Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
37
PROBLEMLƏRİ 2.1. Azərbaycanda xərclərin idarə edilməsi xüsusiyyətləri İstehsal xərcləri əsas iqtisadi kateqoriyaların formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayan anlayışdır. İstehsal xərcləri müəssisələrin normal və dayanıqlı fəaliyyət göstərməsinin əsasında durur. İstehsal xərclərinin azaldılması, sözsüz ki, xalis mənfəəti artıracaqdır. Bu baxımdan da istehsal xərclərinin struktunun əhatəli təhlili müəssisənin qarşısında dayanan ən əhəmiyyətli məsələdir. Maliyyənin də düzgün idarə edilməsinin başında istehsal xərclərinin azaldılması və düzgün təhlili dayanır. İstehsal xərci dedikdə, hər hansı bir məhsulun ilk andan son ana kimi istehsalına çəkilmiş bütün xərcləri əhatə edir. Belə ki, materialın qiyməti, istehsalına çəkilmiş xərclər, işçilərin əmək haqqı, daşınma xərcləri və digər təyinatlı xərclər istehsal xərclərinin əsas tərkib hissələrini təşkil edir. [3, səh. 148] İstehsal prosesi özü-özlüyündə uzunmüddətli və qısamüddətli olmaqla iki dövrü əhatə edir. İstehsal prosesinin uzunmüddətli və qısamüddətli olması istehsal xərclərinin də belə kateqoriyalara bölünməsinə şərait yaradır. Qısamüddətli dövr xərclərin heç olmazsa birinin sabit olduğu, digərinin isə dəyişilə biləcəyi dövr kəsiyini əhatə edir. Məhz bu səbəbdən də yuxarıda qeyd olunan sabit xərclər məhz qısamüddətli dövrdə özünü göstərir. Çünki sabit xərclərin əsasında daşınmaz əmlak, istehsal avadanlıqları və digər bu qəbildən olan xərclər təşkil edir . İşçi qüvvəsi və xammal isə dəyişən xərclərin əsasını təşkil edir. Qısa müddət ərzində isə müəssisə, idarə və təşkilatların bina və ya avadanlıq, istehsal vasitələri alması o qədər də asan deyil, bununla yanaşı əhalinin və ya qeyri-əhali qruplarının artan tələbatının ödənilməsi məqsədilə istehsalın həcmini artırmaq və istehsalı sürətləndirmək məqsədilə yeni işçiləri qəbul edilməsi, istehsala daha çox xammalların daxil edilməsi potensial imkanlardır və dəyişən xərclərin əsasında dayanır. Uzunmüddətli dövr isə müəssisə, idarə və təşkilatların yuxarıda qeyd etdiyimiz və ümumilikdə bütün istehsal amillərinin həcminin dəyişdiyi vaxt kəsiyidir. 38
Aşağıdakı sxemdə istehsal xərclərinin quruluşu əks olunmuşdur:[25, səh.310] Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|