Azərbaycan türkləRİNİN

k ik -
―göy‖ deməkdir (102,122).
M a r u t t a ş.
Marut və türkcə taş 
sözlərindəndir. Qeyd edilməlidir ki, Marut şəxs adı V əsrdə Albaniyada da 
mə lu mdur və 487-ci ildə alban kilsə yığıncağında iştirak edən bir nəfə rin ad ıdır. 
―Marut‖ adı türkcə deyil, görünür, qədimdə Hindistanla sərhəddə yaşamış türk 
tayfaların ın qərbə gətird ikləri addır. Kaslarda və Albanlarda Marut şəxs adın ı 
qədim hindlərdə külə k a llahı Ma rut ilə ə laqələndirmə k o lar (102,134). A rxeo loji 
qazıntılar Mərkəzi Asiyanın və Orta Asiyanın Şimali Hindistanla er. əvvəl III 
minillikdən başlayaraq ticarət ə laqələri sa xladığ ını göstərmişdir (33,40). ―Marut‖ 
ko mponenti kassitlərdə iki Na zi-ma-rut-taş çar adında da əksini tap mışdır. Sanskrit 
dilində 
marut
ib lis, şeytan dərəcəsini bild irən addır. Nazima ruttaş ş əxs adı 
şumerlərlə Nasi (Nazi) allahın ın adından, sanskritcə marut ―ib lis (şeytan) 
dərəcəsini bild irən ad‖ və qədim türkcə 
taş 
sözlərindən ibarətdir. 
U r z i q u r u m a ş
. Kaslarda 
bir çarın adı (er. əv. II minilliy in ortaları). Şu mer d ilində 
urzi
(A llaha) həqiqi 
pərəstiş edən‖, 
kuru
―xeyr verən‖ və 
meş 
―igid‖ sözlərindən ibarətdir. Ad ―həqiqi 
pərəstişkar və xeyr verən kişi (igid)‖ mənasındadır. Quruluşca şumerlərdə 
Gilgameş şəxs adı ilə müqayisə olunur. 
H a r b a ş i p a k.
Kaslarda 
bir çarın adı (er. əv. II minilliy in ortaları). Kaslarda Harbe allah ının adından və 
şumercə aş ―bir‖, 
pak , bak
―parıldamağa başla maq‖, ―aç ılmaq‖ sözlərindən ibarət 
olub ―Harbe allah ının kö məyilə bir açılan‖ mənasını verir. 
K u d u r-E n l i l.
Kasla rda bir çarın 
adı (er. əv. 1264-1256). A kkadca 
k udurri 
―(mənim) payımdır‖ və şumercə Enlil 
(Allah ) adından ibarətdir. ―En lil (mən im) payımdır‖ mənasındadır. 
Ş a q a r a k t u-Ş u r i a ş.
Kaslarda b ir 
çarın adı (er. əv. 1255-1243). Teofo r addır. Adın ―Şaqaraktu‖ hiss əsi şumercə 
şaq

---

46 
―xeyr gətirən‖, 
ara 
―qul‖ və Utu (Günəş allahı) sözlərindən ibarət olub ―Utu 
(allahına)xeyir gətirən qulu‖ mənasındadır. Adın ikinci h issəsi kaslarda Şuriaş 
allah ının adından ibarətdir. Bütünlüklə ad ―Şuriaş allahın ın Utu allah ına xeyir 
gətirən qulu‖ mənasındadır. 
A b i r a t t a ş.
Kaslarda bir çarın adı 
(er. əv. II minilliyin ortala rı). Bu adda ―t‖ s əsi akkad dilində ya zılışda 
qoşalaşdırılmışdır. Qədim türkcə 
amır, abır
―sakit lik‖, ―ə min-a manlıq‖ (166,I,59) 
və 
taş 
sözlərindəndir. 
K a r a i n t a ş.
Kasla rda iki 
Karaindaş (yaxud Karaintaş) çar ad ı məlu mdur. I Karaindaş (er. əv. II minilliy in 
40-cı illəri) və II Ka raintaş. İ. Əliyev (44,78) bu adı e la m d ilind ə Kuri, kassitcə 
Kari allah ının adı ilə bağlamışdır. Türkcə 
k aru,
monqolca 
xaru
―əziz‖ , ―sevimli‖, 
ini
―kiçik qardaş‖ və 
taş, daş
sözlərindəndir. Quru luşca skiflə rdə Xa rasin adı ilə
müqayisə olunur. İbn Xordadbeh (IX əsr) Təbəristanın və Gilanın hakimin in Cin-
Cilan Xorasan adlandığını yazır (1,16). Xorasan (fars dilind ə ―şərq‖, ―gündoğan‖) 
toponimi ilə ə laqəsi olmayan bu ş əxs adı 
xoru
və türkcə 
əsən
-―sağla m‖, ―gü mrah‖ 
sözlərindən ibarətdir. 
K u r i q a l z u
. Kassitlərdə mü xtə lif va xtla rda yaşamış iki ça rın 
adı (er. əv. II minillik). Teofor addır. Ad ―Kuri‖ və ―qalzu‖ hissələrindən ibarətdir. 
Birinci h issə güman ki, lulubelərdə və kaslarda Kiu r a llah ının adından (ba x: 
kasalarda Kikkiurtaş adına), ya da şume rcə 
k uru
―xeyr verən‖ sözündən ibarətdir. 
Kasların çar şəxs adlarında qəbilə allahının ad ı, həm də ―hakim‖ mənasını verirdi, 
çünki, qəbilə başçısı həm baş kahin, həm də qəbilə allahına bərabər şəxsiyyət 
sayılırd ı. Lu lubelərdə və kaslarda Kiur allahı, qədim türklərdə Kuar allah ı ilə 
müqayisə olunur. Adın