Azәrbaycan Vәtәndaş Cәmiyyәtinin
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Müddәt 45 dәqiqә
Bildirişlәr
Power Point Flipchart
Cədvəl: QHT- lərin inkişafı üçün strategiyalar
4 Nəsil
11 Đ nkişaf istiqamətli QHT-lərin strategiyaları: Dörd nəsil David Korten, “Getting to the 21 st Century, Voluntary Action and the Global Agenda, 1990” NƏSĐL
Kömək & Rifah
Cəmiyyətin Đnkişafı ÜÇÜNCÜ Dayanaqlı Sistem Đ nkişafı
DÖRDÜNCÜ Đ nsan Hərəkətləri Problemin Qoyuluşu Çatışmazlıq Yerli ətalət Đ nstitusional və siyasət məhdudiyyətləri Yetərsiz səfərbərlik görüşü
Vaxt Müddəti Dərhal
Layihə müddəti 10-20 il Qeyri müəyyən gələcək
Miqyas Şə xs və ailə Qonşu vəya kənd Region vəya ölkə Milli vəya qlobal
QHT
QHT və cəmiyyət Bütün uyğun dövlət və özəl təşkilatlar Sərbəst müəyyən edilmiş insan və şə bəkələr QHT Rolları Həyata keçirən Təşviq edici Katalizator Aktivist/Tədrisçi
Logistik idarəçiliyi Layihə menecmenti Strateji idarəetmə Öz özünü idarəedən şə bəkələr Đ nkişaf Təhsili Ac uşaqlar Cəmiyyətin öz özünə kömək etməsi Məhdud siyasət və təşkilatlar Planetimizi qoruyaq
12 Sessiya 5: Vәtәndaş cәmiyyәtini güclәndirmәkdә hәdәflәr Öyrәnmә mәqsәdlәri
Vasitәlәr vә nәticәlәr müzakirәsini anlamaq: Vәtәndaş cәmiyyәtini öz çıxarları üçünmü güclәndirmәliyik, yoxsa ondan bir mәqsәdә çatmaq üçün alәt kimi istifadә üçün?
20 dәqiqә
Vәtәndaş cәmiyyәtinin inkişafının hәdәflәri: Nәyә görә güclü VCT?
mәqsәdlәrini müzakirә edirlәr.
Vasitә vә nәticәnin müzakirәsiylә bağlı tәqdimat, daha sona Azәrbaycanda VC-yә olan geniş yanaşma üzәrindә açıq müzakirә: • Nә üçün sualına necә cavab verirsiniz?
Azәrbaycan VCT-lәrinin fәrdi vә birgә şәkildә cәmiyyәtә verdiyi faydalarla bağlı qrup işi. • Birinci sessiyada qeyd edilmiş rollara baxın
Ümumi müzakirә Son
13
Müddәt 45 dәqiqә Vәsaitlәr
Bildirişlәr
Power Point
VC- ni güclәndirmәnin mәqsәdlәri; VC müdaxilәlәri haqqında tipologiya.
VC-ni niyә güclәndirәk?
14
gücləndirmənin məqsədləri
Yoxsulluğu azaltmaq Ə traf mühiti qorumaq Sülh
Öz içərisində bir məqsəd olan Vətəndaş cəmiyyəti Demokratikləşmə Dövlət qurmaq kimi
B A
göstəricisidir: Demokratiya, qanunun aliliyi, sülh və rifah
-Cәmiyyәt iştirakçılarına güc verәrәk social investisiya
- Yaxşı idarәçilik, social vә iqtisadi әdalәt üçün bir sәs -Yoxsulluğun azaldılması
15 VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ MÜDAXİLƏLƏRİNİN TİPOLOGİYASI Bir məqsədə çatmaq üçün vasitə kimi istifadə edilən VC Nəticə olaraq VCnin özü Dövlət Yaranışı Sülh Yoxsulluğu Azaltma Sosial Bəranərsizlik Dövlətin monitorinqi Sivil/Mədəni məkan yaratmaq Demokratikləşmə -Avtoritar rejimlərdən qurtulmaq -Müxalif qrup və partiyalara dəstək - Çox partiyalı Seçkiləri dəstəkləmək Təmsil -Seçki kommisiyaları üçün dəstək -Səsvermə & səslərin yoxlanılması
hakimiyyəti üçün lobi, qanunun aliliyi -Fərdi hüquqların qorunması
-Müstəqil medianın dəstəklənməsi
Konflikt önləyici -Azlıqlara hörmət -Anti diskriminasiya -Sülh kampaniyası Konflikt çözümü -Yerli vətəndaş cəmiyyətini gücləndirmək -Bitərəf dəstək xidmətlərini təşviq etmək
