AZƏrbaycan respublikasinin müLKİ prosessual məCƏLLƏSİ MÜNDƏRİcat

SEÇKİ (REFERENDUMDA İŞTİRAK) HÜQUQLARININ MÜDAFİƏSİ HAQQINDA  
ƏRİZƏLƏRƏ DAİR İCRAAT 
128 
M a d d  ə  2 9 0 .  Seçki (referendumda iştirak) hüquqlarının müdafiəsi haqqında 
ərizələrin verilməsi 
129 
Seçki (referendumda iştirak) hüquqlarının müdafiəsinə dair ərizələr apellyasiya instansiyası 
məhkəmələrinə  Azərbaycan  Respublikasının  Seçki  Məcəlləsi  ilə  müəyyən  edilmiş  qaydada 
verilir. 
130 
M a d d  ə 
2 9 1 .   Seçki  (referendumda  iştirak)  hüquqlarının  müdafiəsi  haqqında 
ərizələrə baxılması 
131 
291.1.  Seçki  (referendumda  iştirak)  hüquqlarının  müdafiəsinə  dair  işlər  üzrə  daxil  olmuş 
ərizələrə  məhkəmə  tərəfindən  3  gün  müddətinə  (seçkilər  günü  və  həmin  gündən  sonra  daxil 
olmuş ərizələrə isə ‐ dərhal) baxılır. 
291.2.  Məhkəmə  tərəfindən  ərizəyə  ərizəçinin,  müvafiq  seçki  komissiyasının  və  ya  digər 
maraqlı şəxslərin iştirakı ilə baxılır. Məhkəmə iclasının vaxtı və yeri haqqında lazımi qaydada 
xəbərdar  edilmiş  göstərilən  şəxslərin  məhkəməyə  gəlməməsi  işə  baxılmasına  və  onun  həll 
edilməsinə mane olmur. 
291.3. Ərizəyə baxılması üzrə məhkəmənin çıxardığı qətnamə dərhal icra edilməlidir. 
132 
M a d d  ə  2 9 2 .  Məhkəmənin qərarından şikayət verilməsi 
Məhkəmənin qərarından yuxarı instansiya məhkəməsinə 3 gün müddətində bu Məcəllə ilə 
müəyyən  edilmiş  qaydada  şikayət  verilə  bilər.  Bu  şikayətə  3  gün  müddətində  (seçki  günü  və 
həmin  gündən  sonra  daxil  olmuş  ərizələrə  isə  ‐ dərhal)  baxılır  və  məhkəmənin  qəbul  etdiyi 
qərar qətidir. 
133 
F ə s i l   2 6  
MÜVAFİQ İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARININ VƏ ONLARIN VƏZİFƏLİ 
ŞƏXSLƏRİNİN İNZİBATİ XƏTALAR HAQQINDA QƏRARLARI İLƏ ƏLAQƏDAR 
MÜBAHİSƏLƏRƏ DAİR İŞLƏR ÜZRƏ İCRAAT 
134 
M a d d  ə  2 9 3 .  Ərizənin verilməsi 
293.1.  İnzibati  məsuliyyətə  cəlb  edilmiş  hər  hansı  şəxs  inzibati  xətalar  haqqında  işlərə 
baxmağa səlahiyyəti  olan  orqanın  (inzibati  orqanın)  və  ya  vəzifəli  şəxsin  tənbeh  edilməsi 
barədə qərarı ilə əlaqədar məhkəmədə mübahisə qaldıra bilər. 
135 
293.2. İnzibati xətadan zərər çəkmiş şəxsin də inzibati tənbeh barədə qərardan məhkəmədə 
şikayət etmək hüququ vardır. 
136 
293.3. Ərizə şəxsin yaşayış yeri üzrə məhkəməyə, inzibati tənbehin verilməsi barədə qərarın 
surətinin təqdim edildiyi və ya onun şəxsə elan edildiyi gündən 10 gün müddətində verilir. 

293.4.  Ərizədə  bu  Məcəllənin  149‐cu  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  məlumatlar,  habelə 
konkret  olaraq  hansı  qərardan  şikayət  edildiyi  barədə  məlumatlar,  onun  çıxarıldığı,  surətinin 
təqdim edildiyi və ya şəxsə elan edildiyi tarix göstərilməlidir. 
