Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Təhlil və müzakirə
Elmi tədqiqat işlərində əldə edilmiş nəticələrin söz, şəkillər, qrafiklər, cədvəllər və s. vasitələrlə əks etdirilməsinin bir sıra müasir tələbləri formalaşmışdır. Nəticələrin daha sadə, dolğun, informasiya baxımından zəngin bir vasitə ilə əks etdirilməsi bu tələblərdən biridir. Təklif olunan metodda ağac bitkilərinin böyümə və inkişaf prosesinin əsas göstəricilərinin bir yerdə əks etdirilməsi nəzərdə tutulur. Öyrənilən ağac növlərinin ildə neçə dəfə boy verməsi, boyvermənin davametmə müddəti, boyartımın nə qədər olması, ümumilikdə bitkinin il ərzində nə qədər böyüdüyü və prosesin neçə gün davam etdiyinin göstəriciləri bir qrafikdə verilmişdir. Eyni zamanda öyrənilən növlər boy artımına görə ən az, orta və ən çox boyverənlər olmaqla 3 qrupa bölünmüşdür. Abşeron şəraitində tədqiq olunan palıd növlərinin böyümə və inkişaf xüsusiyyətlərini öyrənmək məqsədilə hər növün bir neçə nümayəndəsinin, bitkinin müxtəlif yerlərində yerləşən 20 ədəd zoğunun böyüməyə başladığı dövrdən, boy artımının dayanmasına qədər 5 gündən bir nə qədər böyüdüyü ölçülmüş, orta rəqəmlər tapılmışdır. Eyni bir ərazidə torpağın humusunun, rütubətlik dərəcəsinin, işıq düşmənin fərqli olmasını nəzərə alsaq, bir növün nə qədər çox nümayəndəsinin, hər nümayəndədən nə qədər çox zoğun böyümə prosesini izləsək əldə edilən nəticələrin dürüstlüyü o qədər dəqiq olar. Eyni zamanda ən azı üç ilin orta rəqəmləri əsas götürülməlidir. Ona görə ki, illər üzrə hidrometeroloji göstəricilər dəyişkən olur. Abşeron yarımaddası kimi, illər üzrə iqlim göstəriciləri daha çox dəyişkən olan bölgələrdə dörd - beş ilin orta rəqəmlərini götürmək əldə edilən nəticələrin dürüstlüyünü artırar. Mərkəzi Nəbatat Bağında introduksiya edilmiş 12 palıd növünün üzərində 2008-2010-cu illərdə aparılmış müşahidələr nəticəsində məlum olmuşdur ki, təpə tumurcuqlarının böyüməyə başlaması martın II ongünlüyündən başlayır. Tumurcuqların böyüməsi 10-25 gün, daş palıdında isə bir aydan artıq davam edir. Aprelin I ongünlüyündə gürcü palıdının, dəyişkənyarpaq palıdın, şabalıdyarpaq palıdın, monqol palıdının, tüklü palıdın, saplaqlı palıdın, mişardişli palıdın, ağ palıdın, uzunsaplaq palıdın, qırmızı palıdın, III ongünlüyündə mantar palıdının, martın I ongünlüyündə isə daş palıdın tumurcuqları açılmağa başlayır. Tumurcuqların pulcuqları aralanır və cavan zoğun bükülmüş yaşıl yarpaqları görünür. Cavan zoğ böyümə nöqtəsində olan meristem hüceyrələrinin bölünməsi hesabına yuxarı doğru boy atmağa başlayır. Öyrənilən palıd növlərində böyümə prosesi əsasən aprel ayına, martın I və II ongünlüklərinə təsadüf edir. Tüklü palıd və saplaqlı palıd aprelin I ongünlüyündə (6,0- 10,0 sm - lik boy artımının 60,5-75,2 %-i), gürcü palıdı aprelin I və II ongünlüklərində (30,5 sm-93,3 %), dəyişkənyarpaq, şabalıdyarpaq, monqol, mişardişli, ağ, uzunsaplaq, qırmızı palıdlar aprelin II və III ongünlüklərində (14,5-37,3 sm, illik boy artımının 58,9-83,25 %), mantar palıdı aprelin III ongünlüyündə (8,2 sm-78,1 %), daş palıdı isə mayın I və II ongünlüklərində (17,4 sm, 43,7 %) daha sürətlə böyüyürlər. Aprelin II ongünlüyünün axırlarında tüklü palıd və saplaqlı palıd, III ongünlüyünün axırlarında gürcü palıdı, şabalıdyarpaq palıd, mayın I ongünlüyündə mantar palıdı, qırmızı palıd, II ongünlüyündə isə monqol palıdında böyümə prosesi tamamilə dayanır. Deməli adları çəkilən palıd növləri Abşeron şəraitində vegetasiya müddətində bir dəfə boy verirlər. Ağ palıdda, mişardişli palıdda boyvermə aprelin III ongünlüyünün axırlarinda, dəyişkənyarpaq palıdda isə martın I ongünlüyünün ortalarında dayanır. İyunun I ongünlüyünün əvvəlindən dəyişkənyarpaq palıdda, mişardişli və ağ palıdda isə iyunun I ongünlüyünün ortalarından başlayaraq II boyvermə muşahidə edilir. Hər üç növdə II boyvermə iyunun II ongünlüyünün ortalarında dayanır. Daş palıdında boyvermə mayın II ongünlüyündə dayanır. Avqustun II ongünlüyünün əvvəllərindən, III ongünlüyünün əvvəllərinə qədər II boyvermə, oktyabrın I ongünlüyündə isə III boyvermə müşahidə edilir. Maraqlıdır ki, Abşeron şəraitində yaxşı suvarıldıqda daş palıdında müəyyən fasilələrlə IV, hətta V boyvermə müşahidə edilir. Qış aylarında belə daş palıdının böyüməsini müşahidə etmək olar. Cədvəl 1. Abşeron şəraitində bəzi palıd növlərinin illik boy artımı (orta göctəticilər) Növlər İllər üzrə böyümə və böyümənin davametmə müddəti Orta Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|