Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti

Ekvivalentin sıxışdırıb çıxarma üsulu ilə təyini. Elementin məlum kütləsinin, birləşmələrindən sıxışdırıb çıxardığı hidrogenin ekvivalentinə əsasən elementin ekvivalenti müəyyən edilir. Reaksiya nətijəsində ayrılan hidrogenin kütləsini müəyyən etmək üçün, onun reaksiya şəraitindəki həcmi Klapeyron-Mendeleyev tənliyinə (2) əsasən normal şəraitdəki həcminə hesablanır.
; (2)
; (3)
Burada: -hidrogenin təcrübə şəraitində həjmi,
– normal şəraitdəki həcmidir.
– atmosfer təzyiqi, – normal atmosfer təzyiqi.
T- mütləq temperatur.
Avoqadro qanunundan çıxan birinci nəticəyə əsasən hidrogenin normal şəraitdəki həcminə müvafiq kütləsi müəyyən edilir. Sonra (1) tənliyinə əsasən elementin ekvivalenti təyin edilir.
Nəzəri olaraq sadə və mürəkkəb maddələrin ekvivalenti aşağıdakı kimi müəyyən edilir.
Elementin molyar kütləsi (M) ilə valentliyi (V) (və ya oksidləşmə dərəcəsi, ok.d.) və ekvivalenti (E) arasında sadə əlaqə mövcuddur.
və ya (3)
Bu formullardan istifadə edərək alüminium metalının və xrom 2-oksid və 3-oksiddə xromun ekvivalent kütlələrini hesablayaq:

Bu misaldan aydın olur ki, əgər element dəyişkən ok.d. (valentlik) göstərirsə, onun ekvivalenti və ekvivalent kütləsi müxtəlif qiymətlər alır.
Turşuların ekvivalent kütləsi onların molyar kütləsinin turşunun əsaslılığına bölünməsindən alınan qismətə deyilir.

Əsasların ekvivalent kütləsi onların molyar kütləsinin əsasların turşuluğuna və ya metal atomunun valentliyinə bölünməsindən alınan qismətə deyilir.

Duzların ekvivalent kütləsi onların molyar kütləsinin duzun metal atomlarının sayı ilə turşu qalıqlarının sayının (yaxud metal atomunun valentliyinə) vurma hasilinə olan nisbətinə bərabərdir.