293.5. Ərizənin məhkəməyə verilməsi inzibati tənbeh haqqında qərarın icrasını dayandırır. 
293.6.  Ərizənin  məhkəməyə  verilməsi,  məhkəmə  tərəfindən  onun  qəbul  edilməsi  və 
baxılması üçün maraqlı şəxsin tabelik qaydasında yuxarı orqanlara və ya yuxarı vəzifəli şəxsə 
ilkin müraciəti məcburi şərt deyildir. 
M a d d  ə  2 9 4 .  Ərizəyə baxılması 
294.1.  Ərizəyə  məhkəmə  tərəfindən  10  gün  müddətində  baxılır.  Ərizə  vermiş  şəxs,  habelə 
hərəkətindən  (hərəkətsizliyindən)  şikayət  edilən  inzibati  xətalar  haqqında  işlərə  baxmağa 
səlahiyyəti  olan  orqan  və  ya  vəzifəli  şəxs  məhkəmə  iclasının  vaxtı  və  yeri  barədə  məhkəmə 
tərəfindən xəbərdar  edilir,  lakin  onların  gəlməməsi  işə  baxılması  və  onun  həlli  üçün  maneə 
deyildir.
137 
294.2.  İşə  baxarkən məhkəmə  inzibati  tənbeh  barədə  qərarın  qanuniliyini  və  əsaslılığını 
yoxlayır  və  müəyyən  edir:  qərar  qanun  əsasında  və  səlahiyyətli  orqan  və  ya  vəzifəli  şəxs 
tərəfindən qəbul edilmişdirmi; şəxsin inzibati məsuliyyətə cəlb edilməsinin və ya onun üzərinə 
qoyulmuş  vəzifələrin  yerinə  yetirilməsinin  müəyyən  edilmiş  qaydalarına  əməl  edilmişdirmi; 
şəxs  qanunvericiliyə  müvafiq  olaraq  məsuliyyətə  səbəb  olan  inzibati  hüquq  pozuntusu 
törətmişdirmi və o, bu pozuntunun törədilməsində təqsirkardırmı. 
138 
M a d d  ə  2 9 5 .  Məhkəmənin qətnaməsi 
295.1.  Məhkəmə  inzibati  xəta  tərkibi  və  hadisəsi  olmadığına  görə,  habelə  Azərbaycan 
Respublikasının  İnzibati  Xətalar  Məcəlləsində  sadalanan  inzibati  xəta  haqqında  iş  üzrə  icraatı 
istisna  edən  digər  hallara  görə  şəxsin  əsassız  inzibati  məsuliyyətə  cəlb  edildiyi  qənaətinə 
gələrsə, məhkəmə qərarın ləğv edilməsi və inzibati xətalar haqqında işə xitam verilməsi barədə 
qətnamə çıxarır. 
139 
295.2.  Məhkəmə  törədilmiş  inzibati  xətanın  xarakterini,  inzibati  xəta  törədən  şəxsin 
şəxsiyyətini,  onun  təqsirlik  dərəcəsini,  əmlak  vəziyyətini,  məsuliyyəti  yungülləşdirən  digər 
halları nəzərə alaraq tənbeh tədbirini dəyişə bilər. 
140 
295.3. Məhkəmə inzibati tənbehi gücləndirə bilməz. 
295.4.  Məhkəmə  inzibati  orqanın  və  ya  vəzifəli  şəxsin  inzibati  tənbehin  tətbiqi  üzrə 
hərəkətlərinin  qanuni  və  əsaslı  olduğunu  müəyyən  edərsə, qərarı  dəyişiklik  etmədən,  ərizəni 
isə təmin etmədən saxlayır. 
295.5.  Məhkəmə  inzibati  xəta  haqqında  iş  üzrə  qərarın  inzibati  orqan  və  ya  vəzifəli  şəxs 
tərəfindən onların səlahiyyətlərinin aşması ilə çıxarıldığını müəyyən edərsə, qərarı ləğv edir və 
inzibati  tənbehin  müddəti  keçməmişsə, işi  baxılmaq  üçün  yuxarı  orqana  və  ya  vəzifəli  şəxsə 
141
göndərir, yaxud inzibati tənbehi tətbiq etmə müddəti ötmüşsə, iş üzrə icraata xitam verir
.
