Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Published by Kış 2021/ 8-4



Yüklə 482,84 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/15
tarix01.12.2023
ölçüsü482,84 Kb.
#170756
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15
Uygur Harfli O uznamedeki Hayvanlarla O uz Ka an n li kisi[#974114]-1890585

7. Geyik 
Geyik doğası itibariyle hızlı koşan ve görünüş olarak zarif olan yabani bir hayvandır. 
Savunmasız olup avcı insanların ve hayvanların avı olarak bilinir. Geyik, eski Türk 
destanlarında, Türk kültürünün en yaygın faaliyetlerinden olan avcılık motifiyle birlikte yer 
alır. Bir av hayvanı olmasının yanı sıra Türk mitolojisinde koruyuculuğuyla öne çıkan bir 
külttür. Azerbaycan efsanelerinde geyik, hastaları iyileştiren, hastalık veren kötü ruhların 
kovucusu özellikleriyle de yer aldığı görülür. 
40
Türkler için kutsal bir hayvan olan geyikler, 
Türk mitolojisinde geyikten türeyiş motifi yer almasa da Sibirya’nın tundralarında Ren 
geyiğinden türeyişe dayanan inançlar mevcuttur.
41
Oğuz Kağan Destanı’ndaki yeri, Oğuz Kağan’ın kahraman oluşunda önemli bir rolü 
olan halka korku salan gergedanı öldürmeden önce, onu tanımak, ne kadar tehlikeli olduğunu 
öğrenmek üzere yem olarak kullandığı bir hayvandır. Oğuz, ilk önce bir geyiği söğüt dalıyla 
bir ağaca bağlayarak gergedanı avlamak üzere bir tuzak kurup oradan uzaklaşır. Geri 
döndüğünde gergedanın geyiği alıp götürdüğünü öğrenir. Geyik asıl metinde buğu olarak 
40
R. Alizade, 
a.g.e.,
s. 97. 
41
B. Ögel, 
a.g.e
., s. 569. 


Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752
 
1747 
geçmektedir: “Bir buğu aldı. Şul buğunı dal nug çubukı birle ıgaçka bağladı, kiddi”
42
(Bir 
geyik ele geçirdi, onu söğüt dalı ile bir ağaca bağladı ve gitti). 
8. Doğan 
Doğan, Uygurca destanda yer alan yırtıcılığıyla bilinen bir kuştur. Destanda öküz ve 
gergedandan sonra çizimine yer verilen üçüncü hayvandır. Doğan, aynı zamanda destanda, bir 
ön ad ile tanımlanan hayvanlardan biridir. Bang ve Arat’ın çevirisine göre “ala doğan” kuşu 
şeklinde çevrilmiş oluporijinal metne göre ismi şungkar olarak geçer:
“kene kelib kördi kim: bir şungkar kıyandkat içegüsin yimekde durur”
43
(Tekrar geldiği 
zaman gördü ki: bir ala doğan gergedanın bağırsaklarını yemektedir). 
Esas metinde şungkar olarak geçtiği için ses benzerliği açısından sungur ile benzerliği 
yer almaktadır. Göçebe hayat tarzında önemi olan, avcılıkta yaygın olarak bir yardımcı 
kullanılan sungur kuşunun bu destanda da yer bulması olasıdır.
44
Ala doğan destanda yer alan 
konumuyla Dede Korkut boylarında avcılıkta kullanılan, sahipleri tarafından eğitilen şahin 
kuşuyla benzerlik taşımaktadır. 
Oğuz, nihayet gergedanın başını kesip götürdükten sonra geri döndüğünde gergedanın 
cansız bedeninin başında bir ala doğanın olduğunu görür. Ala doğan, Oğuz’un öldürdüğü 
gergedanın bağırsaklarını yemektedir. Bunun üzerine Oğuz Kağan, yanındaki yay ve ok ile 
doğanı öldürüp başını keser.
“Sonra dedi ki: (Gergedan) geyiği yedi, ayıyı yedi. Kargım onu öldürdü; demir olsa 
(olduğu için). Gergedanı ala doğan yedi. Yayım, okum onu öldürdü; bakır olsa (olduğu için) 
dedi, gitti.”
45
Oğuz kuşu öldürdükten sonra gitmeden önce, bu durum için böyle açıklama yapar. 
Oğuz, ayı ve gergedandan sonra bu vahşi kuşu da öldürerek gücünü ve avcılık yeteneğini bir 
kez daha göstermiş olur.
42
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 10. 
43
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 12. 
44
Paul Pelliot, 
Uygur Yazısıyla Yazılmış Uğuz Hun Destanı Üzerine
, (çev. Vedat Köken), Atatürk Kültür, Dil ve 
Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995, s. 28. 
45
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 13. 


Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752

Yüklə 482,84 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin