Dərs kitabları №: 1 Ünvan: az6200, Zaqatala Şəhəri, Heydər Əliyev prospekti №: 88

C. Möhkəm və mütəşabeh ayələr
“Mütəşabeh”, lüğətdə iki şeyin bir-birinə bənzəməsi mənasına 
gələn “təşabüh” məsdərindən törəmiş ismi-faildir. Məfhum olaraq 
da “nəyin qəsd olunduğu bilinməyən, izaha, təvilə ehtiyacı olan ayələr” 
deyə tərif edə bilərik. Ayələrin möhkəm və mütəşabehliyi mövzu-
sunda Quranda bu ayələr keçir:
1. Hud surəsini 1-ci ayəsində belə buyurulur:
ٍيِبَخ ٍيمِكَح  ْن َُّال نِم  ْتَل ِّصُف َّا ُث ُهُت َيآ�  ْتَ ِكْحأُ�  ٌباَتِك رَلا
  “Əlif,  ləm,  ra  (bu)  elə  bir  kitabdır  ki,  ayələri  hikmət  sahibi  və  hər 
şeydən  xəbəri  olan  (Allah)  tərəfindən  möhkəm  təsbit  edilmiş,  sonra  isə 
müfəssəl  aydınlaşdırılmışdır”.  Bu  ayəyə  görə  Quran  başdan  sona 
qədər möhkəm ayələrdən ibarətdir.

---

QURAN ELMLƏRİ
107
2. Zümər surəsinin 23-cü 
 َ ِناَثَّام اًا ِبا َشَتُّم  ًاباَتِك  ِثيِدَحْلا  َن َسْحأَ� َلَّازَن  ُ َّاللا
“Allah  sözün  ən  gözəlini  (Quranı)  ayələri  bir-birinə  bənzəyən, 
hökmləri qarşılıqlı (cəza – mükafat) olan kitab şəklində nazil etmişdir....” 
ayəsinə görə isə Quran tamamilə mütəşabehdir.
3. Ali İmran surəsinin 7-ci 
ُوُه  ِباَتِكْلا ُّمأُ� َّانُه  ٌتاَ َكْحُّم  ٌت َيآ� ُهْنِم  َباَتِكْلا  َكْيَلَع َلَزنأَ�  َيِ َّالا  ٌتاَ ِبا َشَتُم رَخأُ�َو
 “Kitabı sənə nazil edən Odur. Orada qəti mənalı (möhkəm) ayələr 
vardır  ki,  onlar  Kitabın  əsasıdır.  Başqa  ayələr  isə  oxşar  mənalıdır 
(mütəşabehdir)...”  ayəsinə  görə  isə  Quran  ayələrinin  bir  qismi 
möhkəm, digər bir qismi isə mütəşabehdir.
İlk  baxışda  burada  bir  ziddiyətin  olduğu  qənaətinə  vararıq. 
Ancaq diqqətlə incələdikdə görərik ki, Hud surəsindəki “möhkəm” 
sözü pozulmaqdan uzaq, sağlam və sonsuz hikmətləri ehtiva etmək 
mənasını daşıyır.
Quranın  başdan  sona  qədər  mütəşabeh  olduğunu  göstərən 
Zümər  surəsinin  -23cü  ayəsi  də  ayələrin  bəlağət,  fəsahət  və  ecaz 
yönləri ilə bir-birinə bənzədikləri mənasındadır. Ali İmran surəsinin 
-7ci ayəsinə gəlincə, bu ayə termin mənasında Quranın bir hissəsinin 
möhkəm, bir hissəsinin də mütəşabeh olduğunu ifadə edir.