F ə s i l   2 7  
MÜVAFİQ İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARININ, YERLİ ÖZÜNÜİDARƏ 
ORQANLARININ, SAİR ORQAN VƏ TƏŞKİLATLARIN, ONLARIN VƏZİFƏLİ 
ŞƏXSLƏRİNİN QƏRARLARI VƏ HƏRƏKƏTLƏRİ (HƏRƏKƏTSİZLİYİ) İLƏ ƏLAQƏDAR 
MÜBAHİSƏLƏRƏ DAİR İŞLƏR ÜZRƏ İCRAAT 
M a d d  ə  2 9 6 .  Ərizənin verilməsi 

296.1. Maraqlı şəxs müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və yerli özünüidarə orqanının, sair 
orqan  və  təşkilatların,  onların  vəzifəli  şəxslərinin  qərarı,  hərəkəti  (hərəkətsizliyi)  ilə  əlaqədar 
mübahisə qaldıra bilər. 
296.2.  Yuxarı  orqanlara  və  vəzifəli  şəxslərə  ilkin  müraciət  ərizənin  məhkəməyə  təqdim 
edilməsi,  onun  məhkəmə  tərəfindən qəbul  edilməsi  və  mahiyyəti  üzrə  həll  edilməsi  üçün 
məcburi şərt deyildir. 
296.3. Ərizə bu Məcəllənin 4‐cü fəsli ilə müəyyən edilmiş aidiyyət üzrə məhkəməyə verilir. 
Baxılması  rayon  məhkəməsinə  aid  olan  ərizə  fiziki  şəxs  tərəfindən  onun  yaşayış  yeri  üzrə 
məhkəməyə,  yaxud  hərəkətindən  şikayət  edilən  orqanın,  təşkilatın,  vəzifəli  şəxsin  yerləşdiyi 
yerin məhkəməsinə verilir. 
M a d d  ə  2 9 7 .  Müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının, yerli özünüidarə orqanlarının, 
sair  orqan  və  təşkilatların,  onların  vəzifəli  şəxslərinin  məhkəmədə  baxılmalı  olan  qərarları 
və hərəkətləri (hərəkətsizliyi) 
297.1.  Müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanlarının,  yerli  özünüidarə  orqanlarının,  sair  orqan  və 
təşkilatların, onların vəzifəli şəxslərinin məhkəmədə mübahisə edilən qərarlarına, hərəkətlərinə 
(hərəkətsizliyinə) elə kollegial və təkbaşına qərarlar, hərəkətlər (hərəkətsizlik) aiddir ki, onların 
nəticəsində: 
297.1.1. şəxsin hüquq və azadlıqları pozulmuş olsun; 
297.1.2. şəxsin hüquq və azadlıqlarını həyata keçirməyə maneçilik yaransın; 
297.1.3. şəxsin üzərinə qanunsuz olaraq hər hansı vəzifə qoyulmuş olsun və ya o, qanunsuz 
olaraq məsuliyyətə cəlb edilsin. 
297.2.  Göstərilən  orqanların,  təşkilatların,  onların  vəzifəli  şəxslərinin  aşağıdakı  qərar  və 
hərəkətlərindən (hərəkətsizliyindən) bu fəslə uyğun olaraq məhkəməyə şikayət verilə bilməz: 
297.2.1.  Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyasına  uyğun  olaraq  yoxlanılması 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin müstəsna səlahiyyətinə aid olan fərdi və 
normativ hüquqi aktlar; 
297.2.2.  qanunla  məhkəmə  qaydasında  onlardan  şikayət  etmənin  başqa  qaydası  nəzərdə 
tutulan fərdi və normativ hüquqi aktlar. 
M a d d  ə  2 9 8 .  Ərizə ilə məhkəməyə müraciət etmək üçün müddət 
Şəxs  özünün  hüquq  və  azadlığının  pozulduğu  barədə  ona  məlum  olan  gündən  qanunda 
başqa  müddət  müəyyən  edilməyibsə  1  ay  müddətində  ərizə  ilə  məhkəməyə  müraciət  etmək 
hüququna malikdir. 
142 
M a d d  ə  2 9 9 .  Ərizəyə baxılması 
299.1.  Ərizəyə  məhkəmə  tərəfindən  1  ay  müddətində  şəxsin  qərar  və  hərəkətindən 
(hərəkətsizliyindən)  şikayət  edilən  müvafiq  icra  hakimiyyəti  və  ya  yerli  özünüidarə 
orqanlarının, sair orqan və təşkilatların vəzifəli şəxslərinin iştirakı ilə baxılır. 
