Çağdaş Azərbaycan nəsri

            

“And olsun, əsrə…”

 

Hələ səsləri eşidilir. Bir ağızdan çıxırmış kimi 

çıxan hayqırtıları qarla örtülmüş dağların, dərələrin 

arasıyla böyüyb- böyüyb başımızın üstündən  quş 

topası kimi keçir. 

-Rədd olsun ermənilər! 

Əlimi Arama sarı uzatdım, sonra arxaya apardım, 

Seda əlimə gəlmədi: 

-Sakit olun,-dedim, “...mən sizi qoruyacam, ölsək 

də bir yerdə öləcəyik...” deməyə macal tapmamış 

xalqla üz-üzə çıxdım... Mən belə irəliləyiş, daha 

doğrusu, belə gediş görməmişəm, ya ayağının altında 

qalmalısan, ya çəkilib sahilinə çıxmalısan, ya da ona 

qarışmalısan... 

“...Bəlkə millət budu...elə bu olar, - dedim, 

ü

rəyimdə, az qaldım maşının içində ayağımın ucuna 

qalxam. - Xalq hara getdiyini bilməz, bilsə də su kimi 

bilər, altını hiss eləyər ancaq, hara yumşaqdı ora üz 

tutar. Bunlarsa addım başı düzlənən, getdikcə böyüyən, 

dartınıb bütün qırışlarını açmış, nizamlı, sevinməyi 

addımlarınnan yağan, xalq kimi çığır-bağırla yox, 

hayqırtlarla danışanlardı. Deməli millət...” 

Bu düşüncələr içində olarkən balaca təpəciyin o 

üzündən papaqları eyni ahəng altında bata-çıxa millət 

göründü, pal- paltarın altında tüküm biz- biz oldu, 

qalxım, atım özümü qucaqlarına... bütün bu 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

duyğularıma, fikirlərimə görə hamısı gülümsəməlidi, 

hamısının üzündə gülüş, hamısı şən olmalıdı, amma 

hamını qaş-qabaq içində gördüm; yumruq rəngində, 

açıq havada olmayan adsız rəng... 

Artıq divar kimi hörülmüş, ayrı-ayrılıqda 

görünməyən, yəni, tək adamlarla hiss olunmayan bu 

birlikdə uşaqlar da gözə dəyir; gözəldilər, hayqırtların 

içində parlaq-ağ izlər salan səsləriylə çığırışa-çığırışa 

gəlirlər, elə bil qatara dırmaşıblar, atdanıb xalqın ( 

millət deyək) böyründən yapışıblar, xalq da səsini 

başına alıb qatar kimi içini vura-vura irəliləyir... 

Aram Xaçaturyan az qalıb maşının içinə uzansın, 

burnuca görükür, Sedanın rəngi qaçıb, onsuz da ağ 

olan ağ üzü qar kimidi, amma təhərini dəyişməyib, 

qorxduğunu bildirmək istəmir, bu mənə ləzzət eləyir, 

ona daha çox bağlanıram... Dodağının altında nəsə 

deyir, bir onu anlaya bildim: “...bizimkilər xalqı nəzərə 

almayıb, xalqı saymayıblar. Bu xalqı tanımaq çətindi, 

bu xalq göründüyü kimi deyil...” Gördü ona baxıram: 

-Həə... -dedi, başıyla da təsdiq elədi. “...hə, bu 

xalq göründüyü kimi deyil,” - Özü özünə cavab verirdi. 

Qələyə kəndinin içində qar azdı. Biz yolun 

qırağına çəkilib Xalqın keçib getməsini gözləyirik... 

Amma keçib getmədilər, kəndə yumruqları havada 

girdilər. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Rədd olsun, ermənilər! 

-Satqın ermənilərə ölüm! 