-Qaçqın sığınacaq hüquqları -Siyasi fəaliyyətlərdə artan fəaliyyət -Ədalət sisteminin yaxşılaşdırılması -Liderlik təlimi
Dövlət və bazarların zəif olduğu yerlərdə səhiyyə,təhsil və rifah kimi xidmətlərin göstərilməsi
İ
Gəlir toplama
Sosial sərmayə formalaşdırma
Yoxsulluğun azaldılmasında iştirak
Azad ticarəti təşviq etmək
təhsil
Ümumi hüquqların təqibi
İ nsan haqqlarının pozulmasının monitorinqi və hesabat vermə
Hər cür ayrı seçkiliyə qarşı mübarizə
İ nsan resursları təhsili və maarifləndirmə
Həssas qrupların və kənarlaşdırılmış birliklərin gücləndirilməsi
Qadınların bərabər hüquqlara malik olması
Ombudsman ofisinə dəstək
Xalq sorğularına/anketlərinə dəstək
Yaxşı idarəçiliyi gücləndirmə:
- Korrupsiyannı ortaya çıxarmaq
- Şəffaflığı təşviq etmək
- Hesabatlılığın həyata keçrilməsini dəstəkləmək
Sosial hərəkatlar üçün
(Təməl dəyişikliyi yoluyla güc birliyi quran təşkilatlar)
Beynəlxalq maliyyə qurumlarına meydan oxuyan qlobal şə bəkələr
Aktiv vətəndaşlıq (Dövlət və özəl qüvvələrə məsuliyyət aşılamaq)
Aşağıdakılara yönələn qlobal sivil toplum:
-Universal insan resursu
-Beynəlxalq ə məkdaşlıq -Konfliktlərin sülh içində həlli
16 Sessiya 6: Vәtәndaş cәmiyyәtinin inkişafının sәviyyәlәri Hәdәflәr
Vәtәndaş cәmiyyәtinin fәrddәn beynәlxalq sәviyyәyә qәdәr güclәndirә bilәcәyi sәviyyәlәr, hәr bir sәviyyәdәki quruluş vә proseslәr. Tәşkilati vә Đnstitusional inkişaf arasındakı fәrqlәr, Đnstitusional Đnkişaf әsasәn sector vә sektorlararası sәviyyәlәrdә olur.
Müddәt
30 dәqiqә
20 dәqiqә
20 dәqiqә
20 dәqiqә
Flipçart üzәrindә konsentrik 6 dairә çәkin vә mәrkәzdәn/ortadan başlayaraq aşağıdakıları qeyd edin: fәrdi, tәşkilati, tәşkilatlar- arası/sub-sektor, Vәtәndaş cәmiyyәti, sektorlarası vә beynәlxalq
Qrup halında hәr sәviyyәdәki iştirakçıları müәyyәnlәşdirәcәk, post-it lәr üzәrindә qeyd edәcәk vә flipçarta yerlәşdirәcәklәr.
Başqa rәngdә olan bit post-it istifadә edәrәk, iştirakçılar tapşırığı tәkrarlayacaqlar, bu dәfә hәrbir sәviyyәdәki VC inkişafı müdaxilәlәrini müәyyәnlәşdirәcәklәr.
Prezentasiya vә müzakirә: Vәtәndaş cәmiyyәtinin güclәndirilmәsinin sәviyyә vә proseslәri üzәrinә 2 bildiriş
Azәrbaycandakı vә digәr VCT- lәrin müxtәlif sәviyyәlәrdә effektiv bir şәkildә çalışdığı misalların müzakirәsi
90 dәqiqә Vәsaitlәr
Flipçart
VC-nin güclәndirmәsi; Bәzi müdaxilә örnәklәri.
17 Bildiriş
Vətəndaş cəmiyyətinin güclənməsi Vәtәndaş cәmiyyәtini güclәndirmә proqramı adı altında edilәn QHT müdaxilәsi aşağıdakına bәnzәr model kimi işlәyir;
Müdaxilә bu sәviyyәlәrin hәr hansında ola bilәr.Tәşkilati sәviyyәdә fәrdi qurumları güclәndirmәk mәqsәd ilә
Dövlәt sәviyyәsindә, Vәtәndaş cәmiyyәti qruplarının fәaliyyәt göstәrә bilmәsi üçün “münbit mühit” yaratmaq mәqsәdilә
Ayrıca, bu fәrqli sәviyyәlәr arasında әlaqәlәr qurmağa yönәlә bilәr. Misal olaraq yerli sәviyyәdә şәxslәr vә ya cәmiyyәtlәrdә / Ot köklәri tәşkilatlarında federasiyalar qurmaq, şәbәkәlәrin formalaşmasına kömәk etmәk- Đkinci sәviyyәdә dә inkişaf bağlantıları axtarmalı vә güclәndirilmәlidir.