299.2. Məhkəmə iclasının yeri və vaxtı barədə lazımi qaydada xəbərdar edilmiş şəxslərdən 
hər hansı birinin məhkəmə iclasına gəlməməsi  ərizəyə baxılmasına mane olmur.  Lakin hakim 
məhkəmə iclasında şəxsin iştirakını məcburi hesab edə bilər. 
M a d d  ə  3 0 0 .  Məhkəmənin qətnaməsi və onun icrası 

300.1.  Hakim  ərizəni  əsaslı  hesab  etdikdə  müvafiq  icra  hakimiyyəti  və  yerli  özünüidarə 
orqanlarının,  sair  orqan  və  təşkilatların,  onların  vəzifəli  şəxslərinin  yol  verdikləri  hüquq  və 
azadlıqların pozulmasına və ya məhdudlaşdırılmasına dair halların onlar tərəfindən tamamilə 
aradan qaldırılması vəzifələri barədə qətnamə çıxarır. 
300.2.  Mübahisə  edilən qərar  və  hərəkətlər  (hərəkətsizlik)  nəticəsində  şəxsin  hüquq  və  ya 
azadlığının pozulmadığı müəyyən edilərsə, hakim ərizəni təmin etməkdən imtina edir. 
300.3.  Məhkəmənin  qətnaməsi  qərar  və  hərəkətindən  (hərəkətsizliyindən)  şikayət  edilən 
orqanın rəhbərinə, vəzifəli şəxsə, yaxud tabelik qaydasında yuxarı orqana və ya vəzifəli şəxsə 
qətnamənin qanuni qüvvəyə minməsindən sonra 3 gün müddətində göndərilir. 
300.4.  Qətnamənin  icrası  barədə  onun  rəsmi  qaydada  verildiyi  gündən  1  aydan  gec 
olmayaraq  məhkəməyə  və  şəxsə  məlumat  verilməlidir.  Qətnamənin  icra  edilməməsinə  görə 
təqsirkar  vəzifəli  şəxslər  Azərbaycan  Respublikasının  qanunvericiliyi  ilə  nəzərdə  tutulmuş 
məsuliyyət daşıyırlar. 
143 
F ə s i l   2 8  
HƏRBİ VƏZİFƏLİ ŞƏXSLƏRİN VƏ HƏRBİ İDARƏ ORQANLARININ QƏRAR VƏ 
HƏRƏKƏTLƏRİNDƏN (HƏRƏKƏTSİZLİYİNDƏN) MÜBAHİSƏLƏRƏ DAİR İŞLƏR 
ÜZRƏ İCRAAT 
M a d d  ə  3 0 1 .  İşə baxılması 
Hərbi  vəzifəli  şəxslərin  və  hərbi  idarə  orqanlarının  qərarları  və  hərəkətləri  (hərəkətsizliyi) 
ilə  əlaqədar  mübahisələrdən  yaranan  işlərə  bu  Məcəllənin  27‐ci  fəslində  müəyyən  edilmiş 
qaydada baxılır. 
F ə s i l   2 9  
NORMATİV XARAKTERLİ AKTLARIN QANUNİLİYİNƏ 
DAİR MÜBAHİSƏLƏRDƏN YARANAN İŞLƏR ÜZRƏ İCRAAT 
144  
M a d d  ə  3 0 2 .  Ərizənin verilməsi 
302.1.  Müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanının,  sair  dövlət  orqanlarının  və  ya  vəzifəli  şəxsin 
qanunla  nəzərdə  tutulmuş  qaydada  qüvvəyə  minmiş  normativ  xarakterli  aktı  ilə  özlərinin 
Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyası  və  digər  qanunları  ilə  təsbit  və  təmin  edilmiş 
hüquq və azadlıqlarının pozulduğunu hesab edən, normativ aktın qüvvəsi şamil olunan şəxslər 
həmin  aktın  və  ya  onun  ayrıca  hissəsinin  qanuna  zidd  hesab  edilməsi  barədə  ərizə  ilə 
məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdir. 
145 
302.2.  Yoxlanılması  Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiya  Məhkəməsinin  müstəsna 
səlahiyyətinə  aid  edilmiş  normativ  aktların  qanuniliyinin  yoxlanılması  barədə  ərizələrə 
məhkəmələrdə baxıla bilməz. 