Bir neçəsi ayrılıb bizə sarı gəldi; yeddi-səkkiz 

nəfərdi, hamısı bir boyda, əllərini qabağa uzadıb 

irəliləyirlər, “...maşını aşıracaqlar...” mən onların 

üzünə baxan kimi bunu hiss elədim də maşından 

çıxdım. Nə edəcəyimi bilmirəm, nə deyəcəyimi də... 

Nəyəsə hazıram amma, ona görə də onlara sarı çox 

ötkəm getdim: 

-Nolub? 

Məni araya aldılar. 

-Erməni daşıyırsan maşında. 

-Yola salıram daa, mən də sizi kimi. 

Biri lap irəli yeriyib çənəmin altına girdi. 

-Mən onu tanıyıram,-dedi, Sedanı göstərdi, - 

daşnaçkanın yekəsidi, atası da mils mayorudu... 

-Düz deyirsən, sən sakit ol, -dedim, -mən hər şeyi 

yoluna qoymuşam, biz evlərimizi dəyişmək istəyirik... 

-Çəkil, əə, yolumuzdan, sənin özün də erməni kimi 

şeysən-belə deyib məni vurmaq istədi, qolundan 

yapışıb qanırdım, burub yanındakılara sarı itələdim... 

Başıma tökülüşdülər, qarışıqlığın içində öz adımı 

eşitdim: 

-Aya neynirsiz, aya, jurnalistdi o...! 

-İmirxanlını döyürlər... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Əə vur, ermənilərə işləyir...! 

-Nə yazıçı, nə jurnalist, satqının biridi, başınnan 

vur! 

Tapdayırlar məni, amma mən ağrı hiss etmirəm, 

tappıltı eşidirəm, sonra bu tappıltı içimdən gəlir. 

-Görmürsənmi, öz axçiqini gəzdirir, qarda-

boranda, yanındakı da qaynıdı...Vurr! 

Hara gəldi əl-qol atıram, vururam, vurmuram 

xəbərim yoxdu... Birdən elə bil başımı kəsdilər, 

çiynimin üstündə heç nə hiss etmədim; boşluq, bir az 

da göynərti...nə görürəm, nə eşidirəm... 

-Şüşəni sındır... 

-Daş gətirin! 

“...Həə, maşının şüşələrini sındırırlar, Seda 

içəridən bağlayıb yəqin...” Dikəlmək istəyirəm, heç nə 

alınmır, yerə yapışıram daha da... Kimsə qolumnan 

tutub qaldırır. 

-Utanmırsız, -deyir, - Sovetin birinci düşməni bu 

adam olub, onu da gör nə günə salmısız! 

Səsin əvvəli yox, sonrası tanış gəldi; “...siz özünüz 

nə yazırsınız ki, mənə də yazı öyrədəsiniz. Düz KQB-yə 

gedəcəm, mənnən gör nə tələb eləyir, sənin cümlələrin, 

deyir, azərbaycanca deyil, ermənicədi...” Tanıdım, 

kənd yazıçısı Sahib Sənan. Qışqırığına  baş redaktor 

çıxır, heç nə demədən qolundan tutub içəri aparır, 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

əlinin işarəsiylə də mənə “...gəl...” deyir... keçib 

əyləşirik. O, povestini bələkdəymiş kimi əllərinin 

ucunda ehtiyatla redaktorun masasının üstünə qoyur: 

-Görün mənə nə deyir, “ermənicə yazırsan...” 

deyir, bunun nəyi ermənicədi?! –Elə redaktorun 

qarşısında yazını bir də vərəqləyr. - Mən rayon 

adamıyam, rayonda yaşayıram, ermənicə yazan bunun 

özüdü. 

Gülürük, redaktor bir az da üstə qoya-qoya 

uğunub gedir, sonra o da bizə qoşulur...Redaktorun 

otağından da elə gülə-gülə çıxırıq... 

Sahib Sənan alnımı qarla ovuşdurur, doğrudan da 

elə bil canıma su buraxırlar, ayılan kimi oluram; 

“...həmin adamdı...” 