Ümumilikdә vәtәndaş cәmiyyәtindә çalışan tәşkilatların sәviyyәlәri
DÖVLƏT VƏTƏNDAŞ CƏMĐYYƏTĐ QRUPLARI QHTLƏR daxil olmaqla
Đ CMALAR
18 Bildiriş Vətəndaş cəmiyyətinin fərqli səviyyələri arasındakı əməkdaşlığı gücləndirən müdaxilələrə bəzi misallar
SƏVİYYƏ
MÜDAXİLƏ (Misallar) Sektorlararası (VCT-lər, Dövlət Sektoru, Özəl Sektor, Beynəlxalq Yardım Sektoru etc). Forumlar, konfranslar, dəyirmi masalara tərəf tutan və lobbiçilikdə ortaq təlim ortaq planlamanı dəstəkləmək dialoq üçün bacarıqların artırılması
(Tam olaraq Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatları) İ nstitusional İnkişaf VC qanunlarına imkan yaratmaq VCT Forumları Təcrübə qaydaları QHT Dəstək Quruluşlarını dəstəkləmə Sektorun media biliklərini artırmaq
(mövzuya maraqla bağlı konsentrasiya olmuş VCT qrupları coğrafiya, şəxsiyyər və.s)
Daxili şəbəkə işini gücləndirmək Kommunikasiya üçün imkanlar yaratmaq Seçki dairəsi/resurs səfərbərliyi Platformaların dəstəklənməsi missal. Yoxsulluq/QİÇS İ cma təşkilatları federasiyaları Yerli İdarəçilik islahatları və iştirak üçün imkan yaratmaq Təşkilati (fərdi təşkilatlar, çoxluqla orta ölçülü QHT və VCT növləri) Təşkilati imkanların artırılması misal. Daxili idarəetmə və liderlik inkişafı, proqram idarəçiliyi, sistem inkişafı, seçki dairəsi formalaşdırmaq.
üzərində bir alt qrup) Gücləndirmə, xalqın biliklərinin artırılması, ictimai xidmət verilməsini təmin etmək
Oxuma, yazma təlimi vətəndaşlıq təlimi hüquqları bilmə seçici qeydiyyatı
19 Sessiya 7: Vәtәndaş cәmiyyәti, dövlәt vә bazar Hәdәflәr
Cәmiyyәt iştirakçılarının icmalarını yaxşılaşdırmaqda vә müsbәt dәyişikliyә nail olmaq üçün digәr sektorlarla әlaqә qurmada rolları anlamaq. Proses 5 dәqiqә
15 dәqiqә
20 dәqiqә
15 dәqiqә
10 dәqiqә
Giriş Vәtәndaş cәmiyyәtinin dövlәtlә olan әlaqәsindә oynaya bilәcәyi 4 rolla bağlı fikirlәr (çatışmazlığı aradan qaldıran, tamamlayıcı, izolyasiya etmә, әks tәsir). Đki әsas anlaşmazlıq vә әmәkdaşlıq variantlarının tәqdimatı
3 sektorun rolları, öhdәliklәri vә motivasiyasi haqqında qrup işi. Holloway bildirişini bәlәdçi kimi istifadә edәrәk, hәr bir qrup digәr iki qrupa öz sektorunun funksiyalarını açıqlayır.
Onlara verilәcәk sektorların sosial dәyişimini hәyata keçirmәk yönündә hәr bir qrupun güclü, zәif tәrәflәrini tәhlil edib tәqdim etmә
Әmәkdaşlığa tәsir edәn faktorlarla bağlı beynәlxalq tәcrübәnin tәqdimatı vә dövlәtlә cәmiyyәt iştirakçıları üçün mümkün olan seçimlәr. Müddәt 85 dәqiqә Vәsaitlәr
Bildiriş
Power Point
Cәdvәl: Cәmiyyәtin 3 sektoru; Cәdvәl: Müxtәlif yönәtim şәrtlәri altında dövlәtlә olan әlaqәlәr
Vәtәndaş Cәmiyyәti Әlaqәlәri
20 Cəmiyyətin 3 Sektoru: Motivasiya, Rollar və Məsulliyyət, Resurslar vı Resurs Səfərbərliyi BİLDİRİŞ MƏNBƏ: Holloway, PACT
SEKTOR QURUMUN
TİPİ MOTİVASİYA, ROL VƏ MƏSULİYYƏT MÜMKÜN RESURSLAR SƏFƏRBƏRLİK: RESURSLARA ÇATMA YOLLARI
Dövlət
Sektoru
Mərkəzi və yerli hökümətlər:
İ darəçilik
Silahlı qüvvələr Polis
Yönətmək və İ darə etmək