302.3. Ərizə bu Məcəllənin 4‐cü fəsli ilə müəyyən edilmiş aidiyyət üzrə verilir. 
302.4.  Şəxsin  ərizəsi  bu  Məcəllənin  149‐cu  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  tələblərə  uyğun 
olmalı,  ərizədə  normativ  xarakterli  aktı  qəbul  etmiş  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanının,  sair 
dövlət orqanlarının və ya vəzifəli şəxsin adı, aktın qəbul edildiyi tarix, həmin aktla və ya onun 
ayrı‐ayrı müddəaları ilə şəxsin, yaxud şəxslərin qeyri‐müəyyən dairəsinin hansı konkret hüquq 
və  azadlıqlarının  pozulduğu,  mübahisəyə  çıxarılan  aktın  Azərbaycan  Respublikası 

Konstitusiyasının  və  digər  qanunlarının  hansı  maddələrinə  zidd  olduğu  barədə  məlumatlar 
göstərilməlidir. 
146 
302.5. Ərizəyə mübahisə olunan aktın və ya onun hissəsinin surəti əlavə edilir. 
147 
302.6. Ərizənin məhkəməyə verilməsi normativ xarakterli aktın qüvvəsini dayandırmır. 
148 
302.7.  Müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanının,  sair  dövlət  orqanının  və  ya  vəzifəli  şəxsin, 
qüvvəsi  şəxslərin  qeyri‐müəyyən  dairəsinə  şamil  edilən  normativ  xarakterli  aktının 
qanuniliyinin  yoxlanılması  barədə  qanuni  qüvvəyə  minmiş  məhkəmə  qətnaməsi  olarsa, 
məhkəmə ərizəni qəbul etməkdən imtina edir. 
149 
M a d d  ə  3 0 3 .  Ərizəyə baxılması 
303.1. Ərizə ilə məhkəməyə müraciət etmiş şəxs, habelə normativ xarakterli aktı qəbul etmiş 
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, sair dövlət orqanı və ya vəzifəli şəxs məhkəmə iclasının vaxtı 
və yeri barədə xəbərdar edilirlər. 
150 
303.2.  İşə  ərizə  verilən  gündən  1  ay  müddətində  şəxsin  və  ya  onun  nümayəndəsinin, 
normativ xarakterli aktı qəbul etmiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanının, sair dövlət orqanının 
nümayəndəsinin  və  ya  vəzifəli  şəxsin  məcburi  iştirakı  ilə  baxılır.  Lakin  işin  hallarından  asılı 
olaraq məhkəmə işə maraqlı şəxslər gəlmədikdə də baxa bilər. 
151 
303.3.  Məhkəmə  iclasında  məhkəmə  normativ  xarakterli  aktı  qəbul  edən  orqanın  və  ya 
vəzifəli şəxsin səlahiyyətini, bütövlükdə normativ aktın və ya onun bir hissəsinin Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiyasına, digər qanunlara uyğunluğunu yoxlayır. 
152 
303.4.  Normativ  xarakterli  aktın  qanuna  zidd  hesab  edilməsi  barədə  ərizəyə  baxılarkən 
həmin  aktın  qəbul  edilməsi  üçün  əsas  olmuş  halları  sübut  etmək vəzifəsi  aktı  qəbul  etmiş 
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının, sair dövlət orqanının və ya vəzifəli şəxsin üzərinə düşür.
153 
M a d d  ə  3 0 4 .  Ərizə üzrə məhkəmənin qətnaməsi 
304.1. Ərizəni əsassız hesab edən hakim onun təmin edilməməsi barədə qətnamə çıxarır. 
304.2.  Ərizə  əsaslı  hesab  edildikdə  hakim  qətnamənin  nəticə  hissəsində  qeyd  etməklə, 
normativ  xarakterli  aktı  bütövlükdə  və  ya  qismən,  onun  qəbul  edildiyi  gündən  qüvvədən 
düşmüş hesab edir. 
