«dehqonchilik va meliorasiya asoslari»

Almashlab ekish qonuni. Bu qonunni 1838 yilda professor Pavlov tabiat qonuni deb tan olgan. Professor Pavlovni ta’kidlashicha har bir agrotexnik chora – tadbirning samarasi sidirg’asiga ekiladigan ekinzorga ko’ra faqat almashlab ekishni joriy qilishda amalga oshadi. Bu qonun asosida o’simlik va muhit o’zaro birligi yetadi. Ekinlarni navbatlab ekish zarurligi faqat tuproqdan oziq moddalarni bir tomonlama kamayishida, ang’iz qoldiqlari va ildizlarning tuproqda har xil tarqalishida, balki o’simlikning tuproqqa va atrof muhitga ta’siridan kelib chiqadi.
Dala ekinlarini fosforga munosabati bo’yicha kritik davri qonuni. Agar o’simlik o’zini rivojlanishining boshlang’ich davrini fosfor yetishmasligida o’tkazsa, keyingi davrlardagi o’sishida fosfor bilan yaxshi ta’minlanganda ham yuqori hosil shakllantiraolmaydi.
O’simlik tizimlarini boshqarish qonuni. O’simlik tashqi muhit holatidan tanafussiz axborat oladi va uni sezib ichki jarayonlarida o’zgarish bo’ladi. Bu o’simlikning eng asosiy xususiyatlaridan biri bo’lib, ekin yoki navning shu sharoit uchun yetishtirish imkonini aniqlaydi. U yoki bu ekinning har bir navi potensial moslashuvi evolyusion asoslangan va genetik aniqlangan, shuning uchun ekinlar va navlar yetishtirish arealiga potensial mahsuldorligi va ekologik chidamliligi muvofiqdir. Masalan: shimoliy rayonlarda javdar, suli va arpa, bug’doyga nisbatan ko’proq ekilishi yuqoridagi keltirilgan fikrimizning tasdig’idir. Ular bir yoki bir nechta cheklovchi tashqi omillarga yuqori chidamlikka ega (issiqlik yetishmasligi, namlikning ko’pligi va boshqalar).
Tuproq unumdorligini uzluksiz oshib borish qonuni. Bu qonunni akademik V.D.Pannikov qo’yidagicha ta’riflaydi «Tirik mavjudodlarining boshqaruvchi rolida takomillashadigan tuproq paydo bo’lish jarayoni, tabiatning o’zida vaqt o’tishi bilan tuproq unumdorligining muqarrar oshib borishi qo’yilgan».
Dehqonchilikda tabiatdagi mana shu umumiy qonunning harakati faqatgina boshqa qonunlar, ayniqsa, qaytarish qonuniga rioya qilingandagina amalga oshadi.

Dehqonchilik qishloq xo’jaligining asosiy tarmoqlaridan biri bo’lib, ekinlardan sifatli va yuqori hosil yetishtirishda ularni parvarish qilish usullarini, tuproq unumdorligini biologik, fizik-kimyoviy yo’llar bilan oshirish tadbirlarini o’rgatadi hamda o’simliklarni hayot omillarini boshqarish yo’llarini, ularni o’sib rivojlanishi uchun zarur bo’lgan sharoitlarni yaratishda, o’simlik hayot omillarining teng ahamiyatliligi va almashtirib bo’lmaslik, omillarni cheklantiruvchi yoki minimum, hayot omillarini birgalikda ta’sir etish, tuproqdan olingan moddalarni qaytarish, tuproq unumdorligini uzluksiz oshib borish qonunlarini muhimligi to’g’risida ta’limot beradi.

aqliy hujum.
Bevosita jamo bo’lib, “fikirlar hujumi”ni olib borish. Bu uslubdan maqsad-mumkin qadar katta miqdordagi g’oyalarni yig’ish, talabalarni ayni bir xil fikirlashdan holi qilish, ijodiy vazifalarni echish jarayonida dastlab paydo bo’lgan fikirlarni engishdir.



1. Dehqonchilik haqida tushuncha va u nimani o’rgatadi?
2. Dehqonchilik fanining rivojlanish tarixi qanday va ungaxissa qo’shgan MDX va O’zbikiston olimlarini ayting?
3. Dehqonchilikning ilmiy asoslari nimalardan iborat?
4. Madaniy o’simliklarning hayot omillariga talabi qanday?
5. Dehqonchilikning asosiy qonunlarini mohiyatini tushuntiring.
6. Tuproqdan olingan moddalarni qaytarish qonunini izohlang.