Ədəbiyyat və incəsənət. Müstəqillik dövründə Azərbaycan Respublkasının inkişafında ədəbiyyat və incəsənət də önəmli rol oynayır. Müstəqillik uğrunda mübarizə və sonrakı illərdə Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsi yeni əsərlərlə zənginləşdi. Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza (Ulutürk), Məmməd Araz, Qabil, Nəbi Xəzri, Fikrət Qoca, İsa İsmayılzadə, Söhrab Tahir, Cabir Novruz, Nəriman Həsən-zadə, Vaqif Səmədoğlu, Ramiz Rövşən, Fikrət Sadıq və s. ədiblərin əsərləri dərin məzmunu ilə fərqlənirdi. Gənc poeziyanın nümayəndələri axtarış yollarında idi. Ədəbiyyatda Qarabağ müharibəsi, bazar münasibətlərinə keçid, 1990-cı illərin birinci yarısındakı siyasi qeyri-sabitlik, hakimiyyət uğrunda mübarizə şəraitində cəmiyyətdə, insanların daxili aləmində baş verən dəyişiklikləri əks etdirən əsərlər yaranırdı.
Detektiv roman ustası Çingiz Abdullayevin əsərləri bütün dünyada böyük maraqla qarşılanır. Ənvər Məmmədxanlının, Əzizə Cəfərzadənin, Aqil Abbasın. İsi Məlikzadənin, Aqşin Babayevin, Arif Abdullazadənin, Əli Əmirlinin, Məmməd Orucun əsərləri böyük tərbiyəvi əhəmiyyət kəsb edirdi. Ədəbiyyatın, filologiyanın inkişafına diqqəti artırmaq üçün Prezident Heydər Əliyev 1996-cı ildə Füzuli adına Beynəlxalq mükafat təsis etdi, 1997-ci ilin noyabr ayında “Azərbaycan yazıçılarına dövlət qayğısını artırmaq haqqında” Fərman verdi. Prezident H.Əliyev 1998-ci il mayın 22-də “Azərbaycan Respublikasında fəxri adlar haqqında”, 2002-ci il iyunun 11-də “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin təsis edilməsi haqqında” fərmanlar verdi.
2000-ci ilin aprel ayında təntənə ilə Bakıda “Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyi qeyd olundu. Azərbaycan xalq ədəbiyyatının ən qədim yazılı abidəsi olan
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı yarandığı dövrün adət-ənənələri, köçəri həyat tərzi və s. haqqında tarixi-etnoqrafik məlumatla zəngindir. Azərbaycan xalqının soykökünü, tarixini, dövlətçiliyini və Azərbaycan türkcəsini öyrənmək baxımından zəngin mənbə olan “Kitabi-Dədə Qorqud” yalnız Azərbaycanın deyil, bütün türk dünyasının ölməz kitabıdır. Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev 1997-ci il aprelin 20-də “Kitabi-Dədə Qorqud”un 1300 illik yubileyinin keçirilməsi ilə əlaqədar fərman imzaladı. Üç il müddətində yubiley çərçivəsində görülən işləri elmi, ictimai, siyasi və bədii nöqteyi-nəzərdən yüksək qiymətləndirən dövlət başçısı “Kitabi-Də-
də Qorqud” ensiklopediyasının nəşrini büyük nailiyyət adlandırdı.
Drezdendə, Moskvada, Türkiyənin müxtəlif şəhərlərində YUNESKO çərçivəsində yubiley tədbirləri təşkil olundu və “Kitabi-Dədə Qorqud”un 1300 illik yubileyi 2000-ci ilin aprelində Bakıda Türkdilli Dövlətlər Birliyinin VI zirvə toplantısına dəvət olunmuş dövlət başçılarının iştirakı ilə keçirilmiş təntənəli mərasim ilə başa çatdı.