154 
304.3.  Ərizə  təmin  edildiyi  halda  hakim  qətnamənin  nəticə  hissəsində  göstərməlidir  ki, 
qüvvədən  düşmüş  hesab  edilmiş  normativ  xarakterli  aktı  dərc  etmiş  kütləvi  informasiya 
vasitəsi  redaksiyası,  məhkəmənin  təyin  etdiyi  müddət  ərzində  məhkəmənin  qanuni  qüvvəyə 
minmiş qətnaməsi barədə məlumat dərc etməyə borcludur. 
155 
304.4.  Normativ  xarakterli  aktın  bütövlükdə  və  ya  qismən  qüvvədən  düşmüş  hesab 
edilməsi  barədə  məhkəmənin  qətnaməsi  normativ  xarakterli  aktı  qəbul  etmiş  müvafiq  icra 
hakimiyyəti  orqanı,  sair  dövlət  orqanı  və  ya  vəzifəli  şəxs  üçün,  habelə  vətəndaş  və  ya  dairəsi 
qeyri‐müəyyən  olan və  mübahisə olunan normativ aktın  qüvvəsi hüquq  və vəzifələrinə şamil 
olunan şəxslər üçün məcburidir. Həmin qətnamə preyudisial qüvvəyə malikdir və digər şəxslər 
tərəfindən  normativ  xarakterli  aktın  qanuniliyi  aktın  yalnız  məhkəmə  yoxlamasının  obyekti 
olmayan hissəsi üzrə yenidən mübahisə edilə bilər. 
156 
ÜÇÜNCÜ YARIMBÖLMƏ 
XUSUSİ İCRAAT 
F ə s i l   3 0  

ÜMUMİ MÜDDƏALAR  
M a d d  ə  3 0 5 .  Məhkəmənin xüsusi icraat qaydasında baxdığı işlər 
305.1. Məhkəmə xüsusi icraat qaydasında aşağıdakı işlərə baxır: 
305.1.1. hüquqi əhəmiyyəti olan faktların müəyyən edilməsi haqqında; 
305.1.2.  şəxsin  xəbərsiz  itkin  düşmüş  hesab  edilməsi  və  ya  şəxsin  ölmüş  elan  edilməsi 
haqqında; 
305.1.3.  şəxsin  məhdud  fəaliyyət  qabiliyyətli  və  ya  fəaliyyət  qabiliyyəti  olmayan  hesab 
edilməsi haqqında; 
305.1.4.  daşınar  əşyanın  sahibsiz  hesab  edilməsi  və  daşınmaz  əşya  üzərində  dövlət 
mülkiyyəti hüququnun tanınması haqqında; 
305.1.5. itirilmiş adsız qiymətli kağızlar və orderli qiymətli kağızlar üzrə hüquqların bərpa 
edilməsi haqqında (çağırış icraatı); 
305.1.6. şəxsin psixiatriya stasionarına məcburi yerləşdirilməsi haqqında; 
305.1.7.  vətəndaşlıq  vəziyyəti  aktlarının  qeydiyyatının  düzgün  olmamasının  müəyyən 
edilməsi haqqında; 
305.1.8.  notariat  hərəkətlərindən və  ya  həmin  hərəkətlərin  aparılmasından  imtinaya  dair 
şikayətlər üzrə; 
305.1.9. övladlığa götürmə haqqında ərizələrə. 
305.1.10. şəxsin narkoloji‐tibb müəssisəsinə məcburi yerləşdirilməsi haqqında;
157 
305.2.  Azərbaycan  Respublikasının  qanunları  ilə  xüsusi  icraat  qaydasında  başqa  işlərə 
baxılması da nəzərdə tutula bilər. 
M a d d  ə  3 0 6 .  Xüsusi icraat işlərinə baxılması qaydası 
306.1.  Məhkəmələr tərəfindən  xüsusi  icraat  işlərinə,  bu  Məcəllənin  30‐39‐cu  fəsillərində 
müəyyən edilmiş xüsusiyyətlərlə, iddia icraatı qaydasında baxılır. 
306.2. Xüsusi icraat işləri ərizəçilər tərəfindən qaldırılır, ərizəçinin və maraqlı şəxsin iştirakı 
ilə məhkəmədə baxılır. 
