Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ QƏRBİ kaspi universiteti S

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ QƏRBİ KASPİ UNİVERSİTETİ




SƏRBƏST İŞ

Kafedra: Tarix və Fəlsəfə

Fənnin adı: Orta əsrlər tarixi

Mövzu: Tomas Munser və onun təlimi

Müəllim: Nurlan Nəsirov

Tələbə: Məhəmməd Hacıbalayev

Fakultə: Siyasi və ictimai elmlər

Qrup: 127 T

BAKI-2021

Mündəricat

1. 
   Tomas Müntser.
   
2. 
   Tomas Müntser təlimi. Reformasiyanın radikal mərhələsi.
   
3. 
   Kəndli müharibəsi.
   
4. 
   Ədəbiyyat siyahısı.
   

1. 
   Tomas Müntser
   

Tomas Münser(alm. Thomas Müntzer‎, eləcə də Münzer, təxminən 1490 — 27 may 1525) — alman vaizi, Reformasiya dövründə alovlu çıxışları ilə yadda qalmışdı. (S.V.Alekseyeviç, “Sivilizasiyalar tarixi” Moskva – 2007. (səh.201))

Tomas Münser təxminən 1490-ci il dolaylarında Almaniyada anadan olmuşdu. Əvvəlcə Leypsiq Universiteti, sonra Frankfurt Universiteti təhsil almışdı. Yunan, İbrani və Latın dilləri üzrə mütəxəssis oldu. 1516-cı ildən 1518-ci ilədək monastrda yaşadı. Martin Lüterin 1517-ci ildə katolik kilsəsinə qarşı 95 tezisi yayıldıqdan sonra kilsədən ayrılıb, Vittenberqə getdi.

Mayın ortalarına üsyançılar ümumi proqramın və sonrakı hərəkət planını müzakirə etmək üçün kəndli nümayəndələrinin Geylbronn qurultayını çağırmaq niyyətində idilər. Onun layihəsi “Geylbronn proqramı” adı aldı. O knyazların hakimiyətinin məhdudlaşdırılmasını və ilk növbədə bürgerlərin, eləcə də kədnlilərin və qismən cəngavərlərin maraqlarına cavab verən ölkənin mərkəzləşdirilməsini nəzərdə tuturdu. Bütün hakimlər imperatora tabe olmalı, knyaz və cəngavərlər imperiyanın məmurlarına çevrilməliydi. Kilsə mülkiyətinin sekulyarizasiyası, monastırların bağlanması, ruhanilərin dünyəvi hakimiyətdən məhrum edilməsi, keşişlərin icmalar tərəfindən seçilməsi nəzərdə tutulurdu.

1520-ci ilin mayında Müntzer Türingiyedəki Zwickau'da bir rahib oldu və o zaman kilsə hakimiyyəti ilə ilk əhəmiyyətli qarşıdurmasını yaşadı. Nə isə, 1521 və 1522-ci illərdə Lüter və Müntzerin fikirləri arasında getdikcə artan ayrılıq getdikcə daha çox özünü göstərdi, Müntzer öz anti-intellektualizmini inkişaf etdirdi və uşaq vəftizini rədd etdi.

Müntzer, 1521-ci ilin aprelində Zwickau rəhbərliyi tərəfindən qovulduqda, Praqa qaçdı. İyun ayında oraya gəldikdə, əvvəlcə Lüterin davamçısı kimi tanındı, şəhərdə coşğu ilə qarşılandı, yaşayış yeri ilə təmin edildi və universitet kilsələrində Latın və Alman dillərində mühazirələrə dəvət aldı. Ancaq bilinməyən səbəblərdən, noyabr ayına qədər ona daha az dözümlülük göstərildi. Həmin ay Praqa manifestini yazdı. Alman və Latın dillərində dörd fərqli versiyada yazılan əsər hirsli, kilsə əleyhinə və qiyamət işidir.

1521-ci ilin dekabrında Müntzer Praqa'dan ayrıldı. 1522-i gəzməklə keçirdi, əksər yerlərdə qalmadı. Mart 1523-cü ildə, Türingiyanın 900 nəfərlik bir qəsəbəsi olan Electroral Saksoniyaya məxsus Allstedt şəhərində bir keşiş oldu. 1523-cü ilin iyun ayında keçmiş rahibə Ottilie von Gerson ilə evləndi. Noyabr ayında George Spalatin və Sage Frederick tərəfindən dindirildi. Luther Wittenberg ona qarşıdurma üçün təzyiq göstərdi, lakin Müntzer ictimaiyyətin müzakirəsini istədi və bunların heç biri olmadı. 1523-cü ilin dekabrında Müntzer, almanca ilk ayinini, Almanca Kilsəsi Töreni Sifarişini Allstedtdə istifadə üçün təqdim etdi.