Dövlət
Mülkiyəti
Qanunlar Güc
Vergi Gəlirləri
Qanun
Ə MR
Məcbur etmə Biznes
Sektoru
Bizneslər Mənfəət
götürmək
Şə xsi mülkiyyət
Ticarət və dəyişmə
Vətəndaş Sektoru
Vətəndaş cəmiyyəti
Üzvlük Təşkilatları: Kooperativlər, Ticarət ittifaqı, Dini Qruplar (missal kilsələr), məsləklə bağlı qurumlar…
Üzvlük olmayan təşkilatlar: QHT-lər
Digər iki sektorları vətəndaşlara hesabatlı etmək
Vətəndaşların ortaq fəaliyyətinə imkan yaratmaq
Vətəndaşların yaşam şərtlərini yaxşılaşdırmaq
vaxtları, resursları və fərdi resursları
Zaman və digər resursların bağışlanması (milli vəya beynəlxalq olaraq digər iki sektordan)
Digər vətəndaşlarla paylaşılan dəyərlər
21 MÜXTƏLIF ĐDARƏÇILIK ŞƏRTLƏRĐ ALTINDA VƏTƏNDAŞ CƏMIYYƏTĐNĐN DÖVLƏTLƏ ƏLAQƏSĐ
Đ darəçiliyin Keyfiyyəti Ə laqənin təbiəti
YOXDUR PĐS ZƏĐF YAXŞI VC olmayan dövlətin yerinə keçər Somali – Mərkəzi Hakimiyyət yoxdur
VC dövlətə qarşı çıxır
KENYA - Korrupsiya
VC Dövlət haqqlarının uyğulanması üçün Kampaniya aparır
Hindistan –
Köləlik qanuna zidd olsa da geniş yayılmışdır
? 23
Sessiya 8: Әmәkdaşlıq çәrçivәlәri/strukturu Hәdәflәr
Dövlәt vә vәtәndaş cәmiyyәti arasındakı әlaqәlәr rәsmi, әvvәlcәdәn müәyyәn edilәbilәn, düzәnli vә sektorun müstәqilliyinә xәtәr yetirmәdәn qurulmalıdır. Müddәt 30 dәqiqә
15 dәqiqә 15 dәqiqә
15 dәqiqә
Çalışma: rәsmi vә qeyri-rәsmi tәrәfdaşlıqlarda çalışmaq. Bir çox ölkәlәrdә sektorlararası, inkişaf tәrәfdaşlıqların müxtәlif formalarda qurulmasına yönәlik tәzyiqlәr var.Bunun әsasәn iki sәbәbi mövcuddur: • Dövlәtin anti mәrkәzlәşdirilmәsi • Yerli idarәçiliyin artan mәsuliyyәti vә onların bu öhdәlilklәri yerinә yetirә bilmәmәsi
Ancaq, anti mәrkәzlәşmә prosesi o qәdәr sürәtlә gedir ki, әmәkdaşlıq üçün mövcud qanunlar yetәrli deyil. Bu da bәlәdiyyә vә QHT-lәr arasında olan qeyri-rәsmi birliklәrin rәsmi birliklәrdәn daha yaxşı olub- olmaması sualını gündәmә gәtirir. Đştirakçıları qarışıq qruplara bölün. Onlara cәmiyyәtlәrdәki iki tip birliklәri müәyyәnlәşdirib tәhlil aparacaqları yönündә tapşırığı izah edin.
Qrupların yarısı “rәsmi әmәkdaşlıq rәsmi olmayan yanaşmadan hansı hallarda yaxşıdır” sualına cavab axtaracaqlar: Digәr qruplarda isә sual әksinә qoyulacaq “hansı hallarda rәsmi olmayan әmәkdaşlıqlar rәsmi yanaşmadan yaxşıdır?”
Yerli /Lokal sәviyyәdә yerli hökümәtlәr vә cәmiyyәt iştirakçıları arasında münasibәtlәrdәn meydana çıxan әsas mәsәlәlәr haqqında müzakirә.
Tәqdimat: Niyә dövlәtlә könüllü sektor arasında razılıqlar olmalıdır? Daha sonra Azәrbaycanla bağlı mövzu üzәrindә müzakirә.
Çәrçivә sözlәşmәlәr, tәqdimat vә müzakirәlәr. Nәticәlәrә geri dönәk: • 1-ci vә 4 cü sessiyalarda göstәrilәn rollar • 6 cı sessiyada göstәrilmiş tәşkilati/kollektiv üstün vә zәif cәhәtlәr • Sessiya 5 dә qeyd edilmiş fәrqli sәviyyәlәrdәki müdaxilәlәr
Seminarın sonu vә qiymәtlәndirmә 24
90 dәqiqә Vәsaitlәr
Bildiriş
Power Point
Flipçart
Hökümәt-QHT әlaqәlәri – Struktur
• Niyә razılaşmalar olmalı ? • Çәrçivә razılıqlar.
