AZƏrbaycan respublikasi döVLƏT ŞƏHƏrsalma və arxitektura komiTƏSİNİn kollegiyasi

3. Dövri suda fosfatlı reagentin (üçpolifosfat, yaxud natrium heksametafosfat P₂O₅-ə hesabla) qatılığı 1,5-2 mq/l həddində saxlanılmalıdır. Qidalandırıcı suya reagentin dozası 1,5-2,5 mq/l (P₂O₅-ə hesabla), yaxud satış məhsuluna görə 3-5 mq/l qəbul edilməlidir.

Ərp yaranmasının qarşısını almaq üçün suyu fosfatlarla emal etdikdə üflənmə nəzərdə tutulmalı və P₃-ün qiyməti (12) düsturu ilə hesablanmalıdır.

burada K_y.b- suyun yol verilən buxarlanma əmsalı olub (13)düsturu ilə hesablanır;

burada t₁- dövri suyun soyuducu qurğuya qədər temperaturu, ⁰C;

C_q- qidalandırıcı suyun ümumi codluğudur, mq-ekv/l.

P₁və P₂ – nin qiymətləri 14.2.2 maddəsinin göstərişləri əsasında qəbul edilir. Fosfatlarla emal üsulu K_y.b>1 və texniki-iqtisadı cəhətdən əlverişli üfürülmə qiymətlərində tətbiq edilməlidir. K_y.b<1 olduqda suyun turşular, yaxud turşu-fosfat qarışığı ilə emalı tətbiq olunmalıdır.

4. Qidalandırıcı suturşu-fosfat qarışığı ilə emal olunduqda turşunun dozası (qidalandırıcı su hesabı ilə) (14) düsturu ilə hesablanmalıdır.

burada Q_q.h- qidalandırıcı suyun ərp yaratmasına qarşı mübarizə üçün fosfatlarla emalında qələviliyinin verilmiş şərtlər daxilində (t₁,K_bvə C_q)həddi qiyməti olub (mq-ekv/l) aşağıdakı düsturla hesablanır.

Suyun turşu-fosfat qarışığı ilə emalı aşağıdakı şərtlər daxilində qəbul edilməlidir.

Q_q.h>Q_qolduqda yalnız fosfatlarla emal, Q_q.h< 0 olduqda turşularla emal üsulu seçilməlidir.

Fosforlu reagentin (üçpolifosfat, yaxud natrium heksametafosfat) dozası satış məhsuluna görə 3-5 mq/l qəbul edilməli və istismar dövründə dəqiqləşdirilməlidir.

Əlavə 13.

(tövsiyə edilən)

Dövri soyuducu sistemlərdə karbonat çöküntülərinin yaranmasının qarşısını almaq üçün dəniz suyunun emal rejimləri

1. Dənizlərin sahilyanı zonalarında yerləşən sənaye müəssisələrinin dövri soyutma sistemlərində bir qayda olaraq dəniz suyundan istifadə edilməlidir.

2. Dövri sistemə verilən dəniz suyunun keyfiyyət göstəriciləri aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:

Asılı maddələr........................................ ≤ 30 mq/l

Tufan zamanı asılı

maddələrin miqdarı................................ ≤ 100 mq/l

Sulfatlar.................................................. ≤ 3000 mq/l

Xloridlər.................................................≤ 20000 mq/l

Quru qalıq...............................................≤ 35000 mq/l

Karbonat codluğu...................................≤ 3,4 mq-ekv/l

Ümumi codluq.........................................≤ 127,6 mq-ekv/l

OBT_tam.....................................................≤ 10 mq/l O₂

pH............................................................ 7,5

3. Dövri sistemləri qidalandırmaq üçün verilən dənizsuyunun ehtiyac olduqda maddə 2-də göstərilən keyfiyyət göstəriciləri səviyyəsində təmizlənməsi nəzərdə tutulmalıdır.

4. Dəniz suyunun karbonat müvazinətini sabitləşdirmək üçün onu tərkibində korroziya ingibitoru olan xlorid və ya sulfat turşusu, fosfatlar və səthi-fəal maddələrlə, yaxud elektromaqnit sahəsində emalı nəzərdə tutulmalıdır.

