Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

=============================================================== 
UOT: 582.634.7 
  
 
LandĢaft Dizaynında SarmaĢan Bitkilərdən 
Ġstifadənin Bəzi Dünya Təcrübələri 
 
A.D.Mehralıyev  
 
GiriĢ 
 
Müasir  dövr  qəribə  və  zəngin  hadisələrlə  bərabər  həm  də  şəhərsalmanın  və  yaşayış 
məskənlərinin sürətlə yeniləşməsi ilə xarakterizə olunur. 
İnsanlar  hər  gün  yaşadıqları  və  işlədikləri  ərazilərdə  yeniliyə  can  atır.  Xüsusilə  yaşayış 
məskənlərinin  bitkilərlə  yaşıllaşdırılması,  yeni  bitki  çeşidlərinin  gətirilərək  onlardan  ərazinin 
dizaynında istifadə edilməsi daha qabarıq nəzərə çarpır. 
Məlumdur  ki,  tarixən  həmişə  digər  bitki  qrupları  ilə  yanaşı  sarmaşan  bitkilərdən  də 
dizayn işlərində geniş istifadə olunmuş, bu gün də həmin bitkilərdən istifadə öz əhəmiyyətini 
nəinki  saxlayır,  hətta  onlardan  istifadə  perspektivləri  çoxalmaqdadır.  Bir  faktı  qeyd  edək  ki, 
Abşeronda  dizayn  işlərində  keçən  əsrin  50-ci  illərinə  qədər  15-ə  qədər  sarmaşan  bitki 
növlərindən istifadə olunmuşdursa, indi bu növlərin sayı 50-yə qədərdir. 
Qeyd olunmalıdır ki, sarmaşan bitkilərdən istifadənin spektri həddən artıq genişdir. Bu 
qrupa  daxil  olan  bəzi  bitkilər,  məsələn  maş,  paxla,  lobya  və  s.  meyvələri  yüksək  züllalığa 
malik qiymətli qida bitkiləridir. Üzüm qədimdən becərilən bitki kimi tanınaraq meyvələrindən 
təzə  halda  qida  kimi  istifadə  edilməklə,  kişmiş,  sirkə,  şərab  və  s.  məhsullar  hazırlanır. 
Aktinidiyanın  (kivi)  meyvələrindən  təzə  və  qurudulmuş  halda  geniş  istifadə  olunur.  Maya 
sarmaşığından bir sıra qiymətli məhsullar, o cümlədən pivə istehsalında istifadə olunan maya 
əldə olunur və s. 
Bütün bunlarla bərabər sarmaşan bitkilər landşaft dizaynında istifadə olunan ən effektli 
bitkilərdəndir. 
Bu  qrup  bitkilər  sürətlə  böyüdüyündən,  yəni  bir  vegetasiya  dövrü  2-5  m-ə  qədər 
uzanmaq  gücünə  malik  olduğundan  həmin  bitkilərlə  hər  hansi  dizayn  formasi  tez  və  asan 
yaratmaq mümkündür. 
Azərbaycanda 
şəhər  yaşıllaşdırılmasında,  həmçinin  eyvanların,  pəncərələrin, 
söhbətkeşlərin  və s. sarmaşan bitkilərlə  dizaynında tarixən çox  müxtəlif formalardan istifadə 
edilmişdir (şəkil 1).   
                                                    

---

 
 
 
      
       
 
                                 
                  a                                                     b                                             c 
 
Şəkil 1. 
 Landşaft dizaynında istifadə olunan sarmaşan bitkilər 
a-
 
hind xiyarı; b- saatçiçəyi; c- çin filbaharı 
                                                          
           Lakin  qeyd  edilməlidir  ki,  landşaft    dizayni  sahəsində  bir  sıra  qabaqcıl  ölkələrdə 
aparılan    elmi-  tədqiqatlarda  diqqət  əsaən  ,  ayrı-ayrı  sarmaşan  bitki  növlərinin  bioekoloji 
xüsusiyyətlərinə, tərkibinə, növün hansı ərazidə əkiləcəyinə və s. yetirilir.