4. Q
ədim dövr Azərbaycan fəlsəfəsi.Zərdüştlük
Qədim Azərbaycanda dini-fəlsəfi fikirlər hələ eramızdan əvvəl VII əsrdəzərdüştilikdə mövcud olmuşdur. Zərdüştliyin formalaşması b.e.ə. IX-VII əsrlərə aid edilir.
Zərdüştilik bir sıra Şərq ölkələrində yayılmışdır.Zərdüştliyin ideyalarınıqısa şəkildə belə qruplaşdırmaq olar:
1)dünyanın mövcudluğu xeyir və şərin, işıq və qaranlığın əbədi mübarizəsindən asılıdır. Xeyir, işıq Allahı Hörmüzvə şər, qaranlıq allahı isə Əhriman hesab olunur.
Onların arasında əbədi mübarizə gedir, insanlar onlar arasında mövqe seçməkdə azaddırlar.
2)Zərdüştilik, nəticə etibarilə xeyrin şər üzərində, işığın zülmət üzərində qələbəsinə inam və etiqaddır. Gec-tez xeyir qələbə çalacaqdır, lakin insanlar fəaliyyətsiz
halda durub bu qələbəni gözləməməli, özləri şərlə mübarizəyə qoşulub bu qələbəni daha da yaxınlaşdırmalıdırlar
3)«Avesta»da köçəri həyat tərzi pislənir,oturaq həyat, əkinçilik isə təriflənir. Bununlada köçəri tayfaların hücumlarına etiraz bildirilir.
4)Z
ərdüştə görə dünya tarıxi 12 min il uzanacaqdır.
5)Z
ərdüştilikdə oda sitayiş ənənələri güclü olmuşdur. Bütün zərdüşt mənbələrində məşəl yanmışdır,oda qurban kəsilmiş, pərəstiş olunmuşdur.
6)z
ərdüştliyin üçəsasprinsipi:insan özünün bütün fəaliyyətini «xeyir fıkir, xeyir söz və xeyir iş"in vəhdəti əsasında qurmalıdır.
Z
ərdüştliyin müqəddəs kitabı Avesta (Qanun) olub, Vendidad, Yasna və Vispered adlı üç kitabdan ibarətdir.Onlar müxtəlif vaxtlarda yaranmış, irili-xırdalı 21
hiss
ədən ibarətdir.Avestanın əsas ideyası bundan ibarətdir ki, dünyada bir-birinə zidd olan qüvvələr arasında daimi mübarizə gedir.Zərdüştüiyə görə,
xeyirqüvv
ələriəvvəl-axır şər qüvvələriüzərində qələbə çalacaq, şər həmişəlik yox olacaq.
Az
ərbaycanda yaradılmış Avesta İran, Orta Asiya və başqa yerlərdə də yayılmışdır. Hazırdazərdüştilik Iranda kəbrlər, Hindistanda isə parslar arasında qalmaqdadır.
Onların sayı 100 min nəfərdən artıqdır.
Dostları ilə paylaş: |