-Əzilməmisən ki? Bir yerin ağrıyır? 

Mən içimdə gülümsəyirəm, ...o, əslində belə 

deməlidi, “...görürsən, adamı  ermənicə necə 

yazdırırlar...” 

-Tanıdın məni? - Özümə gəldiyimi görüb soruşur. -

Sahib Sənan...! Sən də adımın altınnan Şeyx Sənan 

yazmışdın, o qovluğu indi də saxlayıram. 

Yadıma düşdü, göy rəngli qovluqda povest, həə, 

Sahib Sənan, adının altından öz əlimlə yazmışdım, 

Şeyx Sənan. Səsi də iki cürdü, sözünün əvvəlində nazik, 

laxlamış, axırda xırıltılı...  

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Mən bayaq maşından düşüb izdihama sarı gələndə 

çıxış eləyirdi: 

-...Bizim silahlarımızı aldılar, erməniləri 

silahlandırdılar amma, indi hamısı silahlıdı... -Bunu 

eşitdim, üzünü tanıya bilmədiyim üçün, heç səsi də 

tanış gəlmədi....Sonrası yadımda deyil. 

-Tanıdım...-deyirəm, heç öz səsim özümə çatmır.-

Sən canın o maşındakıları qoru...! 

-Kimdi onlar?!-Yanındakılar da ciddiləşir birdən-

birə. 

-Mənim ermənistanda evim-eşiyim, elim-obam 

var... bunlarla evimizi dəyişmək istəyirdik, biz bura 

gələk, onlar ora getsin, ona görə gəlmişdim. 

Şeyx Sənan dediyim Sahib Sənan qolumdan tutub 

maşına tərəf aparır, mən boynumu uzatmışam ki, 

maşıının içindəkiləri görüm, görə bilmirəm... İri gövdəli 

bir adam: 

-Aşırammadıq, ağırdılar... - deyir... -Əyilib 

maşının içinə baxır, - gör, nə boydadılar?! 

-Bəlkə erməni deyillər. 

-Qızı tanıyıram, Qələyəlidilər, atası da milis 

mayorudu. 

Beş- altı adamdı pəncərədən içəri baxırlar. 

-Qaldırın, çevirək...! – İri gövdəli adam əyilib iri 

əlləriylə maşından yapışır. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Qışqırtı gəlir, Aram Xaçaturyandı, ətini kəsirlər 

elə bil. Mən özümü təzədən onların üstünə atıram. 

-Dayanın...! - Sahib Sənanın səsidi,  onları 

aralayıb camaata tərəf aparır, hamı eşitsin deyə, -

köçməyə gəliblər, - deyir, qışqıra-qışqıra, - 

Qələyəlidilər. O, yox, o, yazıçımızdı, tanımırsızmı? 

“Ərik”, “Dəyirman” povestini yazan... 1979-cu ildə az 

qalmışdı KQB tutub aparsın... 

Bir anlığa dərin sakitlik çökdü. Mən onların təpiyi 

altından indi  çıxdığıma görə keyləşmiş kimiyəm, 

dönüb göz ucu baxdım; Qələyə kəndinin bu başından o 

başına uzanan küçədə qar yoxdu, amma ətraf qar 

olduğundan adam qarışıq yolun qaralığı lap qatılaşıb. 

Birinci məni təpikləyənlər əl çaldı, sonra bütün 

camaata yayıldı...Gurultulu alqışlarla adımı çəkdilər, 

həə, deyəsən mənəm, aydın anlaşılmasa da yozmaq 

olar. “Gəl...” deyirlər işarələrlə, “...gəəəl ”, Sahib 

Sənan da əl eləyir. -Gəl, çıxış elə... 

