gedişlidir, adi medikamentoz müalicəyə davamlıdır.

• Renoparenximatoz hipertenziya -Periorbital ödemlər, ayaqlarda ödemlər. hematuriya, proteinuriya. USM zamanı böyrəklərin ölçülərinin artması (kəskin xəst.), kreatinin klirensinin azalması, proteinuriya, hematuriya, həmçinin bakteriuriya, leykosituriya. USM-də böyrək ölçülərinin azalması, exogenliyin artması (xronik xəstəliklər)

Peroral kontraseptivlər – 40 yaşa qədər olan qadınlarda oral kontraseptivlərin qəbulu səbəb olur,

• Peroral kontraseptivlər – 40 yaşa qədər olan qadınlarda oral kontraseptivlərin qəbulu səbəb olur,

• Birincili hiperaldosteronizm (Konn xəstəliyi- hipokaliemiya (3,5 mekv/l-dən az), Hipernatriemiya (144-148 mekv/l), Spironolaktonun qəbulunun yaxşı effekt verməsi

• Hiperparatireoz - Böyrək funksiyasının pozulması, tez-tez sınıqların olması, bağırsaq sancıları, psixi pozulmalar (yaşlı qadınlar üçün səciyyəvidir)

• İtsenko- Kuşinq sindromu - Çəkinin sürətlə artması, xəstəliyə səciyyəvi olan görünüş, qlükozaya tolerantlığın pozulması, oliqomenoreya, amenoreya; qlükokortikoidlər qəbulu

• Feoxromositoma - Klassik simptomlar triadası: güclü başağrıları, tərləmə və ürəkdöyünmə. Həmçinin, çətin nəzarət olunan AH, ortostatik hipotenziya, beta-blokatorlara pressor effekt, ailə anamnezi

Hipertoniya xəstəliyi I mərhələ. AH 2 dərəcə. Dislipidemiya. Risk 2 (orta)

• Hipertoniya xəstəliyi I mərhələ. AH 2 dərəcə. Dislipidemiya. Risk 2 (orta)

• HX II mərhələ. AH 3 dərəcə. Dislipidemiya, Sol MH. Risk 4 (çox yüksək)

• HX I mərhələ. AH 1 dərəcə. ŞD 2 tip. Risk 3 (yüksək)

• ÜİX: gərginlik stenokardiyası III FS, infarktdansonrakı kardioskleroz. HX III mərhələ. AH əldə olunmuş dərəcəsi 1. Risk 4 (çox yüksək)

• HX II mərhələ. AH 3 dərəcə. Dislipidemiya. Piylənmə I dər. Risk 4 (çox yüksək)

• Sağ böyrəküstü vəzinin feoxromositoması. AH 3 dərəcə. SolMH. Risk 4 (çox yüksək)

Tədqiqatlara əsasən, AT-nin endirilməsi ölümlə nəticələnən və nəticələnməyən ÜD patologiyalarını azaldır (A).

• Tədqiqatlara əsasən, AT-nin endirilməsi ölümlə nəticələnən və nəticələnməyən ÜD patologiyalarını azaldır (A).

• Müalicəyə

• - Tiazid diuretikləri

• - Kalsium antaqonistləri

• - Angiotenzin çevirici fermentin inhibitorları

• - Angiotenzin reseptorlarının blokatorları

• - Beta-blokatorlar ilə

• başlanılması müsbət nəticələr verir (A)

• Təyin olunmuş dərmanların növündən asılı olmayaraq ÜD patologiyalarının, yəni insultlar, Mİ və ürək çatışmazlığının azalmasında AT-nin endirilməsinin müstəsna əhəmiyyəti vardır (A).

