Biotexnologiya

Nazorat savollari: 
1. Biotehnologik jarayon nima?
2. Biotehnologik jarayonlar shemasi necha blokdan iborat bo'ladi? 
3. Sanoatda biotehnologik jarayonlar asosida mahsulot olish necha bosqichdan iborat 
bo'ladi? 
4. Biotehnologiya va GMP.
5. Biotehnologiya sanoatida suv qanday tozalanadi? 
6. Apoptoz va nekroz nima? 
7. Fermentatsiya samaradorligini ohirishning qanday usullari bor?
8. Mikroorganizmlar o'sishi va nobud bo'lishi nechta fazani o'z ichiga oladi?
9. Kul'tural suyuqlikdan mahsulot qanday ajratiladi? 
10. Biotehnologiya sanoatida ajratilgan mahsulot qanday mashinalarda qadoqlanadi? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
Ma’ruza rejasi 
1.
Rekombinat DNK texnologiyasi 
2.
Rekombinant DNK olish usullari 
3.
Genlarni klonlash 
 
TAYANCH SO”ZLAR: 
Gen, ekspressiyasi, r DNK, Plazmidalar, bioyehnologiya, Nuklein 
kisloyalar, Genom, Ribosoma, Bakteriofaglar,Gen muhandisligi, r DNK , Transgen hayvonlar.
Sun’iy sharoitda rekombinant DNK olish va genlarni klonlash ilk bor 1972 yilda AQSH
olimlari 
Boyer
va
Koen
tomonidan amalga oshirilgan. Bu olimlar 
E.coli
bakteriyasining 
xromosoma DNK siga va shu bakteriya plazmidasiga alohida idishlarda 
EcoRI
restriktaza fermenti
bilan ishlov berganlar. Plazmida tarkibida faqat 1 dona 
EcoRI
restriktaza fermenti tanib
kesadigan maxsus nukleotidlar ketma-ketligi bo‘lganligi sababli ferment plazmidaning 
xalqasimon DNK qo‘sh zanjirini faqat bir joydan kesib, plazmidani «yopishqoq« uchli ochiq 
holatga o‘tkazadi. Xromosoma DNK molekulasida 
EcoRI 
restriktaza fermenti taniy oladigan 
maxsus nukleotidlar ketma-ketligi qancha bo‘lsa, bu molekula shuncha bo‘lakka bo‘linadi.
Turli xil o‘lchamga ega bo‘lgan DNK molekulasi elektroforez uslubi yordamida ajratib
olinadi. Ajratib olingan «yopishqoq» uchli xromosoma DNK si bo‘lagi ochiq holatdagi
“yopishqoq” uchli plazmida DNK si bilan aralashtirilib ligaza fermenti yordamida tikiladi 
(ulanadi). Natijada plazmida tarkibiga xromosoma DNK bo‘lagi kiritiladi.
Shu boisdan rekombinant DNK ga quyidagicha tarif berish mumkin: 
har qanday tirik organizm 
irsiy molekulasining istalgan bo‘lagini vektor molekulalariga birikishdan hosil bo‘lgan sun’iy 
DNK - rekombinant DNK deyiladi.
 
Rekombinant DNK olishning uchta usuli mavjud: 
- konnektor usuli; 
- restriktaza-ligaza; 
- linker molekulalaridan foydalanish usuli.
Konnektor usulida - rekombinatsiyada ishtirok etuvchi DNK bo‘lagining 3' uchiga 
dezoksinukleotidil-transferaza fermenti yordamida ma’lum uzunlikdagi oligo (dA) - segmenti 
ulanadi. Ikkinchi uchiga esa oligo (dT) - segmenti ulanadi. Bu DNK bo‘laklari aralashtirilganda 
dA va dT segmentlarning vodorod bog‘lari asosida komplementar birikishi tufayli xalqasimon DNK 
strukturasi hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan DNK dagi bir zanjirli bo‘sh joylar DNK-polimeraza I 
fermenti yordamida to‘ldiriladi.