Biolog 10 indd

43-rasm. 
Assidiya metamorfozi. 1 – harakatchan lichinka; 2,3 – o‘troq hayot
kechirish bilan bog‘liq metamorfoz; 4 – voyaga yetgan assidiya. 

---

79
Assidiya metamorfozidan farq qilib, suvda hamda quruqlikda yashovchilar 
metamorfozida a’zolar sistemasining murakkablashuvi kuzatiladi. Suvda ham 
quruqda yashovchilar sinfi vakili baqada metamorfoz yashash muhitining 
o‘zgarishi bilan bog‘liq. 
O‘simliklarning ontogenezi o‘ziga xos tarzda kechadi. Gulli o‘simliklarda 
ontogenez quyidagi davrlardan iborat: 
Embrional davr 
zigotadan boshlanib, 
urug‘ hosil bo‘lishi va uning pishib yetilishi bilan yakunlanadi. 
Yoshlik davri 
urug‘ning unib chiqishi, vegetativ organlarning shakllanishi kuzatilib, generativ 
organ – gul kurtaklarining paydo bo‘lishi bilan tugaydi. 
Ko‘payish davri
da 
gul, meva, urug‘ning hosil bo‘lishi kuzatiladi. 
Qarilik davri
da ontogenez 
yakunlanadi, o‘simlik quriydi. 
Bir yillik o‘simliklarda ontogenez bir yil davom etsa, ko‘p yillik 
o‘simliklarda embrional, yuvenil (yoshlik) davrlari bir marta sodir bo‘ladi. 
Uchinchi davr esa ko‘p marta takrorlanadi.
Organizm individual rivojlanishiga tashqi muhit omillarining ta’siri katta. 
Tashqi muhit omillarining ta’siri embrional davrda ham, postembrional davrda 
ham kuzatiladi. Organizmlarning rivojlanishiga abiotik omillar: harorat, 
yorug‘lik, namlik, kislorod, har xil kimyoviy birikmalar katta ta’sir ko‘rsatadi.
Gomeostaz.
Organizm doimo o‘zgarib turadigan muhit sharoitlarida 
yashaydi. Tashqi muhit omillari ta’sirining o‘zgarishiga qaramay, tirik 
organizmlarning o‘zining morfologik, anatomik, fi ziologik xususiyatlarini, 
kimyoviy tarkibini va ichki muhitini nisbatan doimiy saqlay olish xususiyati 
gomeostaz deyiladi. Gomeostazni ta’minlashda immunitetini ta’minlovchi 
tizimlar, regeneratsiya muhim ahamiyatga ega. Regeneratsiya deb organizm-
larning hayot faoliyati davomida yoki biron ta’sir natijasida yashash muddati 
tugagan yoki shikastlangan hujayralar, to‘qimalar yoki a’zolarning qayta 
tiklanishiga aytiladi.