ÜD patologiyasının başvermə riskini azaltmaq

• ÜD patologiyasının başvermə riskini azaltmaq

• risk amillərini müalicə etmək

• AT-ni ən azı 140/90 mm c.s.,

• xəstə tərəfindən yaxşı keçirildiyi təqdirdə isə daha aşağı rəqəmlərədək endirmək

ŞD olan, yüksək və ya çox yüksək risk dərəcəsi olan xəstələrdə (məsələn, insult, Mİ, böyrək disfunksiyası, proteinuriya) AT hədəf səviyyəsini ən azı 130/80 mm c.s.-dək endirmək

• ŞD olan, yüksək və ya çox yüksək risk dərəcəsi olan xəstələrdə (məsələn, insult, Mİ, böyrək disfunksiyası, proteinuriya) AT hədəf səviyyəsini ən azı 130/80 mm c.s.-dək endirmək

• Hədəf təzyiqə asan nail olmaq üçün, antihipertenziv terapiya ciddi ürək zədələnmələri əmələ gəlməzdən əvvəl başlanılmalıdır

Antihipertenziv müalicə iki meyara əsaslanmalıdır

• Antihipertenziv müalicə iki meyara əsaslanmalıdır

• SAT və DAT səviyyəsinə
• Ümumi ÜD xəstəliklərinin baş verməsi riskinin səviyyəsinə

• Məqsəd:

• - AT-nin endirilməsi;

• - digər risk amillərinin nəzarətdə saxlanılması;

• - antihipertenziv dərmanların sayının və dozasının azaldılması

• Əsas tədbirlər:

• a) tütün çəkmə vərdişini tərgitmək

• b) bədən çəkisini azaltmaq və sabitləşdirmək

• c) spirtli içkilərin hədsiz qəbulunu azaltmaq

• d) fiziki məşqləri nizamlamaq

• e) xörək duzunun istifadəsini azaltmaq

• f) gündəlik qida rasionunda meyvə və tərəvəzlərin payını artırmaq

• g) doymuş yağlardan və ümumiyyətlə yağlardan istifadə etməyi azaltmaq

• Antihipertenziv terapiya başlanarkən və davam etdirilərkən dərmanlar mono- və kombinə olunmuş şəkildə işlədilir.

• Bir çox xəstələrdə birdən artıq dərmanın təyin edilməsinə ehtiyac olur, ona görə belə şəxslərdə monoterapiya uğursuzluqla nəticələnir.

• Xəstə əvvəllər bu dərmanı qəbul edibmi və onun faydası olubmu;

• Hər konkret xəstə üçün hansı dərman daha çox fayda verə bilər;

• Antihipertenziv dərmanların müxtəlif siniflərinin işlədilməsinə əks-göstərişlər və yanaşı təsirləri qiymətləndirmək;

• Yanaşı xəstəliklərin müalicəsində işlədilən dərmanlarla antihipertenziv dərmanların qarşılıqlı təsiri

• Dərmanın qiyməti;

• Dərmanların AT-ni endirmə effekti ən azı 24 saat müddətində öyrənilməlidir.

• Gündə bir dəfə təyin edilən və 24 saatdan artıq antihipertenziv təsir göstərən dərman preparatlarına üstünlük verilməlidir

Başlanğıc müalicə:

• Başlanğıc müalicə:

• Aşağı dozada monoterapiyadan;
• İki preparatın təyinindən;
• Daha çox dərmanın təyinindən ibarət ola bilər

• Monoterapiya vasitəsilə yalnız məhdud sayda xəstələrdə AT-ni lazımi (hədəf) səviyyədə saxlamaq olur.

Müalicənin ilkin mərhələsində iki dərmanın aşağı dozada kombinasiyasından istifadə etmək olar, əgər:

• Müalicənin ilkin mərhələsində iki dərmanın aşağı dozada kombinasiyasından istifadə etmək olar, əgər:

• a) AT-nin II və ya III dərəcə yüksəlməsi fonunda ümumi ÜD riskinin yüksək səviyyəsi aşkar olunubsa;
• b) AT-in mülayim yüksəlməsi fonunda ümumi ÜD riskinin yüksək olması aşkar olunubsa

Xüsusi qruplara aid edilir:

• Xüsusi qruplara aid edilir:

• yaşlı xəstələr,

• şəkərli diabeti olan xəstələr,

• böyrək funksiyası pozulmuş xəstələr,

• beyin-damar patologiyası olan xəstələr,

• ürəyin koronar xəstəliyi və

• ürək çatışmazlığı olan xəstələr,

• səyrici aritmiyası olan xəstələr.