Rollar
25
HÖKÜMƏT – QHT ƏLAQƏLƏRİ: Struktur
ə məkdaşlıq”
Birgә siyasәt dialoqu
- Ortaq dәyәrlәr (Hökümәt vә QHTlәr) - әmәkdaşlıq razılığı - әsas milli әhәmiyyәtli mәsәlәrldә QHTlәrin aktiv iştirakı
Xarici
maliyyәlәşmә üzrә әmәkdaşlıq
maliyyәlәşdirilәn hökümәt vә QHtT birgә әmәkdaşlıq proqramları Dövlәtin geniş şәkildә QHT-lәri maliyyә baxımından dәstәklәmәsi
- missal üçün Avropada vә elәcәdә Livanda Vәtәndaş cәmiyyәtinin güclәndirilmәsi
- Hökümәt QHT-lәrin bilik vә bacarıqlarının artırılmasına sәrmayә yatırar
- QHT çәtir qurumlarının genişlәndirilmiş rolları
Qanuni
- dәstәk mәqsәdli “QHT” hüquqi bazasının mövcudluğu - nizamlayıcı qәrarlar müstәqil çağırışa tabedir - nizamlayıcı QHT çәtir quruluşlarının rolunu tәşviq edәr Siyasi
- müstәqil vә mәsuliyyәtli QHT nizamlayıcısı - Sivil vә siyasi azadlığa hörmәt - Đnsan haqqları QHT-lәrinә әdalәtli davranış Iqtisadi
- QHT-lәrә vergi güzәştlәri - Hökümәt maliyyәsinin varlığı - QHT-lәr beynәlxalq mәnbәlәrdәn maliyyә dәstәyi ala bilәrlәr Sosial
- QHT-lәrin mediaya çıxışı - QHT-lәrin müsbәt imici/geniş yayılmış vәtәndaş cәmiyyәti
26
nizamlama”
Hüquqi baza
- әsas QHT qanunvericiliyi - qanun/dәyişiklik risk hәdәflidir, mәqsәdlidir vә proporsionaldır
Đnstitusional çәrçivә - Mәsul mәrkәzi tәnzimlәyici orqan (yetәrli söz sahibi vә tәhsilli heyәti olan)
- әlaqәli dövlәt qurumları arasında effektiv koordinasiya vә әmәkdaşlıq - Tәnzimlәyici orqan sektora yüksәk keyfiyyәtli mәslәhәt vә bәlәdçilik tәklif edir
Đctimaiyyәt üçün әlçatan informasiya
- Cәmiyyәt üçün әlçatan olan QHT- lәr haqqında informasiya. Regist, jurnal vә.s
özlәrini idarәetmәsi
- QHT-lәrin bilik vә bacarıqlarının artırılmasına mәsul qurumların, çәtir tәşkilatlarının mövcudluğu - Tәlim vә inkişın mümkünlüyü - sektora xas mәcәllә/ rәftar kodekslәri
27
Sessiya 9
1. Təşkilatları anlamaq üçün 3 dairə və soğan modellərini izah edin. 2. İştirakçılara metaforlardan istifadə edərək öz təşkilatlarını anlamaqda kömək edin Metod
3 DAİRƏ: • Qutuda 3 dairəni cızın: • Nə görürsünüz/çarpıcı olan nədir? • 3 ölçünün kəsişməsəni izah edin • 3 qarışıq dairənin OHP/bildirişini göstərin • Hərbir dairənin və qutunun içərisini izah edin • 4 qrup olaraq: hər bir qrup bir qutu/dairə götürsün və misallarla ona daxil olanları müəyyənləşdirsin. Bunları flipchart üzərində bir vərəqdə yazmaq. (15 dəqiqə) • Hərkəsə əks əlaqə/feedback
SOĞAN:
o Soğan hamıya paylanılır və 4 nəfərlik qruplardan aşağıdakılar istənilir: o Soğanın xüsusiyyətləri nələrdir? o Bir təşkilatın bir soğana bənzəyəcəyini biz necə deyə bilərik? o (10 dəqiqə) o Geriyə qalan : cavabları flipçart vərəqinə yazın (hər sual üçün bir kağız) (10 dəqiqə) o Artıq qurulmuş “soğanın” görüntüsü (15 dəqiqə) Metaforalar:
Müxtləif şəkillərdən istifadə edərək iştirakçıların VCT-ləri təsvir edərkən vizuallardan istifadəsinə həvəsləndirmək. İştirakçılardan öz təşkilatlarına hansı metaforun ən uyğun olduğunu və səbəblərini soruşun.
1 saat 30 dəqiqə
6 soğan; Flipçart: 3 boş dairə; Soğan və dairə yazılarının olduğu bildirişlər Resurs təmin edən şəxsin qeydləri:
28
Qeyri kommersiya təşkilatlarını anlamaq üçün 3 DAIRƏ MODELI İ NTRAC-da olarkən faydalı hesab etdiyimiz, təşkilatları anlamaq üçün misal olaraq 3 dairə misalından istifadə edəcəyik. Geniş nöqteyi nəzərdən baxıldığında, təşkilatın 3 bir-birinə əlaqəli hissədən ibarət olduğunu görə bilərik. Daxili təşkilat, proqram və performans, xarici əlaqələr. Hər üç hissə xarici mühitdə yerləşir.
