“Azərbaycanın sığorta bazarında fəaliyyətin idarə olunmasının əsas problemləri” mövzusunda
Sığorta sektorunda idarəetmənin Azərbaycana xas problemləri
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3. Sığorta sektorunda idarəetmənin Azərbaycana xas problemləri
Sovet İttifaqının dağılmasından sonra müstəqillik əldə etmiş ölkələrdə sığorta bazarının bu günkü vəziyyətinin təhlili göstərir ki, keçən illər ərzində bu sahə hələ də tam inkişaf etməyib. Baltikyanı ölkələrdə vəziyyət nisbətən ürəkaçan olsa da, Şərqə doğru, xüsusilə Mərkəzi Asiya ölkələrində sektorun inkişafının çox zəif olduğu müşahidə olunmaqdadır. Sektor üzrə post-sovet ölkələrinin bazarlarının analizi göstərir ki, sözügedən ölkələrdə sığortanın zəif inkişaf etməsinin ümumi səbləri var və bu daha çox keçmişdəki Sovet İttifaqının ölkələrdəki “qayğıkeş” siyasətinin qalıcı təsirləri ilə bağlıdır. (https://banker.az/postsovet-olk%C9%99l%C9%99rind%C9%99-sigortanin-inkisaf- probleml%C9%99ri/, 2017) Təəssüflər olsun ki, bu gün ölkəmizdəki insanların böyük bir qismi hələ də sığortaya risklərin önlənməsi vasitəsi kimi deyil, faydasız məşğuliyyət, məcburi ödəniş, hətta bəzi hallarda vergi növü və ya “yol polisinə göstərmək üçün avtomobilin sənədi” kimi yanaşırlar. Son zamanlar ölkədə istər böyük ticarət obyektində (“Diqlas” ticarət mərkəzi) baş vermiş yanğın zamanı, istərsə də regionlardakı təbii fəlakət zamanı zərər çəkmiş şəxlər öz mülklərini sığortalamadıqları halda dövlətdən təzminat istəməkləri, səbəb kimi isə ödədikləri “vergilərin çox olması”nı göstərməkləri vəziyyətin nə qədər acınacaqlı olduğunu tam olaraq izah edir. Burada Qanunvericiliyə əsasən məsuliyyət daşıyan tərəf obyekt və mal sahiblərinin özləri olsalar da, vəziyyətin daha da qarışıq hal almaması və əhaliyə sosial kömək məqsədi ilə müəyyən təzminatlar, obyektlərin yenidən tikintisi və s. dövlət tərəfindən həyata keçirildi. İlk baxışdan əsas günahkarlar 64 kimi əmlak sahibləri görünsə də, dolayısı ilə dövlətin və sığorta şirkətlərinin az məsuliyyət daşımadığını görə bilərik. İlk öncə ona görə ki, obyektlərin icbari sığortasını da əhatə edən “İcbari sığortalar haqqında” Qanunun tətbiqindəki böyük boşluqlar birbaşa olaraq sektorun dövlət tənzimlənməsindəki boşluğu göstərir. Həmçinin sığorta şirkətlərinin səkkiz il ərzində qəbul edilmiş Qanunun icra mexanizmləri barədə dövlət qarşısında əsaslı təkliflərlə çıxış etməməsi şirkətlərin inkişafa və rəqabətə meyilli olmamasının, potensial müştəri bazasının düzgün qiymətləndirilməməsini göstərir. Sığorta sahəsində dövlətin və sığorta şirkətlərinin fəaliyyət əskikliyini göstərən daha bir amil əhalinin maariflənmə səviyyəsinin çox aşağı olmasıdır. İnsanlar hələ də “icarə haqqı”, “vergi” və “sığorta haqqı” anlayışları ilə, onlar arasındakı fərqlərlə tam tanış deyillər. Bəs maarifləndirmə tədbirləri nəyə görə dövlət və sığorta şirkətləri üçün zəruridir?! Əvvəla, son zamanlar baş vermiş xoşagəlməz hadisələr tez-tez təkrarlanarsa və hər dəfəsində dövlət tərəfindən müəyyən “təzminat”lar və digər ödəmələr həyata keçirilərsə, bu vəziyyət büdcədən əhəmiyyətli itkilərə yol aça bilər. İkincisi, şirkətlər tərəfindən maarifləndirilmə tədbirlərinin tətbiqi nəticəsində on minlərlə potensial müştəri real müştəriyə çevrilə bilər. Təbii ki, bu da daxili bazarda canlanmaya və rəqabətin geniş vüsət almasına yol açacaqdır. Digər tərəfdən, maarifləndirmənin baha və uzun müddətli başa gələcəyini düşünənlər təbiətən ölkə əhalisinin “tez qavrayan” olduğunu və maarifləndirmənin müsbət nəticələr verəcəyini dərk etməlidirlər. Necə ki, həmin əhalinin böyük əksəriyyəti bir neçə il əvvəl adını belə eşitmədiyi elektron ödəniş alətləri ilə artıq bütün kommunal və digər ödəmələri həyata keçirilər. Və ya artıq heç kəs ölkəyə yeni daxil olmuş “BakuBus”lara kartsız və ya “arxa qapıdan” daxil olmağa cəhd etmir. Sığorta bazarının inkişafını ləngidən amillərdən biri də sığorta hadisəsi baş verən zaman sığortaçı tərəfin ödəniş etməkdən yayınmasıdır. Sonra isə sığortalananla sığorta şirkəti arasında uzun və yorucu məhkəmə çəkişmələri başlayır. Bu kimi hallar da, öz növbəsinə əhalidə sığorta şirkətlərinə qarşı inamsızlığa gətirib çıxarır. Beləliklə yuxarıda ümumi olaraq sadaladığımız, sığorta sektorunun effektiv idarə edilməsinə və inkişafına mane olan amillərə ayrı ayrılıqda aydınlıq gətirək: |