Azərbaycan Texniki Universiteti Paşazadə Elvin Malik oğlu Qrup: 312a5 fb com/cinusoid add me; twitter com/cinusoid instagram com/cinusoid

Sərbəst iş №8
XX əsrin 30-cu ilinin represiyası
Ədəbiyyat
1. Azərbaycan tarixi.VII cilddə, VI cild, Bakı, 2000, cəh. 9-200,250-406.
2. Məmmədov İ, Məmmədov Ç. Siyasəti tarix, Bakı, 2004.səh.119-154
3. Siyasi tarix.I hissə Bakı, 1995, səh. 241- 267.
4. Siyasi tarix II hissə Bakı, 1998, səh..5-33.
5. Mustafazadə T. Ümumi tarix.IV cild, Bakı, 1997.
6. Məmmədzadə M. Milli Azərbaycan hərəkatı. Bakı, 1992, səh.147-149.
Azərbacanın sosial və iqtisadi inkişafında 30-cu illərdə çox böyük irəliləyişlər olmuşdur.1928-32-ci illərə dair birinci beşillik plan vaxtından qabaq yerinə yetirildi. Neft və digər sənaye sahələri, aqrar sahədə böyük inkişaf nəzərə çarpırdı.
Xalq təsərrüfatının yenidən qurulmasının həlledici mərhələsi başa çatır, sosializmin maddi-texniki bazası daha da möhkəmlənirdi. Sosialist iqtisadi və sosial münasibətləri şəriksiz hökmranlıq edir, bütün istismarçı siniflər ləğv olunurdu.
Bununla belə, sosializm quruculuğu prosesi ilə yanaşı inzibati-amirlik idarəetmə sisteminin törətdiyi narazılıqlar da artmaqda idi.
Bu narazılığı aradan qaldırmaqdan ötrü KP-sı “sıralarını təmizləmək” haqqında qərar verdi”. Təkcə 1933-34 –cü illərdə iki mindən çox kommunist partiya sıralarından çıxarıldı. Partiyadan çıxarılanların əksəriyyətini azərbaycanlılar təşkil edirdi.
30-cu illərin ikinci yarısından respublika rəhbərliyində yaranmış mühit, xüsusilə azərbaycanlılara qarşı düşmənçilik mövqeyində duran ermənilərin partiya və güc strukturlarında cəməlşməsinə gətirib çıxardı. Bu siyasət azərbaycanlıları respublikanın ictimai siyasi həyatından təcrid etməyə, fürsət düşdükdə onları fiziki cəhətdən məhv etməyə yönəldilmişdi.
SSPİ –də sosializm cəmiyətinin qurulması, 20-30-cu illərdə olkənin iqtisadiyyatında, onun sinfi tərkibində əmələ gəlmiş əsaslı dəyişikliklər 1924-cü ildə Sovet Konstitusiyasında qəbul edilmiş müddəalara yenidən baxılmasını tələb edirdi.
1936-cı il noyabrın 17-də AZ.SSP IX Sovetlər Qurultayı çağrıldı və orada AZ. SSP-in yeni Konstitusiyasının ümumxalq müsakirəsi dinlənildi və həmin layihə bəyənildi. Həmin layihənin müzakirəsində 1 milyondan çox adam iştirak etmişdi.
Qurultay həmçinin ZSFSR-in ləğv edilməsi haqqında məsələni də müzakirə etdi.
1937-ci il martın 14-də IX Sovetlər Qurultayı öz işini davam etdirərək ,AZSSP –ni Yeni Konstitusiyanı qəbul etdi.
Çoxmillətli ölkədə sosial və iqtisadi dəyişikliklər prosesində milli məsələ obyektiv olaraq öz əhəmiyyətini itirmişdi. Sosializm quruculuğunda milli amilin təhrif olunması əhalisi müsəlman olan respublikakalarda xüsusilə aydın şəkildə təzahür edirdi.
Azərbaycanda milli özündərkin hər cür təzahürü əksər hallarda millətçilik damğası ilə kökündən kəsilir,onu az çox özündə əks etdirən elmi və ədəbi əsərlər tənqid atəşinə tutulurdu.
Ölkədə avtoritar idarəçilik güclənir, rəhbər xadimlərin –Stalinin, Bağırovun şəxsiyyəyinə pərəstiş daha da güclənir,idarəetmədə daha çox istifadə edilirdi.
Beləliklə vicdanlı komminstlərə,partiya və dövlət xadimlərinə,elm və ədəbiyyat xadimlərinə qarşı geniş hücumlar başlandı.Ən yaxşı ziyalı nümayəndələrin güllələnməsi,sürgün edilməsi ilə müşaiyət olunan represiyyalar başlandı.
1937-ci ilin mayında XII Bakı partiya konfransında M.C.Bağırov bir çox qocaman partiya üzvlərinin ideyaca darmadağın edilməsi üçün çağırışı kütləvi cəzaları həyata keçirmək üçün bir çağırış oldu.
Bağırov və onun əlaltıları Sumbatov –Topuridze, Markaryan,Yemelyanov, Qriqor-yan, Borşov kimi adamlar siyasi vəziyyətdən istifadə edərək Azərbaycanın görkəmli oğullarını məhv etdilər.
Respublikanın görkəmli partiya və dövlət xadimləri R.Axundov, D.Bünyadzadə, M.D.Hüseynov,Ç.İldrım,Ə.H.Qarayev,H.Sultanov kimi şəxsiyyətlər repressiya qurbanı oldular.
Repressiya elm və mədəniyyət xadimlərinə qarşı da yönəldilmişdi. 1937-ci ildə H.Cavid, M.Müşfiq, Y.V.Çəmənzəminli, V.Xululu, Əhməd Cavad, T.Şahbazi (Simurq), B.Çobanzadə və başqaları həbs edilərək ya güllələnmiş, ya da Sibirə və uzaq Şərqə sürgün edilmişdilər.
Təkcə 1937-ci ildə Azərbaycanda “xalq düşməni” kimi 29 min nəfər güllələnmiş və ya sürgün edilmişdi.
Ümumiyyətlə 1937-38-ci illərdə Azərbycanda 70 mindən çox insan –sadə əməkçi, rəhbər, ziyalı represiyanın qurbanı olmuşdu.
Əslində bu Azərbaycan millətinin qatı düçmənləri tərəfindən etnik düşmənçlik məqsədilə məhv edilməsi idi. Belə bir kədərli faktla sübut olunur ki, Azərbaycandakı 51 rayondan 31-də daxili işlər idarəsinin baçında ermənilər dururdular.
Beləliklə XX əsrin 30-cu ullərində milyonlarla adam Stalinin şəxsiyyətə pərəstişinin qurbanı olmuşdur. Bunun isə ölkənin gələcək iqtisadi,siyasi,mədəni və hərbi inkişafı üçün çox ağır nəticələri oldu.