Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti

İSTEHSALIN HƏCM GÖSTƏRİCİLƏRİ

Müəssisənin istehsal proqramını işləyib hazırlamaq üçün natural, dəyər və əmək göstəricilərindən istifadə edilir.
Natural göstəricilər məhsulların kəmiyyətini onlara xas olan natura formasında səciyyələndirir və onların fiziki həcmini əks etdirən vahidlərlə ölçülür. Məsələn, natural ifadədə konserv məhsulları min şərti banka (m.ş.b.) ilə, süd məhsulları tonla, bəzi maşın və avadanlıqlar isə ədədlə ölçülür.

Dəyər göstəriciləri

Məhsulun həcmini dəyər (pul) ifadəsində səciyyələndirməyə imkan verir. Dəyər göstəricilərinin tətbiqi iqtisadiyyatda əmtəə - pul münasibətlərinin mühüm rolu ilə, istehsal məsrəfləri və nəticələrinin ümumiləşdirici şəkildə səciyyələndirilməsi ilə bağlıdır. Dəyər göstəricilərinə ümumi, əmtəəlik, realizə olunan və xalis (təmiz) məhsul göstəriciləri, həmçinin normativ emal dəyəri aiddir.

Ümumi məhsul

müəssisənin kənara vermək üçün, yaxud da gələcəkdə öz istehsalında istifadə üçün istehsal etdiyi məhsulun həcmini səciyyələndirən göstəricidir. Ümumi məhsul ümumi dövriyyədən istehsaldaxili dövriyyənin kəmiyyəti qədər azdır.
Sənaye müəssisələrinin ümumi məhsulunun
tərkibinə cari ildə buraxılacaq əmtəəlik məhsulların həcmi (Q_əm.), bitməmiş istehsalın (Q_b.i.) və y/f-rın qalıq artımı (Q_y.a.), kənar üçün sənaye xarakterli işlərin həcmi (Q_k.i.) və sifarişçilərin verdiyi xammal və materialların dəyəri (D_mat.) daxildir, yəni:
^Qüm.^=Qəm.^+Qy.a.^+Qb.i.^+Qk.i.^+Dmat.

Əmtəəlik məhsul

müəssisənin müəyyən dövürdə istehsal etdiyi, müəssisədən kənarda realizə olunmaq üçün nəzərdə tutduğu məhsulların həcmini özündə əhatə edir. Əmtəəlik məhsulun tərkibinə daxildir: cari ildə müəssisənin bütün əsas, köməkçi və xidmətedici sex və təsərrüfatlarında istehsal edilən hazır məhsul (Q_haz.), müəyyən dövürdə kənara buraxılmış y/f-ın həcmi (Q_yar.), digər müəssisə və təşkilatların sifarişi ilə göstərilən xidmətlərin həcmi (Q_xid.), yəni:
^Qəm.^=Qhaz.^+Qyar.^+Qxid.