13
Xulosa
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda asosiy vositalar amortizatsiyasi hisobi
hozirgi kunda sezilarli darajada takomillashgan. Shu bilan birga, buxgalteriya
hisobida
amalga
oshirilgan
chuo’ur islohotlar, ularning zamonaviy
ko’rinishlarining amaliyotga joriy etila boshlashi samarasi o’laroq,
respublikamizda hali ham talaygina muammolar borligi e’tibordan chetda
qolmaydi. «Asosiy vositalar» nomli 5-son BHMSning amaliyotga tadbiq etilishi,
shuningdek buxgalteriya hisobi hisobvarao’lar rejasi yangi tahririning ishlab
chio’ilishi xo’jalik yurituvchi sub’ektlar buxgalterlari oldida dastlabki yillarda
muayyan o’iyinchiliklarni keltirib chio’armoo’da.
Shuni hisobga olish kerakki, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar asosiy
vositalarga amortizatsiya hisoblashda asosan to’Yori chizio’li usuldan
foydalanishi va bu o’z navbatida, asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashning
ushbu usuli xo’jalik yurituvchi sub’ektlar uchun hisob yuritishda o’ulaylik
tuYodirishi hisobga olindi. Biroq, bu usulni qo’llash ayrim tarmoo’lar uchun
deyarli samarali emas. Asosiy vositalar, jumladan ularning aktiv o’ismi uchun
amortizatsiya hisoblashning bosho’a usuli, ya’ni bajarilgan ish hajmiga o’arab
amortizatsiya hisoblash usuli o’o’llanilsa, mao’sadga muvofio’dir. Bajarilgan
ish hajmiga ko’ra amortizatsiya hisoblash usuli xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda
mavjud asosiy vositalardan samarali foydalanishni hamda mahsulot tannarxini
to’Yori, odilona anio’lashga imkon yaratadi.
O’z navbatida, «Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chio’arish va sotish
xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi
to’Yorisida»gi Nizomga muvofiq asosiy vositalarga amortizatsiya
hisoblashning tezlashtirilgan usullari qo’llanishi Solio’ kodeksida ko’rsatilgan
me’yorlardan dastlabki yillarda ko’proo’ hisoblangan, ya’ni musbat faro’ o’ismi
solio’ bazasiga o’o’shiladi, lekin oxirgi yillarda kamroo’ hisoblangan
amortizatsiya summasi, ya’ni manfiy faro’ solio’ bazasidan chegirilmaydi.
Bizning fikrimizcha, so’nggi yillarda kamroq hisoblangan, ya’ni manfiy faro’
solio’ bazasidan chegirilsa, solio’larning raYobatlantirish funktsiyasi oro’ali
xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatishi va bu yangi
texnika-texnologiya bilan ta’minlanishiga turtki bo’lar edi.
Iqtisodiyotning
erkinlashtirilishi
munosabati
bilan
respublikamiz
iqtisodiyotining jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashayotgan hozirgi kunda
zamonaviy texnika va texnologiyalardan foydalangan tarzda, bozorlarimizni
xalqaro standartlarga to’liq javob beradigan, nisbatan arzon tovar va xizmatlar
bilan ta’minlash juda dolzarb masala bo’lib turibdi. Buning uchun tovar va
xizmatlar qiymatining asosiy qismini tashkil etuvchi tannarxni pasaytirish
zarurdir.
|