Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

========================================================== 
UOT 635.31 
 
                        
Qulançar və ya Mərəçüyüdün AbĢeron ġəraitində Bəzi Növlərinin 
Ġntroduksiyası 
 
M. F.Fərziyev 
 
AbĢeron  Ģəraitində  aparılmıĢ  təcrübələrdən  məlum  olmuĢdur  ki,  qulançar  və  ya 
mərəçüyüdün  3  növü  normal  inkiĢaf  edir  və  məhsuldar  olur.  Həmin  növlərin 
becərilməsinə aid məsləhətlər verilir. 
 
Qulançar  və  ya  mərəçüyüd  –  qulançar  və  ya  mərəçüyudkimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Fəsilə 
latınca  Asparagaceae  adlanır.  Dünya  üzrə  1200  növü,  Qafqazda  isə  10  növü  vardır. 
Azərbaycanda təbii halda bu fəsilənin 9 növü bitir (İbadlı, 2003,2005;Флора Азербайдждана, 
1952). 
Asparaqus anqulofractus Iljin- Qırıqküncvari Qulançar və ya Mərəçüyüd, A.braclryphyllus 
Turcz. - Qısayarpaqlı Q. və ya M., A. breslerianus Schult. et Schult.fil.- Bresler Q .və ya M., 
A. caspius Schult. et Schult.fıl. - Xəzər Q. və ya M., A.davuricus-Fisch.ex Link-Daur Q. və ya 
M.,  A.  offıcinalis  L.  -  Dərman  Q.  və  M.,  A.  persicus  Baker-Iran  Q.  və  ya  M.,  A.polyphyllus 
Stev.-  Çoxyarpaqlı  Q.və  ya  M.,  A.  verticillatus  L.-  Topayarpaq  Q.  və  ya  M.  Onlardan  yalnız 
bir növü Asparaqus offıcinalis L. - Dərman Qulançan və ya Mərəçüyüdü mədəni halda geniş 
surətdə əkilib becərilir. 
Qulançar  və  ya  Mərəçüyüd  cinsi  «Azərbaycan  florası»  -nda  (1952,  II  cild  səh.  193) 
Quşüzümü  kimi  getmişdir.  Azərbaycanda  aparılan  çoxillik  tədqiqatlar  (İbadlı,  2003;  2005; 
Qulançar  və  ya  mərəçüyüd,  1979)  nəticəsində  məlum  olmuşdur  ki,  bu  bitkini  Qazax-Gəncə 
bölgəsində və Abşeronda xalq arasında Qulançar, Qarabağda, Naxçıvan MR-nın rayonlarında 
və  ona  yaxın  digər  regionlarda  yaşamış  azərbaycanlılar  isə  bu  bitkini  «Mərəçüyüd», 
«Mərəvçə»  və  s.  adlandırırlar.  Buna  görə  də  1973-cü  ildən  başlayaraq  bitkini  iki  adla 
adlandırılması ( Qulançar və ya mərəçüyüd, 1979; İbadlı, 2005) təklif olunmuşdur. 
     Bitki  latın  dilində  «Asparaqus»  adlanır.  Bu 
söz  fransızca  formakope  olub  lüğəti  mənası 
«dərman  hazırlamaq»  deməkdir.  Yunan  dilində 
isə «bərk», «bərk yapışan»,  yaxud «bərk cıran» 
mənası  verir  ki,  bu  ad  ona  cinsin  bir  çox 
növlərinin  zoğlarında  hər  şeyə  ilişən  iti 
tikanlarına görə verilib. 
Qulançar (mərəçüyüd) 4000 il bundan əvvəl 
qədim  Misirdə,  daha  sonra  isə  qədim  Romada 
məlum idi. 
Respublikamızda qulançarın (mərəçüyüdün) 
9 növünün yayılmasına baxmayaraq, onlarm bir 
neçə  növü  qidalılıq  əhəmiyyətinə  malik  olub, 
xalq arasmda geniş istifadə edilir. 

---