Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki idarəetmə VƏ texnologiya kolleci
Mövzu 4. Mədəniyyət – təbiət, şəxsiyyət
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mövzu 4. Mədəniyyət – təbiət, şəxsiyyət
Öyrənməliyik: M ədəniyyət və Təbiət; M ədəniyyət və Şəxsiyyət;
Təbiət - Kortəbii şəkildə inkişaf edən mədəniyyət əgər şüurlu qaydada təkmilləşmirsə, özündən sonra boşluq yaradır. İnsanın təbiət üzərindəki hər bir qələbəsi onun sivilizasiyaya etdiyi ziyanla eyni olur. Z.Freyd təbiətin insanlara yönəldilmiş əzəmətli, qorxunc gücünə qarşı qüvvələri bir yerə toplayaraq ona qarşı mübarizəsini vacib məsələlərdən biri hesab edirdi. Məhz bunu nəzərə alaraq görkəmli alim yazırdı: “Mədəniyyətin başlıca vəzifəsi, onun həqiqi əsası – bizi təbiətdən qorumaqdır”. Antropologiya elminin təxmini hesablamalarına görə canlı orqanizm kimi insan bir çox milyon illər əvvələ təsadüf edirsə, onun “mədəniyyət” anlayışı yarımmilyon illik tarixə təsadüf edir. Tanınmış kulturoloq-alim N.A.Berdyayev bu zaman kəsiyində insanın təbiətə olan münasibətlərinin dörd mərhələsini təsnif edir: insanın təbiətə yüklənməsi; təbiətdən qopma, təbiətə qarşıdurma və onunla mübarizə; təbiəti mənimsəmək üçün ona müraciəti; təbiətin mənən bərpası. Freydin fikirləri sözsüz ki, Berdyayev sxeminin 2 və 3-cü müddəalarını nəzərdə tutur. Mədəniyyət və təbiət arasındakı qırılmaz vəhdətin şərhi görkəmli rus təbiətşünası V.İ.Vernadskiyə (1863-1945) aiddir. Alimin ən böyük nailiyyəti ondan ibarət idi ki, o, dünyanı həm təbiətşünaslıq, həm də humanitar elmlərin vəhdəti əsasında şərh edir. Bununla o, kulturologiyanı hərtərəfli elm kimi izah etməyə çalışaraq insanın taleyini təbiət və kosmosla vəhdətdə təsvir edir. Müasir kulturologiya üçün onun gətirdiyi yenilik
– “noos” – zəka, əql, “sfera” – kürə) haqqındakı təlimdir. “Noosfer” terminini ilk dəfə elmə fransız alimləri E.Lerua və P.Teyar de Şarden tərəfindən gətirildiyinə baxmayaraq Vernadski onun təlimini yaratmışdır. Belə ki, o, noosferi əqlin kürəsi adlandırmaqla biosferin davamı və ali forması kimi izah edir. Şardenə görə, Yer özünün təkamülündə dörd mühüm mərhələni keçmişdir: həyatdan əvvəlki dövr (“litosfer”), həyat (“biosfer”), düşüncə (“noosfer”) və nəhayət, fövqəlhəyat (ilahi aləm). Sonu ncu mərhələ insanın Allahla vəhdətini, birləşməsini əhatə edir. Şəxsiyyət sözü latınca “persona” ifadəsindən əmələ gəlmişdir. Şəxsiyyəti formalaşdıran proses tarix boyu müxtəlif filosof, bioloq, antropoloqlar tərəfindən tədqiq edilib. Z.Freydin şəxsiyyət anlayışına baxışları əsasən antropoloji və bioloji baxımdan qiymətləndirilərək hər bir 16
fərdin öz daxilindən gələn gücün vasitəsilə şəxsiyyətə çevrilməsi ideyası nəzəriyyəsində dayanmışdır. İnsanlar təkcə gözlərinin rənginə, səslərinin tembrinə, barmaq izlərinə və s. görə deyil, şəxsiyyətlərinin xarakteristikasına görə də bir-birlərindən fərqlənirlər. İnsanları gözlərinin rənginə, səslərinin tembrinə və ya digər biofiziki xüsusiyyətlərinə görə şəxsiyyət kimi xarakterizə etmək olduqca çətindir. Şəxsiyyət anlayışı mürəkkəb anlayışdır. Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|