• Spesifik klinik hallara aid edilir:

• qadınlarda AH (həmçinin hamilə qadınlarda AH),

• metabolik sindrom,

• rezistent AH,

• hipertonik krizlər.

Müalicəyə aşağıdakı qrup dərmanlarla başlamaq olar:

• Müalicəyə aşağıdakı qrup dərmanlarla başlamaq olar:

• TD, KA, ARB, AÇFİ və BB

• Sistolik hipertenziyada:

• TD, KA və ARB

• Dərmanların dozaları çox ehtiyatla seçilməlidir.

• Bəzən AT-ni 140/90 mm c.s.-dək salmaq üçün 2-3 dərman təyin etmək lazım gəlir

• Postural hipotenziya riski yüksək olduğu üçün AT şaquli vəziyyətdə də ölçülməlidir.

Dərman müalicəsindən başqa ÜD risk amillərinə təsir edən qeyri-farmakoloji tədbirlər tətbiq edilməlidir (bədən çəksi və duzun miqdarı azaldılır)

• Dərman müalicəsindən başqa ÜD risk amillərinə təsir edən qeyri-farmakoloji tədbirlər tətbiq edilməlidir (bədən çəksi və duzun miqdarı azaldılır)

• AT 130/80 mm.c.s. və aşağı olmalıdır.

• ARB və AÇFİ qoruyucu effekt verir (AT-nin aşağı salınması böyrək zədələnməsinin baş verməsi və proqressivləşməsinin qarşısını alır)

• Çox vaxt belə xəstələdə iki və ya üç dərmanın kombinasiyasına ehtiyac olur

• ÜD risk amillərinə təsir edən farmakoloji tədbirlər (statinlər də daxil olmaqla)

• Postural hipotenziyanın yaranma riskinə görə AT həm də vertikal vəziyyətdə ölçülməlidir

1. AT-yə ciddi nəzarət: AT 130/80 mm c.s.-dən az olmalıdır, əgər proteinuriya >1 qram/gün

• 1. AT-yə ciddi nəzarət: AT 130/80 mm c.s.-dən az olmalıdır, əgər proteinuriya >1 qram/gün

• 2. proteinuriyanı normal səviyyəyə qədər azaltmaq

• 3. Proteinuriyanı azaltmaq üçün ARB yaxud AÇF-inhibitorları və onların kombinasiyası

• 4. yüksək ÜD patologiyası riski: statinlər və antitrombolitik dərmanlar

Məqsəd – AT-ni 130/80 mm c.s. səviyyəsində saxlamaqdır.

• Məqsəd – AT-ni 130/80 mm c.s. səviyyəsində saxlamaqdır.

• Bütün antihipertenziv dərmanlardan və onların səmərəli kombinasiyasından istifadə edilir

• Hal-hazırda insultun kəskin dövründə AT endirilməsinin faydası haqda sübutlar yoxdur.

Mİ keçirmiş xəstələrdə BB, AÇFİ və ya ARB təkrar Mİ və ölüm hallarını azaldır

• Mİ keçirmiş xəstələrdə BB, AÇFİ və ya ARB təkrar Mİ və ölüm hallarını azaldır

• Ürəyin xroniki koronar xəstəliyi olan xəstələrdə AT 140/90 mm c.s. olan xəstələrdə təzyiqin 130/80 mm c.s.-dək salınması effekt verir.

Durğunluq ürək çatışmazlığı

• Durğunluq ürək çatışmazlığı

• Tiazid və ilgək diuretikləri, BB, AÇFİ, ARB və aldosteron antaqonisti təyin etmək olar.

