Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

Fəal  təlim  üsulları 
 
“Ümumi  tarix”  fənninin  tədrisi  zamanı  istifadə  olunan  üsullar  təlim 
strategiyalarının  qurulmasında  və  təhsilin  həyata  keçirilməsində  əhəmiyyətli 
yer  tutur.  Təlim  prosesində  fəal  təlimin  müxtəlif  növlərinindən;  BİBÖ,  beyin 
həmləsi,  klaster  (şaxələndirmə),  anlayışın  çıxarılması,  söz  assosasiyaları, 
müzakirə, akvarium, rollar üzrə oyun, Venn diaqramı, layihələrin hazırlanması 
və s.istifadə olunur.  

---

 
64 
 
Beyin həmləsi 
 “Ümumi  tarix”  fənninin  tədrisi  zamanı  şagirdlərdə  yeni  mövzuya  maraq 
oyatmaq,  habelə  onların  nəyi  yaxşı  və  ya  pis  bildiklərini  aydınlaşdırmaq 
məqsədilə  beyin  həmləsindən   istifadə olunur. Bunu əqli  hücum  da adlandırılır. 
Hazırlanmış  sual  lövhədə  yazılır,  yaxud  şifahi  şəkildə  şagirdlərin  diqqətinə 
çatdırılır.  Şagirdlər  suallara  əsasən  fikirlərini  bildirirlər.  İdeyalar  şərhsiz  və 
müzakirəsiz  lövhədə  yazılır.  Sonra  söylənilmiş  ideyaların  müzakirəsi,  şərhi  və 
təsnifatı  aparılır.  Əsas  ideyalar    yekunlaşdırılır,  şagirdlər  söylənmiş  fikirləri  
təhlil  edir  və  qiymətləndirir.  Müəllim  mümkün  qədər  çox  şagirdin  fikir 
söyləməsinə  nail  olmalıdır.  Şagirdlər  vaxt  itirmədən  problemlə  bağlı  yığcam 
şəkildə  müxtəlif  ideyalar,  təkliflər  irəli  sürürlər.  Söylənilən  bütün  mülahizələr 
heç  bir  şərh  verilmədən,  tənqidi  münasibət bildirilmədən  lövhədə  qeyd  olunur. 
Sonra təhlil, müzakirə mərhələsi gəlir. Müxtəlif ideyalar qiymətləndirilir, lehinə 
və  əleyhinə  fikirlər  söylənilir.  Şagirdlər  müzakirə  olunan  problemin  həlli  üçün 
faydalı  hesab  etdikləri  ideyaları  seçirlər.  Beyin  həmləsini  reallaşdırmaq 
motivasiya mərhələsində daha çox istifadə olunur. Buna misal olaraq: Hindistan 
mövzusu. Müəllim beyin həmləsi edərək öncə Hindistana aid olan bəzi şəkilləri 
göstərir.  Sonra  açar  sözlərdən  istifadə  edərək  “hücuma”  keçir.  Şahmatın 
vətənidir,  Mahbarata  və  Ramayana  pomesı  burda  yaranıb,  kasta  quruluşu 
müvcud  olub,  rəqəmlər  ilk  dəfə  burda  yaradılıb,  ən  nəhayyətsə  filimləri  ilə 
məhşurdu  və  ən  çox  filim  u  ölkədə  çəkilir.  Təbii  ki,  şagirdlər  belə  sözlərdən 
sonra bu ölkənin Hindistan olduğunu düşünüb tapa bilər. 
Əqli  hücum  şagirdləri  fəallaşdırmaqla  bərabər,  fikri  yığcam  və  dəqiq  ifadə 
etmək,  sinifdə  bir-birini 
dinləmək 
bacarığı  aşılanmasına,  mövzunun 
öyrənilməsinə yeni yanaşmaların meydana çıxmasına səbəb olur.