Üzümü döndərib maşının şüşəsinə söykəyirəm, 

ikisi də elə bil maşının içində yox, suyun içindədilər, 

üz-gözləri əyiş- üyüşdü... Sedanın saçları doğrudan da 

suya dağılmış kimidi, əlləri dizlərinin üstündə, arxaya 

söykənib... gözlərini görə bilmədiyim üçün halından bir 

şey anlayammıram. Sahib Sənanın səsi gəlir: 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Eyy, Qələyə kəndini zəbt eləyən ermənilər, eyy, 

dünyanın heç yerində heç vaxt dinc oturmayan, içdiyi 

suya tüpürən, yediyi çörəyə arxa çevirən, hay tayfası, 

eşidin! Sabah çıxıb getməsəniz axırınız pis olacaq...Biz 

bir də gələcəyik! 

Uğultu kəndi başına götürüb, yumruqların 

səsi...qarlı, şaxtalı havada istilik yayaraq üstümüzdən 

keçib gedir. “Şeyx Sənan”a təşəkkür edə bilmədim...” 

byny ürəyimdə ağrıya- ağrıya fikirləşirəm... “...amma  

yazdığı əsər zəif idi...” redaktor soruşanda ki, “...Şeyx 

Sənanı niyə qışqırdırdın?” Elə beləcə dedim, “... 

istedadsız yazıdı, mövzusu da  işlənib artıq, “Bahadur 

və Sona...” Redaktor üz- gözünü qırışdırıb 

“...maraqlıdı...” dedi. “Həə...”dedim, “Qələyə 

kəndində yaşayan erməni qızıyla bir azərbaycanlının 

sevişməsinnən yazıb...” 

Bayaq qatara bənzətdiyim Xalq elə qatar kimi də 

səsini başına alıb gedir, içini vura-vura...Mənim də 

içimdə dərin dinclik yaranıb, “...ölümnən qurtardıq...!” 

bunu duyduqca ağrılarımı unudub rahatlaşıram. İndi 

iki daşın arasında onu da düşünürəm: “... Məni niyə 

döydülər görəsən? Yəqin erməniyə oxşatdılar...” 

Gülümsəmək istəyirəm, üzümün cizgiləri dartınıb 

ağrıyır... ağrıyıram, sağ yerim yoxmuş. Aram 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Xaçaturyan elə bil məni birinci kərədi görür, məətəl 

qalıb, daha da maşının  küncünə çəkilir. 

-Aç, qapını...! - Əlimlə də işarə eləyirəm, - aç! 

Seda maşının düyməsini qaldırır, qapını açıb 

başımı ona sarı uzadıram, halını soruşmaq istəyirəm, 

dilim söz tutmur, üz- gözümün şişdiyini indi hiss 

eləyirəm... 

-Aah, ooyy, -Seda məni qucaqlayır, yaralarıma, 

daha doğrusu, təpik yerlərinə toxuna-toxuna bütün 

bədənimi dolaşır.- Sür, -deyir, pəncərədən küçə boyu 

baxır. -Getdilər...? - yenə nəsə demək istəyir, amma 

mənim bu halda olduğuma görə heç nə demir, - Aram, 

sən sür... 

Aşıqlar demiş, Sedanın əli dəydikcə yaralarım göz-

göz olub sulanır. Arxa oturacaqda demək olar ki, 

qoynuna girib uyuyuram. Maşın yola çıxanacan xeyli 

çətinlik çəkdi. Bütün bunları biz, - Sedayla mən, gözü 

yumulu izləyirik... 

 Kəndin içində heç kəs gözə dəymir, heç it də 

yoxdu, elə bil yüz illərdi yiyəsizlikdi, pərdəli- pərdəsiz 

bütün pəncərələr bom-bozdu...“Yurd, milli yurd, 

yurdun qeyri millisi...” bu haqda fikirləşirəm: “...qeyri 

milli yurd olurmu? Qələyə erməni sözü deyil, başqa 

dildə adlanan yurdda min il belə yaşasan da sənin 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

deyil...” dikəlmək istəyirəm, Seda ağrıdığımı zənn 

eləyir: 

-Xalamgilin həyətinə sür... -deyir. 