5. Sistemin su rejiminin və qidalandırıcı suyun kimyəvi tərkibinin verilmiş qiymətlərində qələviliyin yol verilən sabitləşmiş qiyməti (1) düsturu ilə təyin edilə bilər.

burada (CO₂)_q- qidalandırıcı suda karbon qazının miqdarı, mq/l;

(Ca)_q - qidalandırıcı suda kalsiumun miqdarı, mq/l;

Dövri suyun minerallıq dərəcəsindən və soyudulmuş suyun temperaturundan asılı olan əmsalının xəzər dənizinin suyu üçün qiyməti cədvəl 1-ə əsasən qəbul edilməlidir.

C ə d v ə l 1. Dövri suyun minerallıq dərəcəsindən və soyudulmuş suyun temperaturundan asılı olan  əmsalının xəzər dənizi suyu üçün qiymətləri

Suyun minerallığı,mq/l	Soyudulmuş suyun temperaturu, ^0C
	20	30	40	50
13000 16000 19000 22000 26000 35000 50000	38,0 47,0 57,0 66,7 81,3 104,7 109,5	34,3 42,2 51,1 61,0 73,6 93,0 168,0	31,6 39,0 47,5 55,1 67,8 85,0 155,0	28,2 34,8 42,4 49,2 60,5 77,6 138,0

Qələviliyin yol verilən sabitləşmiş qiyməti təyin edildikdən sonra verilmiş su rejimində qələvi çatışmamazlığı (2) düsturu ilə hesablanmalıdır.

Dövri su təchizatı sisteminin ərpsiz iş rejimi buxarlanma əmsalının verilmiş qiymətində qələvi çatışmamazlığının texnoloji müqayisəsi əsasında təmin edilə bilər.

Dəniz suyunun emal üsulu hesabi qələviliyin çatışmamazlığı əsasında və buxarlanma əmsalından asılı olaraq aşağıdakı qaydada seçilməlidir:

<sub>Kb= 1,5÷2,0 olduqda turşu ilə emal;

Kb= 1,5÷2,0olduqda fosfatlarla emal;

Kb= 2,6 olduqda qarışıq üsul – qidalandırıcı suyun qələviliyinin 2,8 mq.ekv/l-ə çatdırılmasına qədər turşu ilə ilkin və fosfatlarla son emalı.</sub>

6. Qidalandırıcı dəniz suyu turşularla emal edildikdə ona daxil ediləcək turşunun dozası (3) düsturu ilə hesablanmalıdır.

burada e_t – turşunun ekvivalent çəkisi, mq/mq-ekv (sulfat turşusu üçün 49, xlorid turşusu üçün isə 36,5 qəbul edilir);

Q_q - qidalandırıcı suyun qələviliyi, mq-ekv/l;

Q_d - dövrü sistemdəki suyun qələviliyi, mq-ekv/l;

C_t - texniki satış məhsulunda H₂SO₄ və HCl-un faizlə miqdarı;

K_q- çöküntü verməyən duzların qatılaşma əmsalı olub

düsturu ilə hesablanır.

Düsturda P₁,P₂,P₃ – uyğun olaraq buxarlanma, hava axını və üfləmə ilə dövri sistemdə itirilən suyun bu sistemin ümumi sərfindən faizlə miqdarlarıdır.

<sub>7. Suyun SFM-lərlə emalına Kb 3 qiymətlərində yol verilir.SFM kimi Azolyat A-2 və Azolyat B-dən istifadə edilməsi tövsiyə olunur. SFM 0,1%-li məhlul halında qidalandırıcı suya daxil edilməlidir.

SFM-in optimal dozası (5) düsturu ilə təyin edilməlidir.</sub>

где: - pasport göstəricilərinə görə reagentin fəallığı, %;

- qidalandırıcı suyun sərfi,%;

- qidalandırıcı suyun qələviliyi, mq.ekv/l;

- xlor ionlara görə aşağıdakı nisbətlərdən təyin edilən əmsal;



- dövrü suyun ümumi codluğu, mq.ekv/l;

- qidalandırıcı suyun ümumi codluğu, mq.ekv/l;

_{Azolyat A-2 və Azolyat B-dən istifadə edildikdə tövsiyə edilən optimal texnoloji parametrlər cədvəl 2-ə əsasən qəbul edilməlidir.}

C ə d v ə l 2.

SFM-nin adı	Suyun isinmə temperaturu,^0C	Optimal doza,mq/l	Ərp yaranma intensivliyinin azalma səmərəsi,%
54,8% fəallıqlı Azolyat A-2   25% fəallıqlı Azolyat B	30 40 30 40	10 20 30 50	69 98 87 93

<sub>8. Minerallığı 13 q/l-ə qədər olan dəniz suyunun maqnit sahəsində emalına yol verilir. Belə hallarda aşağıda göstərilən texnoloji parametrlər əsas götürülməlidir:

maqnit sahəsinin gərginliyi – 6500-7500 ersted;</sub>

maqnit aparatında suyun hərəkət sürəti – 1,0-1,5 m/s;

suyun 5 dəfə maqnit sahəsində qalma müddəti – 1 s.

Su maqnit sahəsinə daxil olmazdan əvvəl aerasiyaya məruz qalmamalıdır.

Aparat sistemin turbulent axınlar olan sahələrində quraşdırılmamalıdır. Maqnit aparatından əvvəl ən az 1 m uzunluqda düz boru sahəsi olmalıdır.

Maqnit aparatından əvvəl sudakı asılı və holloidal maddələri təmizləmək üçün etibarlı süzgəc qoyulmalıdır.

Aparatlar istilik-mübadilə cihazları və soyuduculardan əvvəl su təchizatı sisteminə quraşdırıl-malı və suyun onlardan aşağıdan yuxarı istiqamətdə hərəkəti təmin edilməlidir.

Aparatda suyun təzyiqi 4 bar-dan çox olmamalıdır.

Maqnit sahəsində emal zamanı codluq duzları şlam şəklində çökdüyündən aparatların üfürülmə rejiminə xüsusi diqqət verilməlidir. Əks halda şlam sistemdə ikinci ərpyaranma mənbəyinə çevrilə bilər.

9. Dövri sistemin metal, beton və dəmir-beton elementlərinin korroziyasının qarşısını almaq üçün cədvəl 3-də göstərilmiş ingibitorların biri ilə qidalandırıcı dəniz suyunun emalı tövsiyə olunur.

C ə d v ə l 3.

Tövsiyə olunan ingibitorlar	İstifadəsinin temperatur həddi,^0C	Sistemdə suyun hərəkət sürəti, m/s	Tövsiyə olunan dozalar, mq/l	Korroziya sürətinin azalma səmərəsi,%
Ç.A.S. İKSQ-1 Azolyat B İ-1-B	20-80 20-80 20-80 20-80	0,5-1,5 0,5-1,5 0,5-1,5 0,5-1,5	100-300 300-600 300-450 100-300	88-100 85-92 84-96 89-93

10. Sistemdə bioloji örtüyün yaranmasını qarşısını almaq üçün suyun xlor və mis kuporosu ilə emalı nəzərdə tutulmalıdır. Bu reagentlərin optimal dozaları təcrübə yolu ilə təyin edfilməlidir.

11. Müvafiq əsaslandırma olduqda qidalandırıcı dəniz suyu sonradan dövri sistemə daxil edil-məklə istehsal məhsulunu soyutmaq üçün yönəldilə bilər.

 

Əlavə 14

(tövsiyə edilən)

Otaqların daxili tamamlanma işləri

Sıra sayı	Bina və otaqların adı		Tamamlama işlərinin tərkibi
			divarlar	tavanlar		döşəmələr
İstehsalat təyinatlı otaqlar
1	Barabanlı torlar və mikrosüzgəclər yerləşən otaqlar		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların suvanması. Nəmə davamlı boya ilə rəngləmə	Nəmə davamlı boya ilə rəngləmə		Sement
2	Reagent təsərrüfatı a)normal nəmliyi olan otaqlar		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların hörülməsi. Yapışqanlı boya ilə rəngləmə	Yapışqanlı ağartma		Sement
	b) yüksək nəmliyi olan otaqlar (içində su olan açıq tutumlar olduqda)		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Nəmə davamlı boya ilə rəngləmə	Nəmə davamlı boya ilə rəngləmə		Saxsı lövhələr
3	Quru reagent anbarları		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların hörülməsi. Əhənglə ağartma	Əhənglə ağartma		Sement
4	Xlor dozalayıcı		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi.Kərpic divarların hörülməsi. 2m hündürlüyə qədər minalı lövhələrlə üzləmə, ondan yuxarı isti parafin, yaxud perxlorvinil emalla üç laydan ibarət boyama	İsti parafin,yaxud perxlorvinil emalla üç laydan ibarət boyama		Turşuya davamlı saxsı lövhələr, turşuya davamlı asfalt, yaxud turşuya davamlı beton lövhələr
5	Xlor anbarı		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların suvanması. Di-varların döşəmə və tavanla səlis birləşməsi. İsti parafin, yaxud perxlorvinil emalla üç laydan ibarət boyama	İsti parafin, yaxud perxlorvinil emalla üç laydan ibarət boyama		Hamar səthli turşuya davamlı asfalt, yaxud turşuya davamlı beton lövhələr
6	Hava vuran stansiya- maşın zalı		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi.Panel divarların tikişlərinin su-vanması. 1,5 mhündürlüyə qədər su emulsiya boyaları ilə, ondan yuxarı isə yapışqanlı boya ilə rəng-lənmə	Yapışqanlı ağartma		Saxsı lövhələr.Quraşdırma meydançalarında beton
7	Süzgəclər, şəffaflandırıcılar, təmas şəffaflandırıcılar zalı		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların suvanması. Süz-gəclərə və şəffaflandırıcı-lara xidmət edən divarlar onların söykəndiyi meydan-çadöşəməsindən 1,5 mhündürlüyə qədər minalı lövhələrlə üzlənməli,ondan yuxarı hissə nəmə davamlı boya ilə rənglənməlidir. Süzgəclərin və təmas şəf-faflandırıcıların di-varları daxildən yuxarıdan novla-rın tilindən 15 sm aşağı hühdürlüyə qədər minalı lövhələrlə üzlənməlidir.	Nəmə davamlı boya ilə rəngləmə		Dəmir-beton xtdmət meydançalarında saxsı lövhələr, digərlərində beton mozaika lövhələri
8	Nasos stansiyaları –maşın zalı		Yeraltı hissənin təmiz qəliblə betonlaşdırılması və məhlulla suvanması. Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi.Kərpic divarların suvanması. Döşəmədən, eyvanlardan və quraşdırma meydançalarından 1,5 m hündürlüyə qədər nəmə davamlı boya və ondan yuxarı yapışqanlı boya ilə rəngləmə.	Yapışqanlı ağartma		Saxsı lövhələr.Quraşdırma meydançalarında beton
9	Kommunikasiya və xidmət dəhlizləri		Kərpic, yaxud panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Yapışqanlı boya ilə rəngləmə	Yapışqanlı ağartma		Sement
Elektrotexniki avadanlıq otaqları
10	Transformatorlar və idarəetmə releləri kameraları		Kərpic, yaxud panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi.Əhənglə ağartma	Əhənglə ağartma		Sementlə örtmə
11	Nəzarət lövhələri yerləşən otaqlar		Kərpic divarların suvan-ması. Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Açıq rəngli yapışqanlı boya ilə rəngləmə.	Yapışqanlı ağartma		Sementlə örtmə
12	İdarəetmə məntəqəsi		Kərpic divarların suvan-ması. Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Açıq rəngli yağlı, yaxud nəmə davamlı boya ilə rəngləmə.	Nəmə davamlı boya ilə rəngləmə.		Linoleum, yaxud PXV lövhələri
13	Laboratoriyalar,tərəzi otaqları, qablar və reaktivlər saxlanan otaqlar		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların və arakəsmə-lərin suvanması.Sulu emul-siya ilə rəngləmə.	Yağlı, yaxud nəmə davamlı boya ilə rəngləmə		Linoleum, yaxud PXV lövhələri
14	Yuma və mühit bişirilən otaqlar		Panel divarların bitişik yerlərinin tikilməsi. Kərpic divarların və arakəsmələrin suvanması. 1,5 mhündür-lükdə minalı lövhələrlə üzlənmənəmə davamlı boya ilə rəngləmə	Yağlı, yaxud nəmə davamlı boya ilə rəngləmə		Saxsı lövhələr
Q e y d. Aqressiv, yaxud partlayışa həssas mühit olduqda tamamlama işləri korroziya əleyhinəmüdafiə və partlayış-yanğın təhlükəsizliyi normalarına əməl etməklə yerinə yetirilməlidir.