60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
100%
2004
2004
2005
2004
2005
2004
2005
2005
2006
2005
2006
2007
2004
2006
2006
Litva
PolĢa
Polşa
Rumıniya
Albaniya
Serbiya
Türkiy
ə
Erm
ə
nistan
Erm
ə
nistan
Az
ə
rbaycan
Qırğızstan
Tajikistan
Rusiya
Ukrayna
Veytnam
AB10 + 1
C
ə
nubi-
Şə
rqi Avropa
Aşağı gə
lirli MDB ölk
ə
l
ə
ri
Ümumi qeydiyyat, ages 7-
14 yaş
-
Xalis qeydiyyat, 15-
17 yaş
-
Diaqram 5-9: YaĢ qrupları üzrə qeydiyyat göstəriciləri
Diaqram 5-1 Azərbaycanda oxu göstəriciləri ilə riyaziyyat
göstəricilərinin müqayisəsi
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Ġbtidai
Əsas
Ümumi
təhsilin
yuxarı
pillələri
Universitet
ġəhər
Kənd
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Ən yoxsul
kvintil
Ən varlı
kvintil
Məktəbəq
ədər
Ġbtidai
Əsas
Ümumi
təhsilin
yuxarı
pillələri
Universitet
Məktəbəq
ədər
81
Mənbə: PISA 2006
5.26
PISA proqramı çərçivəsində təəssüf doğuran fakt odur ki, oxu və təbiət elmləri üzrə
nəticələr ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsi ilə müqayisədə aşağıdır (Diaqram 5-11). PISA
testlərinin məqsədi icbari təhsil müddətinin sonunda elmi cəmiyyətdə tam Ģəkildə iĢtirak etmək
baxımından Ģagirdlərin mühüm əhəmiyyət kəsb edən bəzi bilik və bacarıqlara nə dərəcədə
yiyələndiklərinin qiymətləndirilməsindən ibarətdir. PISA 2006 məlumatlarına əsasən AMA
regionu ilə müqayisədə azərbaycanlı Ģagirdlər təbiət elmləri və oxu sahəsində çox aĢağı nəticə
göstərərək yalnız Qırğızıstan Respublikasını qabaqlaya bilmiĢdir.
Diaqram 5-2 Təbiət elmləri və oxu sahəsində Azərbaycan ən aĢağı göstəricilərdən birinə
malikdir
Mənbə: PISA 2006.
Oxu üzr
ə
orta göst
ə
ricil
ə
r, PISA 2006
TUR
SVN
SVK
RUS
ROM
POL
LTU
KGZ
HUN
EST
CZE
HRV
BGR
AZE
200
250
300
350
400
450
500
550
600
0
5000
10000
15000
20000
25000
A
dambaşına Ü
DM, AQP (konstant 2005-ci ilin beyn
əlxalq ABŞ dollarıdır
Elm üzr
ə
orta göst
ə
ricil
ə
r, PISA 2006
TUR
SVN
SVK
RUS
ROM
POL
LTU
KGZ
HUN
EST
CZE
HRV
BGR
AZE
200
250
300
350
400
450
500
550
600
0
5000
10000
15000
20000
25000
A
dambaşına Ü
DM, AQP (konstant 2005-ci ilin beyn
əlxalq ABŞ dollarıdır
82
5.27
Yoxsul və qeyri-yoxsul uşaqlar arasında oxu və riyaziyyat göstəriciləri üzrə az fərq
mövcuddur. PISA 2006 testində iĢtirak edən bütün ölkələr ilə müqayisədə Azərbaycanda
Ģagirdlər daha bərabər göstəricilərə malik olmuĢdur.
Diaqram 5-12-də göstərildiyi kimi yoxsul və
qeyri-yoxsul Ģagirdlər arasında oxu testləri üzrə fərq kifayət qədər az olduğu halda, riyaziyyat
fənni üzrə demək olar fərq mövcud deyildir. Riyaziyyat fənni üzrə ən zəngin və aĢağı gəlirli
qruplardan olan Ģagirdlər arasında əhəmiyyətli fərq qeydə alınmamıĢdır. Zəngin və yoxsul
Ģagirdlərin göstəricilərinin orta hesabla bərabər olması
Azərbaycan üçün bu və ya digər dərəcədə
xarakterik olmuĢdur. Belə ki, bütün digər iĢtirakçı ölkələrdə zəngin ailələrdən olan Ģagirdlər
yoxsul ailələrdən olan Ģagirdlər ilə müqayisədə daha yaxĢı nəticələr göstərmiĢdir
.
23
Diaqram 5-3 Azərbaycanda maddi duruma görə riyaziyyat və tətbiqi elmlər sahəsindəki
göstəricilər baxımından çox az fərq mövcuddur
Mənbə: PISA 2006
.
5.28
Nəhayət, Azərbaycanda ali təhsildə qeydiyyat əmsalı aşağıdır. Ġcbari təhsildən sonra
qeydiyyat əmsalı kəskin surətdə azalır (ali təhsil müəssisələrinə daxil olmaq yaĢında).
Azərbaycan ali təhsildə qeydiyyat əmsalına görə AMA ölkələri arasında sondan ikinci yeri tutur
(Diaqram 5-13). Eyni zamanda, zəngin və yoxsul Ģəxslərin ali təhsildə ümumi və xalis qeydiyyat
əmsallarında böyük fərqlər mövcuddur. Məsələn, ən varlı kvintildən olan Ģəxslər arasında
universitetlərdə xalis qeydiyyat əmsalı təqribən 70% olduğu halda, ən yoxsul kvintildən olan
insanlar üçün müvafiq göstərici 35% təĢkil edir. Universitetlər üzrə ümumi qeydiyyat əmsalı ən
varlı kvintildən olan Ģəxslər üçün təqribən 16%-ə, ən yoxsul kvintildən olan Ģəxslər üçün isə 3%-
ə bərabərdir. Hətta, ən varlı kvintildən olan Ģəxslər arasında belə ali təhsil üzrə qeydiyyat əmsalı
ümumilikdə aĢağıdır. Orta təhsildən sonrakı pillələrdə qeydiyyat əmsalı qızlar ilə müqayisədə
oğlanlar arasında nisbətən yüksəkdir – icbari təhsil zamanı isə bu belə deyildir (Cədvəl 5-4).
23
Ev təsərrüfatlarının malik olduğu əmlaka dair Ģagirdlərin cavablarından istifadə edərək PISA proqramının rəhbərliyi sərvət əmsalı
müəyyən etmiĢdir. Sözügedən əmsalın təyin edilməsi məqsədilə RaĢ tipli modeldən istifadə edilmiĢdir. Belə ki, burada test
maddəsinin çətinliyi əvəzinə ev təsərrüfatlarının əmlaka sərf etdiyi ―xərclər‖ qiymətləndirilir. Bu metot ĠƏĠT-də (2002-ci il) daha
geniĢ izah edilmiĢdir.
-
20
0
20
40
60
80
100
120
140
Riyaziyyat üzr
ə
1 v
ə
5-ci kvintill
ə
r üzr
ə
f
ə
rq
0
20
40
60
80
100
120
P
IS
A
-d
ə
o
x
u
ü
z
r
ə
xa
l ş
ka
la
sı
Oxu üzr
ə
1 v
ə
5-ci kvintill
ə
r üzr
ə
f
ə
rq
P
IS
A
-d
ə
r
iya
ziyya
t
ü
z
r
ə
xa
l ş
ka
la
sı
83
Diaqram 5-4 Azərbaycan ümumi qeydiyyat əmsalına görə AMA ölkələri arasında sondan
Dostları ilə paylaş: |