Həyət qapısını yüz yerindən bağlayıblar. Ağzım 

ağrıya- ağrıya: 

-Bəlkə yoxdular, olsalar da erməni bu halında 

qapı açmaz, - deyirəm,  - fikirləşmək lazımdı. 

Maşının içində xeyli nə edəcəyimizi bilmirik. 

-Hasardan aşıb içəri düşmək olar, amma ermənilər 

vurallar o saat... - mən deyirəm, başımı çıxardıb 

ətəyində dayandığımız daş hasara baxıram. -Erməninin 

həmişə silahı olub, hansı dövr, hansı dövlət olur olsun, 

gələn kimi onları silahlandırıb. 

...Hardansa bizi görürlər... Başımı çıxardan kimi 

hiss elədim, ikinci mərtəbənin künc pərdəsi dartındı; 

erməni ola, qorxunun hardan gəldiyini izləməyə, deyə 

düşünürəm, bayaqdan: 

-Bunu tanıyırlar, burda? - Aramı soruşdum, Seda 

üz- gözünü turşudub başını silkələdi. - Onda sən göstər 

özünü, başını çıxart, ikinci mərtəbəyə bax. 

Seda qollarımın arasından çıxan kimi titrəməyə 

başladı, elə titrəyə-titrəyə başını pəncərədən çıxartdı, 

nə gördüsə aşağıdan yuxarı rusca qışqırdı: 

-Tyotya Asmik...! 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Hasarın o üzündə tappıltı eşidildi. Aram 

Xaçaturyan da Seda da maşının qapısından güllə kimi 

çıxdılar. Mənim fikrimdəki Sedanın səsidi, “...Tyotya 

Asmik...” yəqin ki, rusca danışmağından xəbəri yoxdu, 

özündən asılı deyil, bu onun yaşadığı dildi; Qələyə 

kəndində ermənilərin yaşamağı da belədi, tamamilə 

yad bir dildə adlanan yurdda yaşamaq... Balacahun-

lunu xatırladım. “...Dil də vətəndi, yurd yeri kimidi dil 

də, sənin deyilsə, heç vaxt da sənin olmur, sən onun 

olursan... müəllim Qələyə kəndinin adı...” 

Həyət qapısının açıldığını da biməmişəm, Aram 

mən qarışıq maşını içəri salanda elə bildim yuxu 

görürəm...ağlayıb yorulmuş yorğun qadın səsini lap 

yaxından eşitdim. Akademik Balacahunlunun həmişə 

qədim əlyazmalara oxşatdığım üzü didilib töküldü 

fikrimdə... 

Qadın üstümə əyilmişdi deyəsən, nəfəsi üzümə 

dəyirdi, yatmışam, gözlərimi açıb gülümsədim. Qırx 

beş- əlli yaşlarında yaraşıqlı qadındı: 

-Pərdənin arasınnan baxırdım, - deyir, 

barmaqlarının ucuyla üzümdəki yara yerlərini 

sığallayır. - Elə bilirdim döydükləri ermənidi, sən demə, 

türkmüş, caan... - dönüb Sedaya baxdı, - budu sənin 

sevdiyin oğlan?! Sizi qorudu, hə? 

-Hə, - dedi, Seda. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Qadın təzədən əyilib üzümdəki vurulan yerdən 

yüngülcə öpdü: 

-Gözəldi...gəl qaldıraq... 