306.3.  Təsisçiləri  dövlət və  ya  dövlət  idarələri,  yaxud  təşkilatları  olan  hüquqi  şəxslərin 
müvafiq  müraciəti  olduğu  halda  dövlət mənafeyinin  müdafiəsi  üçün  prokuror aşağıdakı  işlər 
üzrə ərizə verə bilər: 
306.3.1.  mülkiyyət  hüququ  üzrə  əmlaka  sahiblik,  ondan  istifadə  və  onun  barəsində 
sərəncam vermək haqqında işlər üzrə; 
306.3.2.  daşınar  əşyanın  sahibsiz  hesab  edilməsi  və  daşınmaz  əşya  üzərində  dövlət 
mülkiyyəti hüququnun tanınması haqqında işlər üzrə. 
306.4.  Xüsusi  icraat  qaydasında  işlərə  baxarkən məhkəməyə  aid  hüquq  haqqında 
mübahisənin  olduğu  müəyyən  edilərsə,  hakim  ərizənin  baxılmamış  saxlanılması  haqqında 
qərardad çıxarır və maraqlı şəxslərə onların ümumi əsaslarla iddia vermək hüququnu izah edir. 
F ə s i l   3 1  
HÜQUQİ ƏHƏMİYYƏTİ OLAN FAKTLARIN MÜƏYYƏN EDİLMƏSİ 
M a d d  ə  3 0 7 .  Hüquqi əhəmiyyəti olan faktların müəyyən edilməsi haqqında işlər 

307.1.  Məhkəmə  fiziki  və  hüquqi  şəxslərin  şəxsi  və  ya  əmlak  hüquqlarının  əmələ  gəlməsi, 
dəyişməsi, xitam verilməsinin asılı olduğu faktları müəyyən edir. 
307.2. Məhkəmə aşağıdakıların müəyyən edilməsi barədə işlərə baxır: 
307.2.1. şəxslərin qohumluq münasibətlərinin; 
307.2.2. şəxsin öhdədə olması faktının; 
307.2.3.  doğumun,  övladlığa  götürmənin,  nikahın,  boşanmanın,  ölümün  qeyd  edilmə 
faktının; 
307.2.4.  ər‐arvaddan  birinin  vəfat  etməsi  nəticəsində  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanında 
nikah qeydə alına bilməzsə, qanunla müəyyən edilmiş hallarda faktiki nikah münasibətlərində 
olma faktının; 
307.2.5.  şəxsin  sənəddə  göstərilən  adı,  atasının  adı  və  ya  soyadı  onun  pasportdakı  adı, 
atasının adı və ya soyadı ilə düz gəlmədiyi halda hüquq müəyyənedici sənədlərin (həmkarlar 
ittifaqı və digər ictimai birliklərin, siyasi partiyaların bileti, hərbi sənədlər, pasport və müvafiq 
icra  hakimiyyəti  orqanları  tərəfindən  verilən  şəhadətnamələrdən  başqa)  həmin  şəxsə  məxsus 
olması faktının; 
307.2.6.  mülkiyyət  hüququ  üzrə  daşınmaz  əmlaka  sahiblik,  ondan  istifadə  etmək və  onun 
barəsində sərəncam vermək faktının; 
307.2.7. bədbəxt hadisə faktının; 
307.2.8.  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanlarının  imtina  etdiyi  hallarda,  şəxsin  müəyyən 
vaxtda, müəyyən şəraitdə vəfat etməsi faktının; 
307.2.9. mirasın qəbul edilməsi faktının və vərəsəliyin açılma yerinin; 
307.2.10. atalığın etiraf olunması faktının; 
307.2.11.  qanunvericilikdə  müəyyən  edilməsinin  başqa  qaydası  nəzərdə  tutulmamışsa, 
hüquqi əhəmiyyəti olan digər faktların. 
M a d d  ə  3 0 8 .  Hüquqi əhəmiyyəti olan faktların müəyyən edilməsi üçün zəruri olan 
şərtlər 
Məhkəmə  hüquqi  əhəmiyyəti  olan  faktları  o  zaman  müəyyən  edə  bilər  ki,  ərizəçi  həmin 
faktları  təsdiq  edən  lazımi  sənədləri  başqa  qaydada  ala  bilməsin,  yaxud  itirilmiş  sənədlərin 
bərpası mümkün olmasın. 
M a d d  ə  3 0 9 .  Ərizənin verilməsi 
309.1.  Hüquqi  əhəmiyyəti  olan  faktların  müəyyən  edilməsi  haqqında  ərizələr  ərizəçinin 
yaşadığı yerin məhkəməsinə verilir. 