• Yüksək AT və stenokardiya tutmaları yoxdursa, onlara KA təyin etməkdən çəkinmək lazımdır.

AH SA üçün əsas risk amilidir.

• AH SA üçün əsas risk amilidir.

• Antikoaqulyantların təyini intraserebral və ekstraserebral qansızmalara səbəb ola bilər. Belə xəstələrdə AT-yə ciddi nəzarət olunmalıdır.

• ARB ilə müalicə olunan AH-li xəstələrdə səyrici aritmiyanın baş verməsi və təkrarlanması az təsadüf olunur.

• Daimi səyrici aritmiyası olan xəstələrin müalicəsində BB və dihidropiridin qrupundan olmayan KA (verapamil, diltiazem) mədəcik yığılmalarının sayını nəzarətdə saxlamağa imkan verir.

SAT 140-149 mm c.s., DAT 90-95 mm c.s. olan hamilə qadınlar intensiv müşahidə olunmalıdırlar.

• SAT 140-149 mm c.s., DAT 90-95 mm c.s. olan hamilə qadınlar intensiv müşahidə olunmalıdırlar.

• fiziki aktivlik məhdudlaşdırılması

• qeyri-farmakoloji tədbirlər

• dərman müalicəsi

• SAT 170 mm c.s. və DAT 110 mm c.s.-dən yuxarı olduqda - hospitalizasiya

• Ağır olmayan AH-li hamilə qadınlara dopeqit (metildopa), labetalol, KA və az hallarda BB per os təyin edilə bilər (seçim terapiyası).

• Ağ ciyər ödemi ilə müşayiət olunan pre-eklamsiya hallarında nitroqliserin seçim dərmanıdır, diuretiklərlə müalicə məsləhət deyil

• ÜD xəstəliklərinin baş vermə riski, həmçinin ŞD əmələ gəlməsi riski nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksək olur.

• orqanların subklinik zədələnmələri aşkar edilməlidir

• AT həm ambulator, həm də ev şəraitində ölçülməlidir.

• həyat tərzi tez bir zamanda dəyişdirilməlidir.

• RAS blokatorları uzun müddət təyin edilməlidir. bu preparata KA və aşağı dozada TD əlavə oluna bilər.

• AT səviyyəsi normal həddə çatdırılmalıdır.

• Metabolik sindromu olan şəxslərdə dislipidemiya və ŞD varsa, onlara statinlər və antidiabetik dərmanlar təyin edilməlidir

Hazırda hipertonik krizlərin iki növü ayırd edilir:

• Hazırda hipertonik krizlərin iki növü ayırd edilir:

• - ağırlaşmış kriz (hypertensive emergency) - ağırlaşmamış kriz (hypertensive urgency)

AĞIRLAŞMIŞ KRİZ

• AĞIRLAŞMIŞ KRİZ

• Sistolik və diastolik AT qəflətən yüksəlməsi və hədəf orqanların kəskin zədələnməsi ilə müşayiət olunur:

• Hipertonik ensefalopatiya (baş ağrıları, huşun itməsi və\və ya ocaqlı nevroloji simptomlar, görmə siniri diskinin ödemi)

• Subaraxnoidal qansızma və ya başqa beyin-damar zədələnmələri ilə müşayiət olunan AH (güclü baş ağrısı, qusma, ürəkbulanma, huşun itməsi boyun əzələlərinin riqidliyi, ocaqlı nevroloji əlamətlər)

• Miokard infarktı, qeyri-sabit stenokardiya (ürək nahiyəsində “sıxıcı” və “təzyiqedici” xarakterli ağrı tutmaları və EKQ-də xarakterik dəyişikliklər)

• Sol mədəcik çatışmazlığı və ağ ciyər ödemi (taxikardiya, sakitlikdə təngnəfəslik, ağ ciyərlərdə yaş xırıltılar)