13 iyul 1524-cü ildə, bu hadisənin səbəbləri bəlli olmasa da, Müntzer, ehtimal ki, Saksoniya Hersoquna və Allstedtdəki müşavirlərinə təbliğ etdi. Xütbə Daniel Kitabının 2-ci hissəsinə, Babildə əsir düşən Danielin xəyalları şərh etmək qabiliyyətinə görə kralın məsləhətçisi olduğu hissəyə diqqət yetirir. Xütbədə Müntzer özünü şahzadələrin xəyallarını şərh edən yeni Daniel kimi təqdim edir. Daniel, 2:44 dəki bütün dünyadakı səltənətləri məhv edəcək Allahın Padşahlığından bəhs edir.

Yəqin ki, bu hadisənin nəticəsi olaraq, Lyuterin Şahzadələrə yazdığı məktub 1524-cü il iyulun əvvəlində Müntzer və Andreas Karlstadt'a hücum edərkən məsələnin duzuna çevrildi, 31 İyul və ya 1 Avqustda Müntzer və Allstedtdən olan digərləri dinləmədə oldular. Saksoniya.Onlar Johnun yanına çağırıldı. Allstedtdəki mətbəəni bağlamağa qərar verdi. Bir müddət sonra Müntzer Allstedtdən qaçdı.

Qanun qarşısında ümumi bərabərlik, ticarətin inkişafı üçün gömrüklərin ləğvi, ümumi çəki, pul və b. ölçülər, hakimlərin dağ-mədən sənayesindəki imtiyazlarının ləğvi və s. olmalıydı. Karlı kəndlilər maraqlarına uyğun proqram feodal mükələfiyətlərin onların illik -üsyanda iştirak etmiş əksər kəndlilər üçün əlçatmaz ölçü olan 20 qat dəyərində satın alınması təklif edirdi. Lakin, bütövlükdə layihənin gerçəkləşdirilməsi öz zamanı üçün tərəqqi yolunda irəli böyük addım ola bilərdi. Üsyançılar qurultay keçirə bilmədilər.

Frankoniyaya gələn Truxzesin qoşunları, bir bir üsyançıların dəstələrini darmadağın etdilər. İyunun sonuna yaxın Frankoniyada üsyan yatırılmışdı, bir ay sonra Truxzes Şvabiyadakı üsyan ocaqlarını da söndürdü. Türinqiya və Saksoniyada üsyançılara qarşı, ortaalman knyazlarının qoşunlarına başçılıq edən landqraf Hessenli Filipp çıxış etdi.

Türingiyada kəndli və şəhərin plebey əhalisinin üsyançı hərəkatının mərkəzi Mülhauzen şəhəri oldu, burada Reformasiyanın xalq qavrayışının ən böyük nümayəndəsi Tomas Münser öz moizələri ilə şıxış edirdi. Onun təlimində vacib yeri hamı üçün, hətta müqəddəs kəlamdan bir hərf belə oxuya bilməyən, yoxsulluq və əzab yükünü daşıyan sadə insan üçün də aydın olan “daxili tanrı kəlamı” haqda müddəa tuturdu. “Tanrı ədalətini” T. Münser “allahsız tiranlar” olan ağaların və hakimlərin tamamilə kənarlaşdırılmasında və “seçilmişlər ittifaqı” tərəfindən “qılınc” gücünə xalqın hakimiyətinin və yeni qaydaların qurulmasında görürdü. Öz tərəfdarlarına ünvanlanan alovlu moizələrində və məktublarında o, qələbə saatının yaxın olmasından əminlik ifadə edirdi, və buna ciddi şəkildə hazırlaşmağı tövsiyə edirdi. (S.V.Alekseyeviç, “Sivilizasiyalar tarixi” Moskva – 2007. (səh.205))

Üsyançıların Frankenhauzen şəhərindəki düşərgəsinə gələrək, Münser knyazlarla dərhal bütün danışıqları dayandırmağı və qəti mübarizə tələb etdi. Lakin knyaz qoşunları sayca üstün idilər: düşərgəni toplardan atəşə tutaraq, onlar sonra düşərgəyə soxulub üsyançıların qanına qəltan etdilər, 5 min üsyançı öldürüldü. Münser tutuldu və şiddətli işkəncələrdən sonra edam edildi. Türinqiya və Saksoniyadakı üsyan yatırıldı.

Almaniyanın o biri tərəfində Elzasda yerli hakimlərin yardımına gələn hersoq Lotarinqiyalı Anton üsyançılara qarşı bundan da qəddar davrandılar. Yaddelilər qoşunun başında o bir neçə kəndli dəstəsini məhv etdi, Zabern şəhərini alanda isə, ona təslim olmuş 18 min silahsız insanı qırdı. Kəndlilər ən uzun müqaviməti Habsburqların hakim olduqları Avstriyanın Alp rayonlarında göstərdilər. Burada üsyançılara Tirolda xalq cumhuriyətini qurmaq istəyən Mixail Qaysmayer başçılıq edirdi. Düşmənləri tərəfindən təqib edilərək o dəstələrinin bir hissəsini Alplardan keçərək Venesiya mülklərinə tərəf çıxara bildi, burada mübarizənin davamına hazırlaşmağa başladı, lakin Habsburqların göndərdiyi muzdlu qatil tərəfindən öldrüldü. (S.V.Alekseyeviç, “Sivilizasiyalar tarixi” Moskva – 2007. (səh.207))

2.