Hərəsi bir qolumnan tutmuşdu, amma mənim 

özüm qalxdım... ağrılarımı gizlətsəm də üz-gözümdən 

bilinir yəqin. Arvadların arasında özümü düzəldə-

düzəldə qapıdan keçdim. Başımı qaldıran kimi həyətdə 

yalan olmasın, yüzəcən adam gördüm, dinməz-

tərpənməz dayanıb baxırdılar. Həyət genişdi, qar 

kürünüb səliqəylə ağacların dibinə yığılıb. Hasarın dibi 

boyu qar gülü-qış gülü də var, ağappaq görünüşüylə 

daha çox havanın soyuq olduğunu xatladır. Burdakı 

adamlar da səliqəlidi, bayrama yığışmış kimi 

görünsələr də ətrafa qara-qorxu yayılır, elə bil silah 

üstə dayanıblar, duruşları əzik deyil, şaxdı. Aram 

Xaçaturyan nəsə deyir, onu dinləyirlər...O boyda 

adamdan heç kəs mənə tərəf gəlmədi. Arada masa var, 

üstündəki xəritədi deyəsən, baş-başa verib nəyisə 

göstərirlər.. .gələn-gələn masanın üstündıki kağıza 

baxıb dikəlir, başqası gəlir, elə bil su içirlər... Seda 

donub qaldığımı görüb məni pilləkənə tərəf aparır... 

-Mənə niyə deməmisən ki, burda bu qədər adam 

var? 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Mən də bilməmişəm. Erməninin çoxu qaçıb 

gedib, qalan bunlardı... sən bu yana bax, - Seda belə 

deyib eyvana vurulmuş böyük kişi portretini göstərir. 

-Kimdi? - soruşuram. 

-Bəhram əmidi... xalamın əri, - qolunu Asmik 

xalasının  boynuna salır. - Otuz il bu kəndin kolxoz 

sədri olub. 

Üçümüz də pilləkənin ayağında dayanıb kolxoz 

sədrinin portretinə baxırıq...Burnunun altında 

bapbalaca bığı var, boynunu döndərib yanakı düz 

gözümüzün içinə baxır, gülümsər üzü sığallı, baxışları 

ötkəmdi, kitablarda, qəzetlərdə görməyə adət etdiyimiz 

kommunist obrazı, bolşevik. 

-Səhər qapıdan asmışdıq, indi bura gətirdik, ona 

görə bizə  toxunmurlar... -deyir, Asmik, kövrələ-

kövrələ. 

Həyətlə bir olmuş bu yad millətin arasında dilim 

gəlmədi soruşum ki, “...nə millətdi bu, kolxoz sədri...?” 

Böynumu Sedaya sarı uzadıb pərt- pərt başımı 

silkələdim. Seda da elə başıyla cavab verdi, yəni, 

“...sizlərdəndi...”  

Mən dönüb təzədən həyətdəki adamlara baxdım, 

nə etdikləri bilinməsə də nəsə eləyirlər; elə dayanıblar 

ki, elə bil hamı bir-birinə tapşırıq verir. Həyətin o 

başında əskərlər də varmış, sapsarı rus əskərləri... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

bayaq özlərini göstərməyiblər, səhv etmirəmsə güllə 

qutuları daşıyırlar, yığışırlar harasa, fikirləşirəm... 

Kimsə telefonla danışır, özü görünmür, səsi həyəti 

başına götürüb. 

-Yes kez lısumem...ba, du çes lısum?

66

 Alo, alo...! 

Sevortyan... alo, Baku, yes kezi lav lısumem.

67

 

Düşüncəmdə öz yerişləri, görünüşləri, 

hayqırtlarıyla Sovetlər Birliyini, daha doğrusu, Rus 

imperatorluğunu bölüb keçən izdihamı, o aradaca 

təpiklər altına düşməyimi, Sedayla Aramın qorxularını 

mənasız eləyən  bu təntənəli erməni səsi bir başa 

dizlərimə dəyirdi; “çök...!” Hər şeyi unudub ağılsız 

yaşadığımı fikirləşirəm...Az qala iyirmi il bundan 

qabaq dəriyığan Apedin  sualını xatırlayıram... 