QHT-lərin başlıca olaraq üç hissədən ibarət olduğunu görmək mümkündür. İlk olaraq, proqram elementidir. QHT-lər insanlar (kasıblar və marjinal qruplar) və mühit üçün nələrisə etmək məqsədiylə yaradılır. Onların layihə və proqramları var, misal olaq su proqramları, səhiyyə və kənd təsərrüfatı proqramları.Son 30 ildə inkişaf menecmentində əsa önəm QHT-lərin proqram/layihə hissəsinə verilir. Donorlar pul verərkən həyata keçirilən layihələrin texniki qiymətləndirməsinə əsaslanırlar. Xaricdən QHT-lərə edilən yardımlar çox zaman müxtəlif sahələrdəki texniki biliklərin transferi ilə həyata keçrilmişdir.
Son illərdə məlum olmuşdur ki, sadəcə proqramların üzərində fokuslaşmaq və bu proqramı idarə edən təşkilatın kritik önəmini gözardı etmək çox səthi bir yanaşmadır. Bir çox QHT proqramlarının gözləntiləri qarşılamadığını müşahidə etmişik ki, bu da hazırlanan layihələrə görə deyil, müvafiq liderlik və heyət o cümlədən təşkilati strukturda olan problemlərlə bağlıdır. QHT-lərin effektiv idarəçiliyi hazırda ən əsas inkişaf amillərindən biri kimi görünür. Bir təşkilatın
“
Daxili Təşkilat Xarici Ə laqələr Proqram Performans Mühit INTRAC
29
Bununla yanaşı, QHT-lər “bağlantı” qurabilməli, yəni inkişaf mərhələsində müsbət xarici əlaqələrə sahib olmalıdırlar. QHT-lər təkbaşına heç bir inkişafa nail ola biləməzlər. Onlar müxtəlif maraqlı tərəflər arasında sadəcə iştirakçılardırlar. QHT-lər daha effektiv fəaliyyət göstərmək üçün cəmiyyətin digər fəaliyyətdə olan iştirakçıları ilə yaxın əlaqələr qurmalıdırlar.Onların hökümət və yerli hakimiyyətlərin verdiyi qərarlara təsir edə, digər VCT qurumlarının təcrübələrindən yararlana, və digər QHT-lərlə birgə çalışaraq ümumi maraqlardan çıxış edə bilərlər ki, buna da bəzən “şəbəkələşmə” deyilir
Bu şəkildəki sonuncu element – QHT-lərin fəaliyyət göstərdiyi mühit/çevrədir. QHT- lərin fəaliyyət göstərdiyi ortam, idarəçilik məsələlərində böyük rola malikdir. Henry Mintzberg 1 mühitin ümumi təbiətini və xüsusiyyətlərini müəyyən etmək üçün 4 amil müəyyən etmişdir:
Ə sas olan çevrənin dəyişkənliyi deyil, onun bəlirsizliyidir- müəyyən dərəcədə planlaşdırma problemi. 2. Mürəkkəblik – bəsitdən müərkkəbliyə uzana bilər. Kompleks/ Mürəkkəb bir çevrə, təşkilatın mürəkkəb xidmətə sahib ola bilməsi üçün müxtəlif sahələrdən gələn, başqa fikir sahiblərinə məxsus bilik və resurslardan faydalanmağa ehtiyac duyduğu məcburiyyətdir. . 3. Xidmət Çeşidliliyi – bütövdən çeşidliliyə. Müəyyən edilmiş topluma və ya geniş sosial çevrəyə müraciət edən. 4. Düşmənlik– Dəstəkləyicidən düşmənliyə qədər uzanan. Bu elementi nəzərə alarkən, dəyər və məqsədlər fərqli düşüncələrin ya da resurslardakı fərqliliklərin çevrəsəl düşmənlik anlamına gəlməyəcəyinin fərqinə varmaq önəmlidir. Təşkilatınızın məqsədləri və təşkilatın özü aktiv olaraq təhdid altındadırsa, sadəcə o zaman çevrə düşmən ola bilər..
Bü cür təsnifat təşkilatınızın ətraf mühitdəki fərqliliklərlə necə davrana biləcəyi yönümündə fikir yürütmənizə kömək edə bilər- nəzarəti necə saxlamaq olar, fərqliliklərlə necə davranmalı və sürətli və yerində qərarlar necə veriləbilər.
1 Mintzberg,H (1983) Structure in Fives: Designing Effective Organizations , Collegeville,PA.PH Enterprises
30
DAXİLİ TƏŞKİLATIN SOĞAN MODELİ Təşkilatların/ Quruluşların 3 cürə görünüşlərinin birinə daha yaxından baxa bilərik- Daxili Görünüş vəya Olmaq halqası. Bu görünüşü, ortada olan bir çəkirdəyin ə trafında birdən çox qatlar olan soğan kimi görə bilərik.
