Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Nəzarət mühiti
Nəzarət mühitinə rəhbərlik və idarəetmənin funksiyaları və mövqeləri, həmçinin müəssisədə olan nəzarət sistemi və onun müəssisədəki əhəmiyyəti ilə bağlı rəhbərlik və 41 idarə heyəti tərəfindən səlahiyyət verilmiş şəxslərin bu barədə məlumatlanmaları və fəaliyyətləri daxildir. (Beynəlxalq Mühasiblər Federasiyasının (BMF) terminlər lüğəti) Nəzarət mühitinə rəhbərliyin səmimiyyəti və etik dəyərlər, əməliyyat fəlsəfəsi, təşkilati rəqabətə meyillilik və s. daxildir. Auditor nəzarət mühitini anlamalıdır. Bunu anlamaq üçün auditor aşağıdakıları dəyərləndirməlidir; Rəhbərlik idarəçilikdə olan şəxslərin buraxdıqları səhvlərə nəzarət etmək üçün etik davranış və düzgünlüyü formalaşdırıb və onları qoruyub saxlayır. Nəzarət mühitindəki elementlərin güclü tərəfləri daxili nəzarətin digər komponentləri üçün birlikdə müvafiq təməl rolunu oynayırlar. Lakin nəzarət mühitində olan çatışmazlıqların bu mühitin komponentlərinə mənfi təsir göstərib-göstərmədiyini bilmək lazımdır. Məsələn, əgər müəssisənin çox yaxşı şəkildə tərtib olunmuş daxili nəzarət sistemi varsa, lakin müəssisə rəhbərliyi daxili auditorların tövsiyə etdikləri məsələləri yerinə yetirməyə ciddi yanaşmırsa, o zaman auditorun nəzarət mühiti ilə bağlı apardığı dəyərləndirmədə bu nəzərə alınmalıdır. Müəssisənin etik tələblərə riayət etdiyinə və maliyyə hesabatlarının düzgün və ədalətli olmasına zəmanət vermək üçün auditordan nəzarət mühitini analiz etmək tələb olunur. Nəzarət mühiti üzrə yoxlamalar aşağıda qeyd olunan prosedurlardan ibarətdir: - müvafiq sənədlərin nəzərdən keçirilməsi, rəhbərlik və işçilərin sorğulanması; - birbaşa müşahidə. Nəzarət mühiti ilə bağlı olan audit sübutu, xüsusilə, kiçik müəssisələrdə sənəd formasında göstərilməyə bilər. Belə vəziyyətdə rəhbərliyin fəaliyyəti, mövqeyi və məlumatlılığı üzrə müşahidə və müzakirələr nəzarət mühitinin qiymətləndirilməsində əhəmiyyətli rol oynayacaqdır. Nəzarət mühitinə aşağıdakılar daxildir: - Dürüstlük və etik dəyərlərin təşviqi və tətbiqi Müəssisə daxilində və kənar mühitlə yaxşı əlaqələrin olması, etik davranış və toxunulmazlıq prinsiplərinin təşviqi auditora nəzarət mühiti ilə bağlı əminlik verəcəkdir. Auditorun bu əminliyi əldə etməsi ilə bağlı metodlar aşağıda izah olunub: 42 Müəssisənin davranış qaydalarını etik dəyərlərin sənədləşdirilməsi kimi qeyd edə bilər. Lakin səndələşmənin sadəcə mövcud olması onun səmərəli şəkildə həyata keçirilməsi barədə nəticəyə gəlmək üçün kifayət deyil. Rəhbərlik və auditorlar qaydaların yerinə yetirilməsinin səmərəliliyini də qiymətləndirməlidirlər. - Səriştəliliyə diqqət Səriştə hər hansı individual işi, yaxud tapşırığı yerinə yetirmək üçün zəruri olan bilik və bacarıqdır. Rəhbərliyin səriştəliliyə diqqət ayırması müəssisənin bilikli və səriştəli şəxsələr işə götürməsini müəyyənləşdirməkdə auditora kömək edir. Nəticə etibarı ilə, müəssisədə əməliyyatlar səmərəli şəkildə yerinə yetirilir. Bu da müəssisədəki maliyyə hesabatlarının düzgün və ədalətli olmasına zəmanət verəcəkdir. Auditor rəhbərliyin aşağıdakı amilləri necə müəyyən etdiyini dəqiqləşdirməlidir: - müəssisədə üzrə hər bir iş üzrə kompetentliyin səviyyəsi; - müəssisədə olan bütün işlər üçün tələb olunan bilik və bacarıqlar. - İdarəetmə üzrə məsul şəxslərin iştirakı Auditor idarəçilikdə olan şəxslərin aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olub- olmamasını