• Aortanın laylanan anevrizmi (döş qəfəsində, kürəkarası və epiqastral nahiyələrdə kəskin meydana çıxan, boyuna, kürəyə, ətraflara irradiasiya edən intensiv ağrılar)

• Kəskin böyrək çatışmazlığı, (oliqouriya və\və ya hematuriya və qanda kreatinin səviyyəsinin artması)

• Retinopatiya (görmə sinirinin hemorragiyası, ekssudasiyası və görmə siniri məməciyinin ödemi)

Bütün bu hallarda AT təxirəsalınmaz (1 saat ərzində) endirilməlidir

• Bütün bu hallarda AT təxirəsalınmaz (1 saat ərzində) endirilməlidir

• preparatların parenteral yeridilməsi tələb edilir.

• AT normal rəqəmlərə (140/90 mm c.s.) qədər və sürətlə endirilməməlidir

• Ağırlaşmış krizi olan xəstələrin AT səviyyəsi ciddi nəzarətdə saxlanılmalıdır. Bu məqsədlə onlar intensiv terapiya şöbəsinə yerləşdirilməlidirlər.

• Ağırlaşmış krizlərdə AT-nin endirilməsi mərhələləri aşağıdakı kimi olmalıdır:

• 30-120 dəq ərzində AT 15-25% endirilir;

• 2-6 saat ərzində AT səviyyəsi 160/100 mm c. s.-dək endirilir;

• Daha sonra peroral preparatlar qəbul edilir

• AT-nin endirilməsi üçün qısa müddətli preparatlardan istifadə olunur.

• Oral və ya sublinqval nifedipin potensial olaraq risklidir (qan təzyiqində ani və nəzarətsiz azalma, serebral işemiya, ödemin dərinləşməsi) və məsləhət görülmür.

• Yüngül formalı hipertoniya və ya hipertonik krizlərdə qısa müddətli AÇF-inhibitorlarından (kaptopril) istifadə edilə bilər.

• AH olan xəstələr tez-tez həkim qəbulunda olmalıdırlar

• AT-i hədəf səviyyəsinə salındıqdan sonra həkim qəbulunda olma tezliyini xeyli azaltmaq olar

• AH-nin müalicəsi ömür boyu davam etdirilməlidir, çünki müalicənin dayandırılması AT-nin yenidən yüksəlməsinə səbəb olur

Xəstələri AH-nin fəsadları və mütəmadi müalicənin üstünlükləri barədə məlumatlandırmaq

• Xəstələri AH-nin fəsadları və mütəmadi müalicənin üstünlükləri barədə məlumatlandırmaq

• Müalicə haqqında aydın şəkildə yazılı və şifahi təlimat vermək

• Müalicə rejimini xəstənin həyat tərzinə və ehtiyaclarına uyğun qurmaq

• Mümkün qədər dərmanların sayını azaltmaqla müalicəni sadələşdirmək və xəstənin müalicəyə riayət etməsini artırmaq

Arterial hipertoniyanın diaqnostika və müalicə prinsipləri aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

• Arterial hipertoniyanın diaqnostika və müalicə prinsipləri aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

• AT ölçülmə qaydalarına riayət olunmalıdır

• Əgər AT-in yüksəlməsi aşkar olunubsa, I və II AH differensiasiya olunmalıdır

• Bütün xəstələrdə AH səviyyəsi ilə yanaşı risk amilləri, orqanların subklinik zədələnmələri, yanası xəstəliklər müəyyənləşdirilməli və ÜD riski qiymətləndirilməlidir

• Müalicə strategiası seçilərkən I –li və II-li AH olması, ümumi ÜD riski, xəstənin yaşı, yanaşı xəstəliklər nəzərə alınmalıdır

• AT-in hədəf səviyyəsi yanaşı xəstəliklər və hədəf orqanlarının zədələnmə dərəcəsindən asılı olaraq qədər endirilməlidlr