INTRAC/CDRA 1995
Maliyyə Resursları
Heyət Bacarıqları Sistemlər
Vizyon/Baxış, Missiya
Şə xsiyyət/Kimlik Dəyərlər, Mədəniyyət ‘Dünya görüşü
Məqsəd, Strategiya
Struktur Bacarıqlar
Fiziki Resurslar
Kontekst
31
Burada təşkilati həyatın 5 mərhələsini müəyyən edə bilərik : • resurslar, maddi və fiziki, hansılarki ətrafdakılara daha aşkar görünəndir və diagramın kənarlarında yerləşir. • Insanlarla bağlı olan faktorlar-bacarıqlar, qabiliyyətlər ki bunlar da təşkilatın iş gücünə aiddir. • Təşkilatın sistemləri və quruluşu/strukturu daha dərin səviyyədə yerləşmişdir • Təşkilatın Baxış/Vizyon, missiya, məqsəd and strategiyası. Bunların formalaşması üçün aşağıdakılar böyük rol oynayır • Təşkilatın dünya görüşü, məsələlərə münasibəti- dəyərləri, mədəniyyəti və şə xsiyyəti Bu modelin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, bir QHT-nin dəyişik strukturlarının bir-biri ilə necə əlaqəli olmasını çox yaxşı göstərir. Dəyişik elementlər arasında ardıcıllıq və bağlılıq olması vacibdir. Ona görə ki, bir elementin üzərində işlənildiyi zaman onun təşkilat daxili digər elementlərə necə təsir edəcəyi müəyyən oluna bilinsin.Dəyişik elementlər arasında uyğunluq yaxşı olmalıdır.
Soğan modeli eyni zamanda göstərir ki, təşkilatın ürəyi əsasdır.Bacarıqlar iyerarxiya şə klində düzülüb. Daxili qatlarda/səviyyələrdə uyğunluq olmadığı şəraitdə xarici qatlardakı problemləri həll etməyə çalışmaq mənasızdır. Təşkilatlara sadəcə maddi resurslar vermək heç də həmişə yaxşı bir nəticəyə gətirib çıxarmır. Əgər daxildən gələn motivasiya doğru deyilsə, xərclənən pullar havaya sovrulmuş/səmərəsiz xərclənmə və ya yoxedici ola bilər.
Bir təşkilatda dürüstlük və etibarlılıq olmadan resurs bazasının gücləndirilməsi əks effect yarada bilər. QHT çalışanlarının inkişafı üçün müəyyən cavabdehlik və öhdəliyə malik olmaları lazımdır. Əks təqdirdə QHT-nin məqsəd və sistemi nə qədər gözəl olsa da səmərəsiz xarakter daşıyacaq. Bu cür "ürək" mövzuları yanında,QHT-lərin sahib olmaları gərəkən başqa digər qəbiliyyətlər var. Misal olaraq, çox QHT-lər dünya vizyonu/baxışı mövzusunda daha güclü olduqları halda, çox az qismi bunları dəyişiklik yarada bilmək üçün bəlirli strategiya ilə birləşdirib məqsədlər üçün istifadə edə bilir. QHT-lər tez-tez, kökü olmayan ehtiyaclar toplusuna yox deməməyin tələsinə düşürlər.. Daha çox resurs əldə etmək , çalışmaqla əslində QHT-lər bir neçə yerə bölünürlər. Son nəticədə onların işi səmərəsiz alınır. QHT-lər gələcəkdə hansı yerdə olacaqları barədə dəqiq bir fikrə, anlayışa sahib olmalıdırlar. Lakin çoxu qısa müddətli perspektivdə fəaliyyət göstərdiyindən bu da onların mövcudluq anlayışından kənara baxmasını əngəlləyir, strateji boşluğun içərisinə buraxır və inkişaf meyllərini zəiflədir.
Bəllidir ki, təşkilatın çəkirdəyi tam olaraq formalaşmamış, daha çox maddi resurs tapmaq və insan resursu artırmaq önəmsizdir.
32
Bu model (soğan) eyni zamanda göstərməyə çalışır ki, QHT-lərin qarışıq bacarıqları soğanın mərkəzinə doğru irəlilədikcə çoxalır. Çox zaman maddi resurs problemini həll etmək, daxili dəyərlər və məqsədlər problemlərini həll etməkdən daha asandır. Həqiqətən, QHT-lər çox zaman öz ehtiyaclarını, həmin vaxtdakı resurs çatışmamazlıqlarından kənar təhlil etməyə çalışırlar. QHT-lərin əsas problemləri daha çox uzunmüddətli daxili problemlərdir. Bu da sadəcə fondler cəlb etməklə həll olan məsələ deyil.