“...Bir dəstə uşaq rayona komsomola keçməyə 

gəlmişik. Aped Qaraca müəllimin oğlunnan soruşur: 

“-Nə millətsən, sən? 

-Musurmanam... 

Dəriyığan Aped onun qulağından yapışır az qalır 

qopartsın: 

-Ay heyvan, - deyir, dəriyığan Aped, əyilib uşağın 

gözlərinin içinə baxır, - mən sənin dinini soruşmuram, 

millətini soruşuram... 

                                                           

66

 Mən səni eşidirəm, bə sən, eşitmirsən? (ermənicə) 

67

 Mən səni yaxşı  eşidirəm. (ermənicə) 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Qraca müəllimin oğlu məətəl qalıb, “...yaxşı, mən 

musurman deyiləmsə nəyəm bə...?” 

Mən də məətəl qalmışam, aradan otuz il keçsə də 

heç nəyə cavab tapa bilmirəm... sən demə, aldığımız 

dərslər, keçdiyimiz yollar, inandığımız hər nə var 

mənasız şeylərmiş. 

-Alo, alo, Sevortyan, yes kezi lısumem... inçes 

uzum? Alo, Baku... 

 Seda öz soyadını eşidib səsə tərəf gedir, mən 

pilləkənin birinci qatındayam. Gözümün qabağında 

yaşanan bu həyatın heç bir dəqiqəsinə, bir anına belə 

hazır deyiləm, heç bilmirəm dünyanın harasıdı... İndicə 

qarlı yollarla haykıra-haykıra gələn, səsini başına almış 

qatara oxşatdığım Xalq hanı bəs? Gördüyüm nəydi 

mənim?! 

-Ne xoçu ya... - Seda  onların arasından çıxmaq 

istəyir, qarşısını kəsirlər. 

Həyətin o başından biri qalxıb yaxınlaşır, qapqara 

gur saqqalı var, yəqin elədim ki, telefonla danışan da 

odu, çünki görünüşüylə bayaqkı yoğun, xırıltılı səs 

arasında oxşarlıq vardı, əlindəki iri telefonu göstərib: 

-Atanla danışırdım, -dedi, - istəyirsən bir də 

danışaq, deyir qızı da götür. 

-Mən getmək istəmirəm, xalamla qalacam. 

-Xalan da gedir, heç kəs qalmır burda... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Bir saqqallı yenə gəldi: 

-Kimdi bu? 

-“Qrunk”un Bakı təmsilçisi Sevortyanın qızıdı. 

Saqqallı ermənilərin ikisi də bir birinə oxşaya-

oxşaya gülümsədilər... 

Mən onların ikisini bir yerdə görəndə Sumikyan 

Siranuşun şagirdlərini xatırladım; elə onlardı, 

avtobusda Ermənistan, Gürcüstan boyu deyinə-deyinə 

türk kəndlərinin adını qeyd eləyirdilər... “Hanı bəs 

Ermənistan? Hardadı, tarix kitablarının yazdığı 

Hayastan? Deyin, görək, bizi niyə aldatmısınız? Niyə 

aldatmısınız bizim nəsli? ”... Avtobusun içində də-

riyığan Apedlə qırğına çıxmışdılar.” 

- O kimdi, bəs? 

Heç kəs dinmədi, həyətdə kim vardısa çevrilib 

mənə baxdı. Saqqallıların ikisi də yaxınlaşdılar, birinin 

əlində avtomat silah, birinin əlində telefon. Doğrudan 

da avtobusda gördüyüm gənc ermənilərdisə çox 

dəyişiblər, qocalıblar əməlli başlı... Aram Xaçaturyan 

onları dayandırdı: 

-Sedanın əridi, Seda türkə ərə gedib. 

-Bəs sən kimsən? 

-Mən Sevortyanın qohumuyam. 

 -Sevortyan elə demədi, axı... 

Asmik də gəlib arada dayandı: 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana