Bilal Həsənli Nazilə Abdullazadə

Ənvər Məmmədxanlı 
Buz heykəl 
Amansız müharibənin sərt qışı... Şaxtalı bir gecə. Sanki canlı-cansız, ətrafda 
nə varsa, donub buz bağlamışdır. Hava cingildəyir, daş çatlayır, torpaq çatırdayır, 
nəfəs tıxanır, damarlarda qan donur. 
Ucsuz-bucaqsız qarlı çöllərdə bir kölgə hərəkət edir. O, gənc bir anadır. 
Körpəsini bağrına basıb yurdunu tapdalayan yırtıcı düşmən əlindən baş götürüb 
qaçır. Qarşıda sahilləri meşəli böyük çay var. Cəbhə xətti o çay yaxasından keçir. 
Orada toplar atılır. Onların gurultusu şaxtalı gecəni titrədib lərzəyə salır... 
Ana tələsir. Hava işıqlanmamış o özünü cəbhə xəttinə yetirməlidir, körpəsini 
çayın o tayına – azad torpağa keçirməlidir. 
Ana nəfəsini dərmədən gedir, hündür qar topalarına toxunub yıxıla-yıxıla, 
dizdən yuxarı qalxan, izsiz-cığırsız qarın içi ilə durmadan irəliləyir. Sazaqlı
külək qar dənələrini düz gözlərinin içinə vurur, irəli baxmağa qoymur, buna görə 
də tez-tez yıxılır, yıxıldıqca da əlindəki bükülünü – körpəsini yuxarı qaldırır, yerə 
toxunmasına imkan vermir. Dözülməz şaxta ananı çaşdırır. Lakin o, sevimli 
övladını sinəsinə sıxaraq qorxuya, təhlükəyə, çovğuna, keçilməz qar təpələrinə 
qarşı çıxır... Dayanmadan irəliləyir... Lakin qarlı çöllər qurtarmaq bilmir... Ana 
taqətdən düşür... 
Birdən anaya elə gəlir ki, qucağındakı körpə donur. Ananın alacalanmış 
gözləri daldalanmaq üçün bir bucaq, pənah gətirmək üçün bir sığınacaq axtarır. 
Bir az irəlidə qoşa bitmiş bir cüt qayın ağacı iki ağ sütun kimi ucalmışdır. Ana o 
ağaclara doğru gedir. Qucağındakı körpəsiylə ağaca söykənib dayanır... 
Şaxta isə buzlu dili ilə onun üz-gözünü yalayır... Ana ürəyində bir qorxunun 
ağladığını, şivən qopardığını eşidir: körpə donur, körpə donacaq... Lakin ana 
ürəyində ağlayan qorxuya üsyan eləyir – körpəsini şaxtaya təslim etməyəcəkdir, 
dünya donub buzlağa dönsə də, ürəyini məşəl edib uşağını isidəcəkdir. 
Ana kəskin br hərəkətlə əynindəki yun jaketini çıxarır, körpəsini bərk büküb 
bürmələyir. Amma şaxta qızmar bir dəmir kimi ananın üz-gözünü dağladıqca, 
iliklərinə işləyən soyuqdan bədəni tir-tir əsib titrədikcə anaya yenə elə gəlir ki, bu 
donan, bu titrəyən körpəsidir. Ana bu dəfə başından qalın şalını da qopardır və 
yenə körpəsini büküb bürmələyir. Ana yalın əyni ilə şaxta qarşısında müdafiəsiz 
qalır... 
İndi o hiss edir ki, donur, şaxtanın buzlu kəməndindən qurtuluşa gümanı 
yoxdur. Ana yenə bir əlilə əynindən nə isə qopardır və bir əlilə əynindən nə 
qopardırsa, hamısını bir-bir körpəsinin üstünə qalaqlayır. Başını körpəsinin 
üstünə əyir, son sözlərini pıçıldayır: “Qorxma, tifilim, qorxma, ufacığım, son 
nəfəsimin istisi də sənindir...” 

---

146 
Ana susur, beynində batqın bir uğultu qopur, göz qapaqları kilidlənir. O, 
şaxtanın buz zənciri qayın ağacına bitişib hərəkətsiz qalır... 
İndi amansız qış gecəsi anaya başqa bir don, başqa bir örtü geyindirir, 
şaxtanın buz barmaqları dayanmadan ana üçün büllur naxışları ağ ulduzlu yeni bir 
libas toxuyur. 
*** 
Şaxtalı bir səhər açılmışdır. İki ağ sütun kimi göyə ucalan qoşa qayın ağacı 
qarşısında üç nəfər ağ xalatlı adam dayanmışdır. Onlar gecə kəşfiyyatından qayı-
dan üç nəfər gənc döyüşçüdür. Onlar başlarını açıb yerlərindən qımıldanmadan 
gördükləri mənzərə qarşısında donub qalıblar... Əsgərlər ömürləri boyu bu 
mənzərəni unutmayacaqlar... 
Bu, donmuş gənc bir qadının buzdan tökülmüş heykəlidir. 
Nəhayət, onlardan biri yerindən tərpənir, nə isə irəli aparır. O, donmuş qadı-
nın buz heykəli qarşısında dayanır. Bir an tərəddüddən sonra ananın qolları ara-
sındakı üstü buz bağlanmış düyünçəni yoxlayır. O, həyəcandan titrəyən barmaq-
ları ilə qarı çırpır, dırnaqları ilə buz təbəqəsini qəlpə-qəlpə qoparır. Birdən... 
düyünçənin lap dərinliyindən bir cüt göz gənc döyüşçünün gözlərinə zillənir. 
Gənc döyüşçü diksinir, döşündən itələnmiş kimi geri sıçrayır. Təlaş içində ona 
baxan yoldaşlarına tərəf çevrilib: 
– Körpə sağdır, uşaqlar, eşidin, körpə donmamışdır! – deyə qışqırır. 
Hər üçü baş-başa verib ana qucağındakı körpənin üstünə əyilir, baxırlar, 
gözlərinə inanmırlar... Baxırlar, boğazlarında düyünlənən qəhərdən heç biri heç 
bir söz deyə bilmir. 
Səhər işığından gözləri qamaşan körpə isə donmuş ana qucağından heyrətlə 
onlara baxır, gülümsəyir... Dəfələrlə od-alov içindən keçmiş üç gənc döyüşçünün 
gözlərində yaş durmur... 
Sonra başlarını qaldırırlar, yenidən ananın buz heykəlinə baxırlar. Yerə kimi 
səcdə edərək ananın buz heykəli qarşısında son dəfə baş əyirlər. 
Hər üçü sıraya düzülüb geri dönürlər, körpəni növbə ilə bir-birindən alıb 
sinələri üstə aparırlar. Fədakar ananın buz heykəli isə onların qəlbinə buzdan 
deyil, intiqama, qisasa çağıran tuncdan tökülmüş əbədi abidə kimi həkk olunur.