yoxlamalıdır. - rəhbərlikdən müstəqillik; - onların təcrübə və üstünlükləri; - onların iştirak səviyyəsi və fəaliyyət dərəcələri; -onlarrın əldə etdikləri məlumat; -həlli çətin məsələlərin idarəedici şəxslər qarşısında qaldırılması və təqib edilməsinin çətinlik dərəcəsi; -onların daxili və xarici auditorlarla qarşılıqlı əlaqəsi Yuxarıda qeyd olunmuş yoxlamalar idarəçilikdə olan şəxslərin müəssisədən müstəqil olub-olmadığını və beləliklə də müvafiq maliyyə hesabatlarının düzgün və ədalətli olma ehtimalını müəyyən edəcək. - Rəhbərliyin fəlsəfəsi və idarəetmə üslubu I. Rəhbərliyin fəlsəfəsi və idarəetmə üslubuna aşağıdakı xüsusiyyətlər aiddir: - Rəhbərliyin biznes riskləri və onların idarə edilməsi ilə bağlı mövqeyi 43 Rəhbərliyin biznes riskləri ilə bağlı mövqeyini yoxlamaq üçün qəbul olunan biznes risklərinin mahiyyətini bilmək vacibdir. Məsələn, rəhbərliyin yüksək riskli fəaliyyət sahələrinə tez-tez daxil olub-olmadığını, yaxud riskləri qəbul etməkdə həddindən artıq mühafizəkar olduğunu bilmək buna nümunə ola bilər. Əgər rəhbərlik risklər edirsə, o zaman maliyyə hesabatlarında riskli qərarların olması, yaxud hər şeyin açıqlanmaması ehtimalı var. - Maliyyə hesabatları barədə rəhbərliyin fəaliyyəti və yanaşması Rəhbərliyin maliyyə hesabatları barədə fəaliyyətini və yanaşmasını yoxlamaq üçün müəssisənin uçot siyasətlərini necə seçdiyini bilmək vacibdir (yəni liberal və ya mühafizəkar). Məsələn, aktivlərin ilkin dəyərlə uçota alınması müəssisə tərəfindən həyata keçirilən mühafizəkar siyasətdir. Lakin əsas vəsaitlərin təkrar qiymətləndirmə modeli əsasında uçota alınmas liberal uçot siyasətinə nümunədir. Uçot siyasətləri mühafizəkar yönümlü olduqda auditor rəhbərliyin siyasətinin riskə meyilli olmadığı qənaətinə gələ bilər. Nəticə etibarilə, maliyyə hesabatları heç bir risk edilmədən hazırlanacaq ki, bu da onların etibarlı olduğunu göstərəcək. II. Rəhbərliyin informasiyanın işlənməsinə, mühasibat funksiyalarına və işçi heyətinə olan münasibəti. - Təşkilatı struktur Təşkilati struktur məqsədlərə nail olmaq üçün müəsisənin fəaliyyətinin planlaşdırılmasını, icra edilməsini, yoxlanılmasını və nəzərdən keçirilməsini özündə birləşdirən bir strukturdur. Hər bir mühitdə müəssisənin ölçüsündən və fəaliyyətlərin mahiyyətindən asılı olaraq təşkilati struktur fərqli olur. - Səlahiyyət və vəzifələrin verilməsi Səlahiyyət və vəzifələrin dəyərləndirilməsi ilə bağlı nəzarət mühitini yoxla- nılmasına aşağıdakılar daxildir: - işçilərin səlahiyyət və məsuliyyətinin onların öz xüsusi iş funksiyalarına uyğunluğu; - lazım gəldikdə problemləri həll etmək və təkmilləşməni təmin etmək üçün işçilərə səlahiyyət verilməsi; 44 - əməliyyatları başlatmaq və ya onları dəyişmək səlahiyyəti ilə bağlı məlumatlar da daxil olmaqla məlumat üzrə sahibkarlıq hüququnu müəyyən edən bir strukturun olub- olmaması; - əməliyyatların idarə olunması və təsdiqlənməsi üzrə strategiya və prosedurların olub-olmaması. - İnsan resursları siyasəti və onun tətbiqi İnsan resursları siyasəti və onun tətbiqi işəgötürmə, istiqamətləndirmə, təlimlərin qiymətləndirilməsi, məsləhətləşmə və qabaqlayıcı tədbirlərlə əlaqədardır. Qənaətbəxş nəzarət mühitinin olması müsbət faktordur. Bu amil yanlış hesabat təhlükəsini azaldır. Bunun əksinə olaraq, zəif nəzarət mühitinin olması yanlış hesabat təhlükəsini artırdığı üçün mənfi faktor hesab olunur. Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|