309.2.  Mülkiyyət  hüququ  üzrə  daşınmaz  əmlaka  sahiblik,  ondan  istifadə  etmək və  onun 
barəsində  sərəncam  vermək  faktının  müəyyən  edilməsi  haqqında  ərizələr  daşınmaz  əmlakın 
yerləşdiyi yerin məhkəməsinə verilir. 
M a d d  ə  3 1 0 .  Ərizənin məzmunu 
Ərizədə həmin faktın müəyyən edilməsinin ərizəçiyə nə məqsəd üçün lazım olduğu, habelə 
lazımi 
sənədləri
 ərizəçinin 
ala 
bilməməsini, 
yaxud 
itən
sənədlərin 
bərpasının 
mümkünsüzlüyünü təsdiq edən sübutlar göstərilməlidir. 
M a d d  ə  3 1 1 .   Məhkəmənin ərizə üzrə qətnaməsi 

Məhkəmənin qətnaməsi faktı təsdiq edən sənədi, qeydə alınmalı faktlar üzrə isə qeydiyyatı 
həyata keçirən orqanların verdiyi sənədləri əvəz etməməklə, belə qeydəalınma üçün əsasdır. 
F ə s i l   3 2  
ŞƏXSİN XƏBƏRSİZ İTKİN DÜŞMÜŞ HESAB EDİLMƏSİ VƏ ÖLMÜŞ ELAN EDİLMƏSİ 
M a d d  ə  3 1 2 .  Ərizənin verilməsi 
Şəxsin xəbərsiz itkin düşmüş hesab edilməsi və şəxsin ölmüş elan edilməsi haqqında ərizə 
ərizəçinin yaşadığı yer üzrə məhkəməyə verilir. 
M a d d  ə  3 1 3 .  Ərizənin məzmunu 
Ərizədə  şəxsi  xəbərsiz  itkin  düşmüş  hesab  etməyin  və  onun  ölmüş  elan  edilməsinin 
ərizəçiyə  nə  məqsəd  üçün  lazım  olduğu  göstərilməli,  habelə  şəxsin  xəbərsiz  itkin  düşməsini 
təsdiq edən hallar, yaxud xəbərsiz itkin düşənin ölüm təhlükəsi qarşısında olmasını və ya onun 
müəyyən bədbəxt hadisədən həlak olmasını güman etməyə əsas verən hallar şərh edilməlidir. 
Hərbi  əməliyyatlar  zamanı  hərbi  qulluqçuların  və  ya  digər  şəxslərin  xəbərsiz  itkin  düşməsi 
barədə ərizədə hərbi əməliyyatın qurtardığı vaxt göstərilməlidir. 
M a d d  ə  3 1 4 .  Ərizə verildikdən sonra hakimin hərəkətləri 
314.1.  Hakim  işi məhkəmə  baxışına  hazırladıqda  hansı  şəxslərin  itkin  düşən  barədə 
məlumat  verə  biləcəyini  aydınlaşdırır,  habelə  itkin  düşənin  məlum  son  yaşayış  yeri  və  iş  yeri 
üzrə müvafiq təşkilatlardan, polis orqanlarından onun haqqında olan məlumatları alır. 
314.2. Hakim ərizəni qəbul etdikdən sonra, itkin düşən şəxsin əmlakının yerləşdiyi yer üzrə 
müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanına  onun  əmlakını  idarə  etmək  üçün  şəxs  (qəyyum)  təyin 
etməyi təklif edə bilər. 
M a d d  ə  3 1 5 .  Məhkəmənin ərizə üzrə qətnaməsi 
315.1.  Şəxsin  xəbərsiz  itkin  düşmüş  hesab  edilməsi  barədə  məhkəmə  qətnaməsi,  itkin 
düşənin  əmlakının  idarə  olunması  üçün  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanının  müqavilə 
bağladığı şəxsə verilməsi üçün (zəruri halda daimi idarə üçün) əsasdır. 
315.2.  Şəxsi  ölmüş  elan  edən məhkəmə  qətnaməsi  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanı 
tərəfindən vətəndaşlıq  vəziyyəti  aktlarının  qeydiyyatı  kitabına  şəxsin  ölməsi  barədə  qeyd 
etmək üçün əsasdır. 
M a d d  ə  3 1 6 .   Xəbərsiz  itkin  düşmüş  hesab  edilən  şəxsin  gəlməsinin  və  ya  olduğu