Hər kəsin təşkilatlar haqqında fərqli və dəyişik düşüncələri vard. Çox zaman təşkilatları təqdim etmək üçün bənzətmələrdən istifadə edilir. Bənzətmə başqa bir ş eyə oxşatmanı özündə əks etdirir.Məsələn, əsəbi bir adamı pələngə, sakit adamı isə quzuya bənzədə bilirik. Bənzətmələr qərib olanları daha da aydın etmək üçün bir yoldur. Bununla bağlı fikirləri təklif edərək və anlayışı asanlaşdıraraq edirlər. 1111 İ
və texnoloji, sosial və ruhsal inkişafın yanında mədəniyyətimizi də əks etdirir.
Gareth Morgan 2 təşkilatları təsvir etmək üçün 8 bənzətmədən istifadə edir. O təşkilatları aşağıdakı kimi təsvir edir:
Maşın Siyasi Sistem Orqanizm
Ruhi Həbs Beyin
Axım və Transformasiya Mədəniyyət
Üstünlük aləti Hər bir bənzətmə bizi fərqli şəkildə düşünməyi məcbur edir.Bundan irəli gələrək müəyyən anlayışlarımız yaranır.
Bənzətmələr həm də təşkilat daxilində menecerlərin işinin təsviri kimi istifadə edilir. Misallar:
mübahisəni udmaq; proqram məmurları; son müasir texnologiya.
dman bəzətmələti: Bir-biri ilə komanda qurmaq, müəllimlik yetənəkləri yetişdirmək, komanda oyunçusu.
2 Morgan, Gareth (1986) Images of Oragnization, London, Sage. 11
33
Düşüncə tərzləri bəzən dünya görüşü formasına gəlir ki, biz heç onu sorğulamırıq. Bənzətmələrin dəyişimi yeni sualların meydan çıxmasına səbəb olur.
Sessiya 10
• Təşkilatın vizyon/baxış və missiyasını anlamaq. • Bu anlayışı bir fərdi dəyərlər kəşfinə bağlamaq və vizyona/baxışa, missiyaya necə təsir etdiyini görmək.
• Fərdi dəyərlərin şəxsə görə sinifləndirilməsi : • Müzakirə: ortaq dəyərlər nədir və harda ayrılırlar- fərqlilikləri kəşf edin və bu fərqliliklərin yaranmasına səbəbiyyət verən nədir? • Təşkilati dəyərləri müəyyənləşdirmək • Müzakirə: ortaq dəyərlər sistemində VCT-lər arasında hansı oxşar və fəqli cəhətlər var? • Vizyon: Vizyon/Baxış nədir təqdimat (10 dəq) • 10 dəq fərdi çalışma: “Dəyərləri xəritə üzərində çəkərkən, xəyal edin ki yeni quracağınız bir təşkilat üçün bir vizyon//baxış yazacaqsınız. Burda nə olardı? • Yanınızdakı ilə paylaşın: 5 dəq • Geri qalan hissə : bəzi misalları bölüşmək və müzakirə etmək (15 dəq)
• Missiya: Missiyanın nə olduğu ilə bağlı bir təqdimat (10 dəq) • Çalışma qrupları:vizyon/baxış və məqsədlərimiz Azərbaycanda VCTlərin qarşılaşdıqları çətinliklərə nə dərəcədə uyğundur.? (10 dəq) • Geriyə qalan hissədə rəylərin toplanması
Ə sas öyrənmə nöqtəsi • Dəyərlər təbiət etibariylə çox müxtəlifdirlər • Dəyərlər təşkilati kimliyin, məqsədlər və.s mərkəzindədirlər • Vizyonun&Missiyanın dəqiqliyi insanların sizinlə münasibətdə olub, gördüyünüz işləri və cəhdlərinizi dəstəkləməlkərinin əsasında durur • Aydın bir missiya cəhdlərinizə focus olmaqda sizə kömək edə bilər Vaxt: 90 dəq
Vəsaitlər: • Bildiriş : Dəyərləri yazma çalışması; dəyərlərlə bağlı prezentasiya, Vizyon&Missiya
34
Dəyərlər Dəyərlə bizim üçün çox önəm kəsb edir. Bu maddi dəyərlər ola bilər, və ya hər hansı fikir və düşüncə. Hər birimiz fərdi dəyərlər toplusuna malikik– bunlar maddi olmayın ömür boyu yolumuzu tapmağa kömək edən bir sıra amillərin qarışıdır. Bu dəyərlərə söykənərək qərar veririk.
İ nsanlar üçün olduğu kimi, bu fikirlər qurduğumuz təşkilatlar üçün də keçərlidir. Təşkilatın qurucuları bunları çox zaman bir dəyər, prinsip ya da fəlsəfə açıqlaması kimi göstərir ki bu da təşkilatın bütün işlərinin təməlində durur. Bir fikir ictimaiyyətə açıqlanırsa, hərəkətlənizin də bu fikrə uyğunluğu olmalıdır.
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|